صلح بدون زنان ممکن نیست؛ نقدی بر ترکیب کمیسیون صلح پارلمان
سوزان ایشبیلن، رئیس انجمن زنان روزا، با تأکید بر اینکه «آنجا که نابرابری زن و مرد حاکم است، از دموکراسی نمی‌توان سخن گفت»، رفع نابرابری جنسیتی را شرط اصلی پیشبرد روند صلح دانست.
آرژین دیلک اونجل
آمد - در پی فراخوان عبدالله اوجالان، رهبر خلق کورد، در تاریخ ۲۷ فوریه و تصمیم حزب کارگران کوردستان مبنی بر توقف فعالیت‌هایش، مرحله‌ای نوین در «روند صلح و جامعه دموکراتیک» آغاز شد. این مرحله با برگزاری مراسم امحای سلاح در ۱۱ ژوئیه، رسماً کلید خورد.
در چارچوب همین روند، کمیسیونی متشکل از نمایندگان مجلس تشکیل شد که نخستین نشست خود را در تاریخ ۵ ژوئیه برگزار کرد.
در این کمیسیون ۵۱ نفره، حزب عدالت و توسعه ۲۱ کرسی، حزب جمهوری‌خواه خلق ۱۰ کرسی، حزب برابری و دموکراسی خلق‌ها (حزب دَم) ۴ کرسی، حزب حرکت ملی ۴ کرسی و حزب راه نو ۳ کرسی را در اختیار دارند. از این میان تنها ۹ عضو کمیسیون زن هستند که به حزب عدالت و توسعه (۴ زن)، حزب جمهوری‌خواه خلق (۳ زن) و حزب دَم (۲ زن) تعلق دارند. احزاب حرکت ملی، راه نو، کارگران ترکیه، کار و سوسیالیست دموکراتیک هیچ عضو زنی را به این کمیسیون معرفی نکرده‌اند.
نعمان کورتولموش، رئیس مجلس، سخنرانی افتتاحیه این کمیسیون را ایراد کرد. در این نشست که دستور کار اصلی آن تعیین رویه‌ها و اصول کاری بود، نام کمیسیون «همبستگی ملی، برادری و دموکراسی» انتخاب شد.
سوزان ایشبیلن، رئیس انجمن زنان روزا، در تشریح انتظارات زنان از «روند صلح و جامعه دموکراتیک»، به مبارزه دوگانه آنان اشاره کرد. به گفته او، زنان هم‌زمان که برای صلح می‌کوشند، ناگزیرند علیه ذهنیت مردسالار نیز برای اثبات موجودیت خود مبارزه کنند.
نظامی که زن در سپیده‌دم تاریخ بنا نهاد، ضدقدرت بود
سوزان ایشبیلن دلیل صلح‌طلبی زنان را این‌گونه توضیح می‌دهد: «نگاهی به تاریخ نشان می‌دهد که مردان بانی تمام جنگ‌ها بوده‌اند و هرگز زنی جنگی را آغاز نکرده است. دلیل این امر آن است که ذهنیت مردسالار رویکردی مکانیکی به جامعه دارد و همه‌چیز را از دریچه قدرت و ثروت می‌سنجد، نه با محوریت انسان. از این رو، جنگ را تا زمانی که منافعش را تأمین کند ادامه می‌دهد. بازاری برای تولید سلاح وجود دارد و اگر جنگی نباشد، این سلاح‌ها کجا مصرف خواهند شد؟ تولیدکنندگان سلاح، آن را ابزار قدرت می‌دانند و برای کسب سلطه بر جهان تلاش می‌کنند. اما زنان که منفعتی در جنگ ندارند، نه سلاح می‌سازند و نه سودای قدرت در سر می‌پرورانند. نظامی که زن در مراحل اولیه تکامل اجتماعی بنیاد نهاد، نظامی ضدقدرت و مبتنی بر حیات اشتراکی و برابری بود. به همین دلیل زنان همواره مخالف جنگ بوده‌اند و در عین حال برای آزادی و هویت مستقل خود نیز جنگیده‌اند».
آنان در جبهه ضد جنگ جای گرفتند
او با تأکید بر پیشگامی زنان در یافتن راه‌حلی صلح‌آمیز برای مسئله کورد، کنشگری آنان را یادآور شد و گفت: «اگرچه حاکمیت شعار 'ترکیه بدون ترور' را سر می‌دهد، ما این تعبیر را نمی‌پذیریم. این روند که ما آن را 'روند صلح و جامعه دموکراتیک' می‌نامیم، با پیشگامی زنان به پیش می‌رود. زنان با تمام توان می‌کوشند بستر سازماندهی جامعه دموکراتیک را فراهم آورند، زیرا تا زمانی که مردم متشکل نباشند، صلح نیز دست‌یافتنی نخواهد بود».
این روند حاصل تلاش زنان است
سوزان ایشبیلن با اشاره به زنده شدن امید به صلح، اظهار داشت: «اگر قرار است صلحی برقرار شود، زنان می‌خواهند از این فرآیند با آزادی کامل خارج شوند. آنان هرگز ذهنیت مردسالاری را که موجودیتشان را انکار می‌کند، برنمی‌تابند. زن خواهان آزادی اقتصادی، فردی و فکری است و می‌خواهد از تمام حقوقی که مردان برخوردارند، بهره‌مند شود. زنان پیش از این روند و در طول آن، برای صلح تلاش‌های بی‌وقفه‌ای کرده‌اند. این کوشش‌ها، از تبادل نظر با گروه‌های گوناگون تا سازماندهی راهپیمایی‌ها، روند را به موفقیت خواهد رساند. هدف دیرینه حاکمیت برای بی‌تفاوت‌سازی جامعه، این بار با کنشگری زنان خنثی شد. اگر امروز از این روند سخن می‌گوییم، این خود نتیجه مستقیم مبارزات زنان است».
انتقاد از حضور کمرنگ زنان
او ضمن تأکید بر اهمیت تشکیل کمیسیون، از شمار اندک اعضای زن آن انتقاد کرد: «از ۵۱ عضو کمیسیون، تنها ۹ نفر زن هستند، یعنی فقط ۱۷.۵ درصد، در حالی که این میزان باید برابر می‌بود. صلحی که بار دیگر با ذهنیت مردسالار شکل بگیرد، چقدر به نفع خلق‌ها خواهد بود و تا چه اندازه به خاموشی سلاح‌ها خواهد انجامید؟ ما به این روند امیدواریم، اما حضور اکثریت مردان در آن، نگرانی‌هایی را ایجاد می‌کند. امیدوارم این نگرانی‌ها بی‌اساس باشند، اما این پرسش مطرح است: در حالی که مردان خود بانی جنگ‌ها بوده‌اند، صلحی که در کمیسیونی با اکثریت مردانه بررسی شود، تا چه حد می‌تواند سالم و پایدار باشد؟»
خواسته‌های زنان
سوزان ایشبیلن در تشریح خواسته‌های زنان، بر لزوم اقدامات فوری دموکراتیک تأکید کرد: «اصلاحات حقوقی امری ضروری است. از 'ترکیه بدون ترور' سخن به میان می‌آید، اما آنچه 'ترور' نامیده می‌شود، حاصل بن‌بست در حل مسئله کورد است. تا زمانی که ریشه‌های این مسئله خشکانده نشود، مشکل پابرجا خواهد بود. حقوق کوردها، از جمله حق زبان مادری، حقوق فرهنگی و حق آموزش باید به رسمیت شناخته شوند. انتظار ما این است که این کمیسیون بر مبنای دموکراسی و برابری عمل کند. ما نگرانیم اگر عواملی که در گذشته به جنگ دامن زدند از میان نروند، صلحی که بر پایه‌هایی سست بنا شود، پایدار نخواهد ماند».
آنجا که نابرابری زن و مرد حاکم است، از دموکراسی نمی‌توان سخن گفت
سوزان ایشبیلن با بیان اینکه «ریشه استثمار زن و تشدید خشونت علیه او در طول تاریخ، در نظام‌های غیردموکراتیک نهفته است»، نابرابری جنسیتی را مانعی بزرگ بر سر راه دموکراسی دانست.
او ادامه داد: «نظام حاکم، ذهنیتی را به جامعه تزریق می‌کند که برای زن و مرد نقش‌هایی از پیش تعیین شده دارد. به زن نقش بردگی و به مرد نقش سروری می‌دهد. در چنین نظم نابرابری، سخن گفتن از دموکراسی بی‌معناست. مسائل جامعه باید همگام با مسائل زنان حل شود. در جامعه‌ای که زن در آن برابر و آزاد نباشد و تحت سلطه مرد باقی بماند، نه دموکراسی معنا دارد و نه صلحی که از دل آن برآید، پایدار خواهد بود. زن و مرد، هر دو، نیروهای پویای جامعه هستند. اگر یکی از این نیروها دیگری را سرکوب کند، نمی‌توان از صلح سخن گفت. نخست، این دو جنس باید با یکدیگر آشتی کنند. زن در بستر تاریخ، به قدرت و آگاهی خود دست یافته و اعلام کرده است که دیگر سر فرود نمی‌آورد. اما مرد هرگز به بازاندیشی در جایگاه خود نپرداخته و همواره از حاشیه امن خود دفاع کرده است. زن ناگزیر است بر دگرگون ساختن مرد پافشاری کند. امروز دیگر زنی که به نقش‌های تحمیلی تن دهد وجود ندارد و تا زمانی که این تحول در مردان رخ ندهد، برقراری صلح میان دو جنس دشوار خواهد بود».