Navenda Nûçeyan- Mirovên zanyar, kiloxek aydê Neandertal ku li şikefta Şaneder a li herêma Biradostê ya bajarê Hewlêrê yê Başûrê Kurdistanê hat dîtin û dîroka mirovahiyê ronî dike keşîf kir, ji nû ve zindî kir.

Komê di sala 2018’an de ev Neandertal, ji nava şikefta Şaneder ku ji bo gelek caran ji bo miriya cureyan vegeriya, derxistibû. Şikeft, di dawiya salên 1950’an de piştî ku çend Neandertalên ku li pey hev hatine veşartin hate dîtin.

Şikefta Şaneder di rojeva cîhanê de ye

"Sirên Neandertelan" ku ji derhêneriya wê Yekitiya zanistê ya Studios BBC dike, li seranserê cîhanê li Netflixê hat weşandin. Belgefîlm, li ser vegera ekîba bi lîdertiya John Moores a zanîngehên Cambridge û Liverpool a ji bo Şikefta Şanedar hat çêkirin.

Tê fikirandin ku Neandertal nêzî 40 hezar sal berê tune bûye û keşfa bermahiyên nû pir kêm e. Neandertala ku di belgefîlmê de cih digre, ewil kesê ku zêdetirê 50 salan ji şikeftê derketiye û dibe ku Neandertala herî parastî ya vê sedsalê hatiye dîtin e.

Ji bo Neandertal a hat dîtin navê Şanedar Z tê dayîn

Tevî ku berhemên berê yên di şikeftê de hatine hejmartin jî ji vê kesê navê Şaneder Z tê dayîn lê lêkolîner difikirin ku ew nîvê jor ê kesekî ku di sala 1960 de hatiye kolandin e. Bi îhtîmalek, mezin serê wê piştî demekî kin bi ketina zinarek pelçiqiye û bi her ku çûye zêdetir asê bûye. Dema ku arkeologan dîtin, kilox bi qasî qalîndbûna santîmetre rast bi bû.

Konservatora sereke Dr. Lucía López-Polín, çeneyên jor û jêr jî di nav de ji bo veguhere rewşa orjînal zêdetirê 200 perçeyên kiloxê bi destan anî gel hev.

Hat îdiakirin ku 40 salî ye

Rûyê kiloxê ku ji nû ve hat afirandin hat kontrolkirin û ew 3 reheng hat çap kirin. Ev yek, bingeha serê ku ji nû ve hatiye avakirin ku ji aliyê hunermendên paleo yên pêşeng ên cîhanê û cêwiyên wekhev Adrie û Alfons Kennis ku ji bo derxistina rûyek kas û qatên çemê ava dike, afîrand. Analîza nû, bi awayekî hêz diyar destnîşan dike ku Şanedar Z jinek pîr e û dibe ku di nava 40 salî de be.

Kom, ji ber ku hestiyên pelvîk nîn e, ji bo diyarkirina zayenda vê kesê serî li rêzkirina proteînên mîneya diranan. Diranên Neandertal ku hin diranên wê yên pêşiyê heta kokê çûye, di heman demê de bi riya derbasbûn û xirabûnê ji bo diyarkirina temen jî hat bikaranîn. Fîzîka ev kesê ku nêzî metre û nîv e û di tomara fosîlên Neandertal de yek ji wan hestiyên destên mezinan ên herî piçûk e, nîşan dide ku jin e.

Şikefta Şaneder

Şikefta Şaneder, qadek arkeolojîk a li herêma Biradost a bajarê Hewlêrê yê Başûrê Kurdistanê ye. Di vê şikefta Şaneder de bermahiyên deh Neandertaliyan ên digihîjê 35 hezar û 65 hezar sal berê hatiye dîtin.