RAPERÎN MUNZUR

Endama Koordînasyona PAJK’ê Raperîn Munzur ji bo ajansa me li ser 8‘ê Adarê Roja Jinên Cîhanê nivîsand.

Em bi têkoşîn û berxwedanê 8’ê Adarek nû pêşwazî dikin. Em roja têkoşîn û berxwedanê li hemu jinan pîroz dikin, şehîdên xwe yên ji bo me mîrateya têkoşînê ya em li ser bimeşin, dîroka me ya azadiyê afirandin bi rêz û minetdarî bibîr tînin. Em ê bi têkoşîna xwe ya 30 salî kedên bêhempa yên endama Meclîsa Serokatiya Kongra Gel ya Kongra Gel ya rêheval Raperîn Amed ji bîr nekin û bi hezkirin û minetdarî bi bîr tînin. Yên ku weke rêheval Raperîn 8’ê Adarê afirand, bi hesreta azadiyê têdikoşin. Dîsa em jinên ku li hemû cîhanê têkoşîna azadiyê didin silav dikin.

Weke tevgera jinên Kurd em di nava têkoşîneke mezin de ne. Afirandina jiyaneke nû li ser bingeha azadiya jinê, şoreşa civakî ya ku wê bi navenda azadiya jinê pêş bikeve karakterê şoreşên nû yên serdema me ye. Em di serdemeke nû ya têkoşîna civakî de ne ku azadiya jinê, ekolojî û demokrasiyê di navenda xwe de cih digire. Em vê têkoşînê di eksena paradîgmaya Rêbertiya xwe de geş dikin. Paradîgmaya demokratîk, ekolojîk û azadiya jinê hewl dide şoreşa xwe, modernîteya xwe biafirîne. Em îdîa dikin ku em ê bi têkoşîna xwe vê serdema şoreşan bi rê ve bibin. Têkoşîna veguherandina jiyana bi çanda baviksalarî û zayendperestiyê, ji holê rakirina pergala serdest a kapîtalîst û afirandina jiyana azad û civakek azad bi bedelên giran tê meşandin. Ji ber vê yekê em her roj bi şaristaniya dewletparêz a serdest a mêr re di nava pevçûn û têkoşîneke dijwar de ne. Mîlîtaniya ku di vê têkoşînê de hatiye afirandin û feraseta şoreşgerî ya ku ji bo azadiya jinê hatiye avakirin, bi fedekariyeke ku li cîhanê bê hempa têdikoşe.

Pergala dewlet û desthilatê karesata herî mezin a civakan e

Têkoşîna ku bi armanca îdia û şoreşeke mezin tê meşandin, helbet 8’ê Adarê bi dengekî bilind tê qîrîn û bi munasebeta îro berxwedan mezin dibe. Ev 8’ê Adarê roja mezinkirina têkoşîna li dijî faşîzm, kapîtalîzm û her cure êrîşên qirker ên serdestiya mêr e. Roja têkoşîna li dijî desthilatdariya mêr a li ser jinên çar aliyên cîhanê û êrîşên şer, îmha, koçberî û qirkirina pergala kapîtalîst e. Bi taybetî erka me ye ku li dijî êrîş û polîtîkayên pergala kapîtalîst ên li ser Rojhilata Navîn parastina Rojhilata Navîn a ku dergûşa jiyan û şaristaniyê ye, bi parastina çanda jinê ya li vir hatiye afirandin têkoşînê mezin bikin.

Di destpêka meha Sibatê de karesatek pêk hat ku êşek mezin li gelên Kurdistan, Tirkiye û Sûriyê da û bi deh hezaran mirov qetil kirin. Bi vê felaketê re careke din derket holê ku pergala dewletparêz, desthilatdar karesata herî mezin a civakan e. Eşkere ye ku bi deh hezaran mirov ne mexdûrên xwezayê ne lê mexdûrên dewletê ne. Bi taybet polîtîkayên dewleta Tirk ên faşîst, qirker û polîtîkayên xwe yên li ser rantê, bûne sedema qetilkirina gelan.

Lewma li şûna sîstema dewletparêz-navendî; pêdiviya pêkhateyên herêmî, konfederal û pêwîstiya têkoşîneke ekolojîk jiyanî derketiye holê. Têkoşîna ekolojiyê ne tenê weke têkoşîna herî giştî ya parastina cewherî, di heman demê de ji bo parastina hemû jiyanê û têkoşîna li dijî dewletparêz, pergala desthilatdar, polîtîkayên êrîş û îmhayê yên kapîtalîzmê divê bê bilindkirin. Weke jin têkoşîna me ya herî bingehîn, têkoşîna li dijî polîtîkayên hovane, sermayedar a pergala kapîtalîst e ku girîngî nade jiyana mirovan û bi zanebûn tine dike. Têkoşîna ekolojiyê û têkoşîna li dijî polîtîkayên qetlîamê yên pergala kapîtalîst ji her demê zêdetir bi hev ve girêdayî ne. Dê dîsa jin pêşengiya vê têkoşînê bikin.

Jin ber bi şoreşê ve dimeşin

8’ê Adara 2023’yan, 8’ê Adara ku têkoşîna dîrokî ya jinan a li Kurdistanê bilind dibe îdiaya meşa ber bi şoreşê ve derdixe holê ye. Serhildanên jinên ku piştî şoreşa azadiyê ya jinên Rojava bi pêşengiya jinên Rojhilatê Kurdistanê û Îranê bi dirûşma “Jin jiyan azadî” mezin bûn, vê yekê nîşan didin; pirsgirêka jinê pirsgirêkek e ku çareseriya wê ferz dike. Li hemû cîhanê têkoşîna azadiyê ya jinan bi gerdûnîbûnê pêş dikeve. Ti zext nikare pêşî li vê bigire. Têkoşîna jinê ya azadiyê têkoşîneke ku tevahiya civakê di nav xwe de digire û bandor dike. Şoreşa ku wê di pêşengiya jinê de pêş bikeve wê vê temenê biguherîne û jiyana azad biafirîne. Weke tevgera jinên Kurd em bi awayekî herî rêxistinkirî û bi hêz dikevin nava vê yekê. Dîrokeke me ya têkoşînê ya nêzî 40 salan heye, ezmûn û ezmûna me heye. Em weke rêxistin û hêzeke şerker di rewşeke pir dînamîk, veguherîner û bi hêz de ne. Milîtaniya me, şervanên azadiyê yên jinan hene ku bi îdiayeke mezin têdikoşin. Dîsa amûr û kûrahiya bîrdozî, paradîgmatîk di astekê de ye ku bersiva hemû pirsgirêkên serdemê bide.

Girîngiya 8’ê Adara îsal nîşandana serhildana jinan e ku bi qetilkirina jina Kurd Jîna Emînî li cîhanê belav bû. Li dora dirûşma "Jin jiyan azadî" yekitiya hemû lêgerîna azadî û têgihiştina jinan e. Me dît ku ev dirûşma ku weke felsefe, têgihiştina jiyanê û îdiaya azadiyê derketiye holê, ji ziman derbasî ziman bûye û bûye bedelê hemû jinan û cîhanê. Em dizanin ku ev yek nîşan dide ku Kurdistanî gerdûnî ye. Bi vê berpirsyariyê re diyar e ku divê em ji bo pêkanîna şoreşa jinê têbikoşin û li dijî pergala baviksalarî û kapîtalîzmê têkoşînê bilind bikin. Di vê wateyê de parêzvanên azadiya jinê û serdema şaristaniya jinê bi hêzên pergala serdest a mêr a komploger re rû bi rû hatin.

Ya ku rihê şaristaniya demokratîk diyar dike jin e

Êdî şaristaniya demokratîk û şaristaniya kapîtalîst rû bi rûyê hev hatine. Telaşa hêzên kapîtalîst pergalê bi awayê şêweyê bi nûkirinê didomîne. Telaşa hêzên şaristaniya demokratîk jî hebûn, bidestxistin û bi vê awayê di dîroka mirovahiyê de tişta yekane bidestxistin e. Dê jin bibe afirînera vê. Ya ku rihê şaristaniya demokratîk, îrade û jiyana vê ya civakî ava dike jin e. Ketina serhildanê ya jinan hesabgirtina ji şaristaniyê ye. Xwe ji feraseta mêrê komploger paqijkirin, xwebûn e. Di warê zihnî û fîzîkî de ji çanda baviksalar hevberdana bê dawî ye. 

Em dizanin ku pergala kapîtalîst redkirina mirovahiyê ye, bi zayendperestiya jinê li ser civakê serdest e, ji bo jinê di bin kontrolê de bihêle zayendperestiyê bi kar tîne û ev 5 hezar sal in ev yek didome. Dema ku li Rojhilata Navîn tovên kolonyalîzmê hatin çandin û cinsiyetperestiyeke hovane hat ferzkirin, li Ewropayê cihê destpêkên erênî û neyînî, metîngeriya li ser jinê bi cîlakirinê hat veşartin û bi taybet metîngeriya zayendî bi pergala kapîtalîst re gihişt lûtkeyê. Kapîtalîzmê bi zayendperestiyê hêza xwe ya li ser jin û civakê bi sazî kiriye. Polîtîkayên heyî yên jinan ên serdema fînansekirina sermayê hovane ne. Ji bo ku pergala xwe biparêze û bijî bi awayekî sîstematîk zayendperestiyê bi rêxistin dike. Ji bo vê jî divê em bi kûrkirina pirsiyarkirina li hember hikûmetên baviksalarî, hem di zihniyet û hem jî di pratîkê de, axaftin û kirinên xwe radîkal bikin û xurt bikin. Ji bo pêşî li destwerdana pergala kapîtalîst a li jiyana jinê û jiyana civakî û êrîşên wê yên îmhayê bigire, rêxistinên alternatîf û avakirina pergala xwe girîngiyê digirin.

Faşîzm di nav pazendparêziyê de haveyn digre

Di serdema me de rûyê siyasî yê faşîzmê zêdetir xuya dike. Lê belê divê em bi zêdetir rûyê zayendperestiyê aşkere bikin û têkoşînê mezin bikin. Faşîzm di nava zayendperestiyê de haveyn digre. Ger bal were kişandin ser cihên ku neteweperestî û faşîzm lê zêde dibin, jinkujî û şîdet bi rêjeya rasterast zêde dibin. Em dikarin Tirkiye, Îran û Afganîstanê weke mînakên herî nêzîk bidin. Pergala kapîtalîst bi xwe li ser esasê zayendperestî, neteweperestî û zanistiyê hatiye avakirin.

Em di serdemeke ku ev yek weke faşîzm derdikeve holê dijîn. Nîşan dide ku eger li welatekî faşîzm bi awayekî vekirî desthilatdar be, nêzîkatiya zilamî ya li jinê jî wê li ser polîtîkayên faşîzmê pêk were. Di hemû serdemên faşîzmê de jin rastî êrîş, tacîz, tecawiz, tundî û îşkenceya herî giran hatiye. Di dema pêş de pêwîst e faşîzm û zayendperestî di aliyê teorîk û siyasî de hîn zêdetir derkeve holê û ji bo vê jî xebat û têkoşîn kûrtir bibe. Ya rastî divê em karibin di serdema faşîzmê de di polîtîka û xeta têkoşîna jinê de guhertinekê çêbikin.

Divê em têkoşîna birdozî bilind bikin

Pêwîst e nîqaşên li ser rojeva kapîtalîzm-faşîzm-zayendperestî û têkoşîna zayendî xurtir werin meşandin û li ser eksena vê girêdanê têkoşîn bê geşkirin. Polîtîkaya civakî ya faşîzmê, polîtîkaya jinê ya faşîzmê, polîtîkaya hunerê ya faşîzmê û hwd. divê em êrîşên pergalê derxin holê û têkoşîna îdeolojîk bilind bikin. Têkoşîna me bi giranî siyasî ye. Lê belê girîng e ku em di jiyana civakî û zîhniyeta civakî de çiqas veguherînê çêbikin. Zîhniyeta jin û civakê her roj di bin bomberdûmanê de ye.

Desthilatan 24 saetan civakê bi awayekî sîstematîk perwerde dikin û zîhniyeta wê teşe dikin. Lewma em dikarin bi pêşxistina nîqaşên têgînî-teorîk dorpêçên îdeolojîk bişkînin. Divê em xebatên perwerde û rêxistinî di hemû xebatan de bixin pêş. Divê em karibin rê li ber kapîtalîzma ku berteka li dijî modernîteya kapîtalîst xurt dike bigrin. Serdema pêşengiya nîqaşên têgînî-teorîk û diyarîkirina îdeolojiya azadiya jinê ji jinên cîhanê re li benda me ye. Bi helwesta xwe ya antî-kapîtalîst divê em bi hemû antî-kapîtalîstan re têkoşîneke hevpar bi rêxistin bikin.

Di civaka me de li hemberî dijmin hêrs-bertek heye. Lê ev berteka li dijî pergala jiyana kapîtalîst û nirxên wê di asta hişmendî û çalakiyê de têra xwe pêş neketiye. Asta şênberkirina çanda jiyana alternatîf bi rêxistin û saziyên siyasî yên demokratîk derketiye holê, lê ev pêkhate di naverokê de qels in. Dîsa têr nake ku çanda jiyana me ya civakî bibe çanda modernîteya demokratîk.

Ya ku herî zêde divê em pê re şer bikin feraseta pergala kapîtalîst e

Ya ku herî zêde divê em pê re şer bikin feraseta pergala kapîtalîst e. Birdoziya me ya azadiya jinê, paradîgmayeke me yê nû û argumanên me yên xurt ên bîrdozî hene. Li ser esasê vê çarçoweya bîrdozî û teorîk pêwîstî bi xurtî birêxistinkirina zîhniyeta têkoşîna jinê û pêşxistina têkoşînê bi bîrdozî heye. Têkoşîna pergalê ya li dijî jinê gelekî birdozî ye. Sedema bingehîn a ku rêbertiya bi bandor, veguherîner bi dest nexist, têkoşîna îdeolojîk a qels e. Siyasetbûn û têkoşîneke dûrî îdeolojiyê nikare xwe ji xizmeta îdeolojiya serdest rizgar bike.

Valahiya îdeolojîk, kêmbûna felsefeyê û astengkirina felsefeya modernîteya kapîtalîst li Rojhilata Navîn û li cîhanê giran e. Sedsala 21. hê jî pêşketina xwe ya felsefî-sosyolojîk neafirandiye. Li dijî êrîşên zîhnî yên serdema kapîtalîst, ku mirovahî ji dîrok, civaknasî û felsefeyê qut kir, pêwîst e di girêka dîrokî-felsefî de li civaknasiyê vegere. Di vê wateyê de alavên me yên ji bo bersivdana bloka sosyolojîk û siyasî û dagirtina valahiya bîrdozî heye.

Hilweşîn û îflasa felsefî ya ji sedsala 20’emîn ve û di sedsala 21’emîn de hate desteserkirin, şert û zemîna pêşxistina felsefeya jiyana azad a nû ye. Ya ku di sedsala 21’emîn de dawî li felsefeya modernîteya kapîtalîst anî, Rejîma Heqîqetê ya Rêber APO ye. Derketiye holê ku azadkirina jiyanê li ser bingehê felsefe û heqîqeteke nû ya jiyanê pêkan e. Avakirina rejîma heqîqetê tê wateya serdestkirina feraset û zîhniyeta azadiyê. Weke alternatîfa modernîteya kapîtalîst, bi pêşxistina hişmendiya modernîteya demokratîk, çand, estetîk, şêwazê jiyanê û azadiya civakî, em dikarin serkeftinê biafirînin. Ger wiha nebe em ê nikaribin pîvana serkeftinê di doza azadiya jinê de derxin holê.

'Li dijî zîhniyeta serdest û hêza bi tevlêkirina mêran bi hev re têdikoşin'

Di vê wateyê de pêwîst e di her qadê de hîn bêhtir aktîf bin, ji rewabûna têkoşînê bawer bikin û pê bawer bin ku azadiya xwe weke jin biafirînin. Êrîşên sîstemê bi balkişandina li ser jinê pêş dikeve. Jixwe erdnîgariya Rojhilata Navîn û Kurdistanê di nava şerekî dijwar û bi êş de ye. Lewma yek ji erkên me ew e ku gel li gorî rastiya herêmê û cîhanê ji bo parastina xwe amade bikin. Di vê wateyê de têkoşîna aktîf û pêşengiya hêzên parastina jinê li her derê dertê. Em di wê baweriyê de ne ku ev rewş bandorê li cîhanê dike, hişmendiya xweparastinê pêş dixe û hewcedariya di van mijaran de derdixe holê. Bi polîtîkayên şerê taybet re, meyla civak û jin di asta bilind de ye. Bêbandorkirina wan û pûçkirina êrîşan yek ji karên herî girîng e. Hate fêhmkirin ku li hemberî êrîşên pir rêxistinkirî û topyekûn ne pêkan e ku mirov bê rêxistin û xweparastinê bike. Bêyî rêxistinbûn û hêza xweparastinê parastina xwe û parastina jiyana xwe ne pêkan e. Ji ber vê yekê di dema pêş de pêşxistina xweparastina jinê pir girîng e.

Pirsgirêka azadiyê ne tenê pirsgirêke jinê ye

Dîsa pêwîste bi pêşengiya jinê bi îdiaya azadiya civakî re tevlêbûna mêr a têkoşîna azadiyê bê misogerkirin. Pirsgirêka azadiyê ne tenê pirsgirêka jinê ye, pirsgirêka mêran e jî. Rastiya zilamên ku ji zayendperestiyê hatine jehrîkirin pêwîstî bi veguhertineke cidî û nûkirina têkoşînê heye. Perspektîfa Rêbertî ya 'bi hev re li dijî zîhniyeta serdest û desthilatdariyê bi tevlêkirina mêran têdikoşin' bi serhildanên Rojhilat re jiyanî bû. Pirsgirêka azadiya jinê tu carî tenê bi jinê re sînordar nabe. Ji ber ku jiyan û asta azadiya hemû civakê diyar dike. Qada têkoşîna me ya li dijî zayendperestî û têkoşîna zayendî gelekî berfireh bûye. Li gorî vê, pêwîstî bi bilindkirina têkoşîna bîrdozî-polîtîk heye.

Çawa bijîn, çawa şer bikin?

Îdeolojiya PAJK’ê feraseta azadiya civakî ya li ser bingeha azadiya jinê ye. Zindîbûn bi xurtkirin û bilindkirina têkoşîna zayendî pêkan e. Têkoşîna zayendî, têkoşîna jinê kok û navenda hemû têkoşînan e. Em ê bi zîhniyet û îdeolojiya jinê li dijî cîhan û zîhniyeta serdest a mêr têbikoşin. Di rewşa heyî de em dibêjin ku rûbirûbûna şaristaniya kapîtalîst û şaristaniya demokratîk wê serdemeke nû bi xwe re bîne û em di nava şerekî wiha de ne. Ji ber vê yekê mijara çawaniya jiyankirin û têkoşînê jî girîng e. Nîqaşa konfederalîzmê wekî projeya jiyana civakî û pêşxistina avakirina wê, misogeriya sazûmankirina pergala me ye.

Baweriya me ya herî mezin ev e ku azadiya jinê pergala partiya jinê, artêşbûna jinê û KJK’ê ava dike. Vana hemûyan li cem me hene û li gorî vê yekê em ji bilindkirina têkoşînê, hevparkirina wê û pêşxistina têkoşîna hevpar a li hemû cîhanê berpirsyar in. Ji bo azadiya jinê milîtanî û têkoşîna me ya mezin heye. Erkên me li benda me ne ku em firsendên mezin ên şoreş û têkoşîna xwe veguherin şoreşa civakî ya bi pêşengiyeke xurt.

Bi hêviya ku 8’ê Adarê bibe wesîleya van hemuyan û di têkoşîna avakirina jiyana azad de bibe xwedî rolek girîng em carek din 8’ê Adarê li hemu jinan û li Rêbertiya xwe pîroz dikin. Ji her kesê re serkeftinê dixwazin.