ZIHÛR EL-MEŞRIQÎ

Tûnis – Pirsgirêka peymana damezrandinê girêdana wê bi hêzên herî mezin ên dijminê şoreşa Sûdanê re heye. Ji bilî rola wê ya di şerê Darfûrê de ji sala 2003'an û vir ve û binpêkirinên ku di dema derbeyê de rû dane.

Çalakvana Mafên Mirovan Neamet Koko diyar kir ku peymana damezrandinê ya hatiye îlankirin parçeyek ji pevçûnên siyasî ye ku digihîje nexşeriya siyasî ya Sûdanê û got: “Hemû hewldanên ku ji bo rawestandina pevçûnan hatine kirin bi ser neketin. Niha jî hemû hêzên siyasî li riyek digerin ku nakokiyan bi awayekî siyasî ne bi awayek neteweyî girêdayî mafên mirovan û parastina jiyanê li Sûdanê dike, rawestînin. Peymana nû armanc dike ku van pevçûnan bi dawî bike û aştiyê ava bike."

'Her hêz li gorî xwe dixwaze pevçûnan rawestîne'

Neamet Koko tekez kir ku her partiyek dixwaze li gorî berjiwendiyên xwe yên siyasî û partî nakokî û pevçûnan rawestîne, ne li gorî armancên şoreşê yên azadî, aştî û edaletê û wiha domand: “Encama kongreya dawî ya koalîsyona bi navê "Pêşveçûn" li Ugandayê hat lidarxistin ku hikumetek paralel bi hikumeteke ne rewa bê avakirin. Zêdetirî yek hevbendî û helwest hene ku di hewldanên xwe yên ji bo lihevkirina li ser bloka rexnegir a di rawestandina aloziyê û vegerandina riya şoreşê de bi ser bikeve, bi ser neketin."

'Perçekirina dewletê wê pirsgirêkan çêbike'

Neamet Koko dest nîşankir ku aloziyên li Lîbyayê diqewimin wê li Sûdanê jî rû bidin û got: "Ev tê wê wateyê ku welat dê piştî windakirina başûr di peymana Naivasha de di sala 2005'an de were dabeşkirin. Ew jî di sala 2011'an de rastî winda bû. Avakirina du hikumetên di bin şert û mercên leşkerî de tê wê wateyê ku senaryoya Lîbyayê dê dubare bibe û Yemen û Iraq jî bi vê senaryoyê re rûbirû bimînin. Lê rewşa Lîbyayê bi hebûna hikûmetek bi piştgiriya tevgera îslamî ya cîhanî li Trablusê û ya din li Bîngaziyê ku ji hêla hêzên sivîl ve tê piştgirîkirin, cudatir e. Dabeşkirin dê bibe sedema pirsgirêkên weke pirbûna herêman, hejmareke zêde ya milîsan û zêdebûna çekan."

'Divê li Sûdana nû edalet û azad bê avakirin'

Neamet Koko destnîşan kir ku divê Sûdana nû li ser edalet, mafên hemwelatiyan û pêşveçûna hevseng bê avakirin û gotinên xwe wiha domand: “Ev jî proje, daxwaza gel û serhildana Sûdanê ye. Ji bo bidestxistina dadmendiya rast pêwîst e hêzên ku destên wan di qetilkirina Sûdaniyan de heye weke Hêza Piştgiriya Lezgîn bên dadgehkirin. Me dixwest kongreyek niştimanî bê lidarxistin ku tê de teşe û cewhera dewletek demokratîk û sivîl bê avakirin, bi şertê ku "Bermahiyên rêjîmê", "Hêzên Piştgiriya Lezgîn" û Tevgera Îslamî beşdarî kongreyê nebin. Lê ev kongreya destûrî pêk nehat."

Çawa hikumetek li ser qetilkirina gel û jinan bê avakirin?

Neamet Koko gotinên xwe wiha domand: “Tecrubeya layîk ne hewce ye ku wekheviyê ji bo jinan pêk bîne, ji ber ku ev rewş nîşan dide Sûdan hê jî welatek di mijara jinan de, paşverû ye. Her wiha mijara zagonan ne li ser bingeha peymanên navneteweyî ye û rêxistinên jinan di vê yekê de bi ser neketin. Piştî şer wê ji aliyê komeke diyar ve ji bo bidestxistina desthilatdariyê tenê behsa mafên jinan bikin û heya niha jî feraseta baviksalarî di saziyên hikumetê de didome. Li gorî raporên navneteweyî li Sûdanê zêdeyî 7 milyon jin bi tundî, destdirêjî û kiryaran re rûbirû dimînin. Em ê çawa hikûmetek ku ji sûcdarên şer û binpêkirinên mafên jinan pêk tê, qebûl bikin? Li Sûdanê du destûr hene, di nav de destûra tevgera Îslamî ku bingeha xwe ji zagona Îslamî digre û ew jî mafên jinan dike xeterê."

'Metirsî heye ku Sûdan bibe cihê avakirina DAIŞ’ê'

Neamet koko destnîşan kir ku divê gelê Sûdanê di nava dewletek yekgirtî ne parçebûyî de be û dûrî destwerdana rejîmên kapîtalîst ên emperyalîst jiyana azad û bi rûmet bijî û got: “Li hemberî Sûdanê du rê hene ya yekem hevbendiya demokratîk e, ya duyem jî zextên li ser saziyên herêmî û navneteweyî, di nav de Yekitiya Afrîkayê, Yekitiya Ereban, Yekitiya Ewropayê û saziyên Neteweyên Yekbûyî hene. Pevçûnên li Sûdanê dê bandorek li ser ewlekariya herêmî û cîhanî bike û wê bandorê li dewletên cîran jî bike. Metirsî heye ku Sûdan bibe cihê avakirina DAIŞ'ê. Mezintirîn riya avê di Sûdanê re derbas dibe."

'Li gel destkeftiyan rewşa jinan hê jî xirab e'

Têkildarî pîrozkirina Roja Jinan a Cîhanê di nava rewşeke wiha trajîk de, Neamet Koko got ku 8'ê Adarê rojeke dîrokî ye di dîroka jinan de û da zanîn ku rastiya jinan li herêmê û Afrîkayê gelekî xirab e û wiha bi dawî kir: “Ji bo guhertina wê pêwîstî bi xebateke hevbeş û hevgirtineke berfireh heye. Li gel hinek destkeftiyan, rewşa jinan hevpar e û her diçe xerabtir dibe. Di van şert û mercên felaketê de em çi pîroz dikin?”