ASMAA FATHI

Qahîre- Mona Al-Saban yek ji afirînerên bi bandor e ku bi saya hezkirina xwe ya ji tiştên ku ew dixwîne û xwesteka wê ya domdar û bêwestan a fêrbûnê, dikaribû vîdyoyan li kursên Enstîtuya Sînemayê zêde bike. Her wiha wê dikaribû deriyê kar di beşa montajê de di televîzyona Misrê de ji xwendekaran re veke û rêveberiya Dibistana Erebî ya Sînema û Televîzyonê kir, armanca wê ya herî mezin fêrkirina zimanê sînemayî ji axêverên bi Erebî re li seranserê cîhanê bû.

Mamosteya li Enstîtuya Sînemaya Akademiya Hunerê li Qahîreyê û Rêvebera Dibistana Erebî ya Sînema û Televîzyonê ji dûr ve der barê rêwîtiya xwe ya tijî hêvî, xewn û xeyal ku ji hêla dibistana tê de dixebitî hat tackirin bersiva pirsên ajansa me da.

Tu dikarî ji me re behsa gavên sereke yên rêwîtiya xwe ya beriya damezrandina Dibistana Sînemaya Erebî bikî?

Di hezkirina min ya ji sînemayê re û hezkirina min a ji hûrgiliyên wê re de rola diya min gelek mezin bû. Ji ber ku wê jê hez kir û di nava hefteyekê de dayika min du yan belkî sê fîlman li sînemaya tenişta mala me temaşe dikin. Hebûna me ya li sînemayê hema bêje rûtînek bû ku me ji temaşekirina fîlman hez dikir. Çûyîna ji bo dîtina fîlman di sînemayê de xelata diya min a ji bo serkeftina min, ji ber ku ez wê ji pêşandanên din tercîh dikim. Piştî lîseyê ez fêrî hebûna enstîtuya sînemayê bûm, min 4 salên jiyana xwe tê de bi xwendinê derbas kir. Bavê min ji enstîtuyê ne razî bû û her dem ji kesên ku li ser xwendina min ji wî dipirsîn re digot enstîtuya xizmetguzariya civakî dixwîne heya ku ez bûm alîkarê mamosteyê li enstîtuyê û ji vir şûnde wî dest bi eşkerekirina cewherê xwendina min kir û min berê xwe da  xwendina montajê ji ber ku ev qonaxa dawiye ku beriya fîlm were weşandin tê re derbas dibe. Dersa yekem ku min li enstîtuyê da, ji bo navên birûmet û şêrîn bû, di nav wan de Atef Al-Tayeb, Safa Ebû Al-Saud û yên din û hejmara wan 23 xwendekaran di beşa derhêneriyê de hate texmîn kirin, ku ez berpirsiyara wan bûm di çar salan de û min karîbû bigihim serkeftinê.

Ji mamostehiya li enstîtuyê bigire heta gera derve û paşê jî fikra avakirina dibistana sînemayê ev hemû qonaxên em li bendê ne ku hûrguliyên wan bizanibin. Hûn dikarin ji me re behsa wan bikin?

Ez li bûrsek ji Enstîtuya Sînemaya li Polandayê ji bo perwerdeya salek a montajê geriyam û li wir ji min re ecêbtir bû, ez fêrî gelek ezmûnan di beşa muzîkê de bûm. Piştî wê ez çûm Lubnanê, li wir min wek seroka beşa montajê li televîzyona Lubnanê û wek profesor li zanîngeha Lubnanê kar kir û li gel karê xwe di ajansên nûçeyan û fîlmên taybet de ez dixebitîm. Dema ez vergeriyam Qahîreyê, min dît ku xwendekar beşên vîdyo û televîzyonê naxwînin û ji ber vê yekê televîzyona Misrê bi tevahî rê li ber wan digire ku di beşa montajê de bixebitin. Ji vir ve şerê min dest pê kir ku ez têkevim xwendina televîzyonê di hemî dîsîplînên Enstîtuya Sînemay dê. Şerê min di hundirê televîzyonê bi xwe de derbas bû ji bo ku xwendekar li ser wê bixebitin û min dev jê berneda, li hemû deriyan xist, çûm cem Sendîkaya Sînemayê û çûm cem hemû berpirsan heta ku min dikaribû biryarek bigrim ku destûrê bide ji bo xwendekaran xebatê di vê beşê de. Di sala 1996’an de, li yek ji saziyên Emerîkî bûrsek hunerî hat ragihandin, min serlêdana wê kir û ev bû yekem. Di Adara 1999'an de, ji bo beşdarbûna konferansa Komeleya Profesorên Medyayê ya Erebî-Emerîkî, ji ber ku ez endama wê me li zanîngeha Emerîkî ya Beyrûdê bûm ez hatim vexwendin. Di Dema beşdarî konferansê bûm de û gotebêjkirina belgeyên min ên ku min pêşniyarkirî  mamsoteyên Ereb, ji min xwestin ku projeya dibistana sînemayê cîbicî bikim da ku xwendin bi riya wê peyda bibe, nemaze ku ev cure bernameya xwendinê li çend welatên beşdar hema hema tune ye.

Hûn dikarin ji me re behsa projeya dibistana sînemayê, hûrgiliyên ramanê bikin.  We çawa bi cih anî û hûn çi pêşkêşî beşdarên wê dikin?

Dibistan li ser xwendina senaryo, derhênerî, wênekêşî, deng û montajê kar dike û di dawiya salê de ezmûn tên kirin, ji bo serîlêdanê tenê hewce ye ku serîlêdanek li ser WhatsApp-a min bişîne. Ji vir ez hemû karan dikim heta ku beşdarbûn bi dawî bibe û pêşî xwendina senaryoyê tê kirin, piştî du mehan îmtîhan tên kirin bi vî rengî dibe heya dawiya xwendinê û bi fîlma projeya derçûnê bi dawî dibe. Dibistan girêdayî Sindîqa Geşedana Çandî ya Wezareta Rewşenbîrî ya Misrê ye, komeke nû berî çend rojan, bi amadebûneke qelebalix û şahiyek mezin ji fîlman û derçûyên nû derçû.

Em zimanê sînemageriyê û pisporiya wî dixwînin û peywira min di jiyanê de ew e ku ez hemûyan fêrî hemû axêverên bi Erebî li seranserê cîhanê bikim û xwendin bi tevahî bê beramber e. Em hewl didin hejmareke herî mezin ji ciwanan li deverên cuda yên parêzgehên di hundirê Misrê û li cîhanê bihewînin û kesên derçûyî karta Sendîkaya Pîşeyên Sînemayî werdigirin, bi şertê ku ew xwediyên bawernameya zanîngehê bin û ne hewceyî pisporiyê bin. Dibistan pirtûkxaneyek mezin a nîşankirî dihewîne ji bo hêsankirina li ser lêkolîneran û tengbûnek di pirtûk û lêkolînên ku di sînemayê de hatine amadekirin heye. Ji bo kesên ku hewcedariya wan bi wan heye, em dixebitin wan li Misirê yan jî li derveyî welat peyda bikin.

Sedemên paşveçûn û rûbirûbûna sînemaya Misrê ya vê dawiyê çi ne?

Ji destpêka vebûna aborî ya di serdema Mihemed Enwer Sedat û piştî wê de, di 30 salên dawî de desthilatdariya Husnî Mubarek de, xirabûnek di civaka Misirê bi taybetî di aliyê çandê de çêbû, ez dibînim ku pêdiviya me bi perwerde û xwendineke baş heye. Ya herî girîng nebûna senaryoyek baş e ku wek berê wijdanê temaşevan bi kûrahî û kêfê tije bike. Lê mixabin her çend derhêner, wênekêş, endezyarên deng û dekorê hebin j, senaryoyên xurt nîn in. Mixabin em nivîskarên hêja yên ku ji bo me senaryoyên dadgeha kûr derdixin nabînin. Yek ji çareseriyên girîng ji bo rûbirûbûna vê rewşê û vegerandina ruhê sînemayê ji nû ve, pêwîstiya destwerdan û xebata dewletê ji bo peydakirina hilberînê heye da ku em karibin karsaziyek kûrtir bibînin.