رفیف اسلیم

غزه - جنگ در نوار غزه، تئاترهایی را از بین برده که روزگاری محل ابراز دغدغه‌های زنان بودند، به‌خصوص در ماه مارس که به نام زنان گرامی داشته می‌شود. پیش از این، زنان فلسطینی روی صحنه موضوعات مختلفی از مشکلات و سختی‌ها گرفته تا موفقیت‌ها را به نمایش می‌گذاشتند و با استقبال گرم تماشاگران روبرو می‌شدند. آنها با هر اجرا، قدرت و روحیه‌ای تازه می‌یافتند.  

منال برکات، مدیر هنری انجمن «بذور» و فعال عرصه تئاتر، تأکید می‌کند که جنبش فرهنگی غزه تا پیش از سال ۲۰۲۳ رشد چشمگیری داشت. همه تئاترها در برگزاری کارگاه‌ها و اجرای نمایش فعال بودند، اما از هفتم اکتبر ۲۰۲۳ به‌دلیل بمباران‌ها، گرسنگی و آوارگی، این فعالیت‌ها کاملاً متوقف شد.

او می‌گوید بیشتر ساختمان‌های تئاتر به‌طور جزئی یا کلی ویران شده‌اند و کاهش فعالیت مؤسسات فرهنگی، تولیدات هنری شهر محاصره‌شده را تحت تأثیر قرار داده است. هنرمندان نیز از این آسیب در امان نمانده‌اند. برخی در جنگ کشته شده‌اند و بسیاری برای فرار از بمباران‌های مداوم، کشور را ترک کرده‌اند.

برکات می‌گوید انجمن تئاتر «بذور» در تمام دوران جنگ به فعالیت خود ادامه داده است. به باور او، هنر پیامی قدرتمند دارد که باید با وجود همه مشکلات به مردم برسد. البته تعداد اجراها کمتر شده، چون فضای مناسب با امکانات صحنه، صندلی و پذیرش تماشاگر وجود ندارد و نمایش‌ها به ناچار در چادرها برگزار می‌شوند.

برکات می‌افزاید که انجمن «بذور» در طول جنگ چندین نمایش تولید کرده، از جمله «نکبة من أول وجدید» (مصیبت دوباره) به کارگردانی وسام الدیراوی، مدیر اجرایی انجمن. این نمایش‌ها زندگی زنان فلسطینی در چادرها و تجربه آوارگی‌های مکرر را روایت می‌کنند. تاکنون ۱۰ اجرا ثبت شده که برخی در مناطق مرزی مانند حجر الدیک برگزار شده‌اند.

منال برکات می‌گوید در برخی مناطق غزه، به‌ویژه شمال، نمایش‌ها کاملاً متوقف شده‌اند. به‌جای آن، کارگاه‌های روان‌درمانی از طریق نمایش برگزار می‌شود. در این کارگاه‌ها، داستان‌های زنان شنیده می‌شود تا بعداً به نمایش‌هایی تبدیل شوند که زنان برای بیان مشکلاتشان به آن نیاز دارند.

هشتم مارس که همواره نمادی برای جنبش چندبعدی زنان بوده و در سال‌های گذشته میزبان نمایش‌های متعددی بود، امسال احتمالاً بدون اجراهای تئاتری سپری خواهد شد. با این حال، برکات اطمینان دارد که زنان فلسطینی از صحنه کنار نخواهند رفت. او معتقد است زنان فلسطینی می‌توانند خودشان صحنه‌های تازه‌ای خلق کنند و پیامشان را به گوش جهانیان برسانند. به گفته برکات، سختی‌های امروز، زنان فلسطینی را تواناتر از گذشته کرده و این تجربه‌های ارزشمند بزودی در قالب نمایش‌های تازه، روی صحنه خواهند آمد.

برکات معتقد است تئاتر، ابزاری برای سرگرمی و آگاهی‌بخشی زنان است و نبود آن پیامدهای منفی جدی برای زنان و دختران، به‌ویژه آنان که در نمایش‌ها مشارکت داشتند، به‌همراه دارد. او می‌گوید اکنون میان زنان با دنیای فرهنگ و هنر و واقعیت اجتماعی‌شان فاصله افتاده است. با این حال، برکات یادآور می‌شود که زنان فعلاً درگیر بازسازی خانه‌ها و زندگی خود هستند و پس از آن، حضوری پررنگ روی صحنه خواهند داشت.

انجمن تئاتر «بذور» در حال حاضر روی توسعه تئاتر عروسکی تمرکز کرده تا زنان بتوانند روایت‌های خود را از طریق عروسک‌ها بیان کنند و پیامشان را به شیوه‌ای ساده‌تر به کودکان و مسئولان برسانند. این انجمن بزودی مجموعه نمایش‌هایی با محوریت زنان را آغاز خواهد کرد تا پس از این جنگ خونین، زندگی فرهنگی و روح تئاتر را دوباره زنده کند.