FERÎDE RAPO

25’ê Mijdarê, Roja Têkoşîna li Dijî Tundiya Li Hember Jinan, tîne bîra me ku tundiya li dijî jinan ne pirsgirêkek takekesî ye, pirsgirêkek sîstemîk e ku di tevna dîrokî ya şaristaniyê de cih girtiye. Kuştina Xwişkên Mîrabel a bi tundiya dewletê, nîşan daye ku çawa baviksalarî ne tenê bi rêya adetên civakî di heman demê de bi rêya mekanîzmayên siyasî, sazî û qanûnî jî tê hilberandin.

Pirsgirêka jinan li her derê di heman zîhniyeta mêr de kok digre

Ji ber vê yekê, 25’ê Mijdarê ne tenê rojek e ku tundî tê xuyangkirin; ew nîşanek siyasî temsîl dike ku tê de forma şaristaniyê ya ku tundiyê çalak dike bi awayekî holîstîk tê pirsîn. Wekî ku hûn dizanin, di salên dawî de her çend koka wê vedigere salên 2006-2007’an jî, di civaka hunerî de rêxistinek derketiye holê. Bi dirûşmeya "MeToo" (Ez Jî) dest pê dike, da ku hemû cûreyên êrişên li dijî jinan eşkere bike. Ji vê xalê dest pê dike, ez ê di vê gotarê de hin çarçoveyên din saz bikim. Ji ber ku pirsgirêka jinan li her derê di heman zîhniyeta mêr de kok digre. Ji ber vê yekê, bandora gerdûnî ya MeToo, têkoşînên jinan li Rojhilata Navîn û lêgerîna ji bo ji nû ve avakirina civakî, di vê çarçoveyê de bi hev ve girêdayî ne.

Kodên şaristaniyê yên ku ji hêla mêr ve serdest in

Şîdeta li dijî jinan nikare bi cûdahiyên takekesî di civaka nûjen de were ravekirin. Ew berhema modelek hêzê ye ku ji destpêka şaristaniyê ve sazûmanî ye. Serdestiya mêran bi pêvajoyên wekî avakirina dewletê, avakirina têkiliyên milkê, standardîzekirina saziya malbatê û destnîşankirina kodên olî û qanûnî hatiye şekilkirin. Desteserkirina ked, nasname û xuyabûna civakî ya jinan, baviksalariyê kiriye prensîba damezrîner a rêziknameya civakî. Ji ber vê yekê, tundî ne "encamek" e, ew "sîstemek" e.

Tevgera MeToo: Eşkerekirina cîhanî û sînorên wê

MeToo bi kolektîvîzekirina ezmûnên jinan, rêxistina çandî û sazûmanî ya baviksalariyê xuya kiriye. Bi taybetî eşkere kiriye ku tundî çiqas normal bûye, tewar di warên ku îdîaya azadiyê dikin de jî, wekî huner, medyayê û akademiyê. Lê belê, pratîkên şermezarkirinê tenê gava yekem a veguherînê ne. MeToo avahiyê dihejîne, lê ew bixweber diyar nake ka kîjan modela civakî dê şûna wê bigre. Ji ber vê yekê, berhevkirina femînîst a gerdûnî divê bi paradîgmayek kûrtir a azadiyê bê temamkirin.

Azadiya Jinan: Prensîba ji nû ve avakirina civakî

Pênasekirina azadiya jinan tenê bi rêya wekheviya qanûnî kûrahiyên dîrokî yên baviksalarî tarî dike. Nêzîkatiyek bêtir holîstîk, azadiya jinan wekî prensîbek bingehîn di warên wekî etîka civakî, rêxistina siyasî, jiyana aborî û hilberîna çandî de dihesibîne. Di vê perspektîfê de, azadiya jinan ne "daxwaza mafan" e, modelek nû ya rêxistina civakî ye. Jiholêrakirina tundiyê bi veguherîna paradîgmaya baviksalarî ya şaristaniyê gengaz e.

Ezmûna radîkal a tevgerên jinan ên Rojhilata Navîn

Di salên dawî de, tevgerên jinan ên li Rojhilata Navîn ne tenê bi rêya pêşandana giştî, bi avakirina saziyên civakî yên alternatîf li dijî tundiyê jî şer dikin. Meclîsên jinan, avahiyên parastinê yên xweser, pergalên hevserokatiyê, akademiyên jinan û yekîneyên hilberîna çandî, çareseriyên pratîkî ji bo formên dewleta baviksalarî bipêş dixin. Di vî warî de, tevgerên jinan ên Rojhilata Navîn şikestina ku ji hêla MeToo ve hatî afirandin kûrtir dikin, bersivek rastîn a civakî ji bo pirsa "çi dikare were guheztin?" pêşkêş dikin.

Estetîk û veguherîna çandê: Hesasiyeteke nû

Estetîka ku ji hêla mêran ve serdest e, li ser bingeha objektîfkirina laşê jinê û nedîtîbûna keda jinan hatiye damezrandin. Nekaribûna ravekirina şêweyên tundiyê di hunerê de bi rêya bêehlaqiya takekesî xwezaya baviksalar a rêxistina estetîkê bi xwe eşkere dike. Estetîka nû ku di bin bandora paradîgmaya rizgariya jinan de bipêş ketiye, hilberîna kolektîf, hesasiyeta civakî, berpirsiyariya ehlaqî-siyasî û rizgariya laş, di navenda hunerê de bicîh dike. Di vê çarçoveyê de, sînema, wêje û pratîkên performansê yên jinên Rojhilata Navîn ne tenê tundiyê eşkere dikin; ew di heman demê de îhtîmala cîhanek estetîk a cûda jî ava dikin.

Asoya ku 25’ê Mijdarê vekiriye

25’ê Mijdarê, rehên dîrokî yên pirqatî yên tundiya li dijî jinan eşkere dike û di heman demê de paradîgmaya civakî ya ku ji bo derbaskirina vê tundiyê pêwîst e, nîşan dide. Bandora gerdûnî ya MeToo dengên jinan kolektîf kiriye. Lê belê, veguherîna rastîn gengaz e dema ku azadî bibe prensîbek rêxistina civakî. Nêzîkatiyeke siyasî û ehlaqî ya ku li ser azadiya jinan disekine, hilweşîna şaristaniya ku ji hêla mêran ve serdest e ne wekî hilweşîn, wekî pêvajoyek ji nû ve avakirina civakî ya berfirehtir û azadtir rave dike. Ji ber vê yekê, 25’ê Mijdarê hem rojek rûbirûbûnê û hem jî destpêka asoyek civakî ya nû temsîl dike.