کنترل امنیتی بر دانشگاه‌های ایران؛ مهاجرت صدها استاد طی سال‌های اخیر
دبیر کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران، از مهاجرت دست‌کم ۱۵۰۰ استاد رشته‌های فنی از دانشگاه‌های برتر ایران طی پنج سال گذشته خبر داد و ابراهیم آزادگان، استاد دانشگاه صنعتی شریف، هم گفت در شرایط کنونی، هفته‌ای یک استاد دانشگاه را ترک می‌کند.
مرکز خبر- در ادامه‌ی موج مهاجرت نخبگان دانشگاهی، گزارش‌ها حاکی از آن است که تنها در سه سال گذشته نزدیک به ۷۰ نفر از استادان دانشگاه صنعتی شریف از کشور مهاجرت کرده‌اند. این آمار تکان‌دهنده را ابراهیم آزادگان، استاد دانشگاه شریف، در گفت‌وگو با خبرگزاری‌های داخلی ایران تأیید کرده و گفته است: «در سه سال اخیر با یک فاجعه در دانشگاه شریف مواجه شدیم. هنوز نتوانستیم جایگزین مناسبی برای استادانی که رفته‌اند پیدا کنیم؛ الان هفته‌ای یک استاد دانشگاه را ترک می‌کند.»
وب‌سایت خبرآنلاین دوشنبه ۲۸ مهرماه مشروح گفت‌وگویی با کارن ابری‌نیا و ابراهیم آزادگان را درباره مهاجرت استادان و دانشجویان و فضای امنیتی دانشگاه‌ها منتشر کرد.
کارن ابری‌نیا، دبیر کانون صنفی استادان دانشگاهی ایران، از مهاجرت دست‌کم ۱۵۰۰ استاد رشته‌های فنی از دانشگاه‌های برتر ایران طی پنج سال گذشته خبر داد. وی اعلام کرد که از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۳ حدود ۱۵۰۰ نفر از استادان دانشگاه‌های برتر کشور مهاجرت کرده‌اند؛ یعنی حدود ۲۵ درصد از اعضای هیئت علمی رشته‌های فنی و مهندسی. وی این روند را «زخمی عمیق بر پیکر دانشگاه‌ها» توصیف کرد که با هر رفتن، عمق بیشتری پیدا می‌کند.
آن‌ها تاکید کردند گزینش‌های امنیتی، صلاحیت علمی نخبگان و استادان دانشگاه‌ها را به دلایلی مانند «امضای بیانیه»، «مجرد بودن» و «عکس داشتن در کافه‌ای در آمریکا» رد می‌کنند. «استادان جوان را در اتاق‌هایی می‌نشانند و سوال‌های تحقیرآمیز می‌پرسند؛ از جمله اینکه آیا قرآن بلد هستی بخوانی؟ یا اینکه چرا ازدواج نکرده‌ای. حتی گفته‌اند اگر تا سال آینده ازدواج نکنی، قراردادت تمدید نمی‌شود.»
کارن ابری‌نیا گفت: امضا کردن بیانیه‌ای از سوی استادان دانشگاه در سال ۱۴۰۱ و درخواست برای حفظ محیط آرام دانشگاه، سبب مشکلات زیادی برای آن‌ها شد و به استادان عمدتا جوان گفتند قرارداد آن‌ها تمدید نمی‌شود.
ابراهیم آزادگان از رویدادهای سال ۱۴۰۱ به‌عنوان روزهای سخت دانشگاه شریف نام برد و یادآوری کرد که در جریان اعتراضات به دانشگاه حمله شد، بسیاری از استادان و دانشجویان را «بی‌علت زدند» و فضای امنیتی بسیار شدیدی در دانشگاه برقرار بود.
کنترل امنیتی بر دانشگاه‌ها؛ از گزینش تا دوربین
ابراهیم آزادگان در ادامه به وضعیت «امنیتی‌شدن دانشگاه‌ها» اشاره کرد و گفت: «به‌جای تقویت فضای علمی، دانشگاه‌ها به محیط‌های کنترل و نظارت تبدیل شده‌اند. از درِ ورودی تا کلاس درس، همه‌چیز زیر ذره‌بین نیروهای حراست است. این رفتارها به دانشجو و استاد احساس بی‌اعتمادی می‌دهد و آن‌ها را از کشور فراری می‌دهد.»
فشار بر دانشجویان؛ از حجاب تا فضای امنیتی
استادان در این گفت‌وگو تأکید کردند که فشار بر دانشجویان نیز یکی از عوامل مهاجرت است.
ابراهیم آزادگان گفت: «در دانشگاه شریف هنوز دانشجویان را به‌دلیل پوشش به کمیته انضباطی می‌فرستند، در حالی که در خیابان کسی به کسی کاری ندارد. این رفتارها عشق به کشور را از جوانان می‌گیرد.» او افزود: «فضای ناامیدی شدیدی بر دانشگاه حاکم است. دانشجویان و استادان احساس می‌کنند تغییری در سیاست‌های کلان علمی و فرهنگی کشور رخ نمی‌دهد.»
از آمریکا تا عربستان؛ مقصد استادان ایرانی
به گفته‌ی کارشناسان، مقصد بیشتر استادان مهاجرت‌کرده کشورهای آمریکا، آلمان، کانادا، استرالیا و اخیراً امارات و عربستان سعودی است.
کارن ابری‌نیا با اشاره به این تغییر گفت: «حتی کشورهای منطقه اکنون استادان ایرانی را جذب می‌کنند، چون می‌دانند کیفیت علمی بالایی دارند.»
کارن ابری‌نیا در بخشی از این نشست گفت بعد از جنگ ۱۲ روزه نرخ مهاجرت استادان و دانشجویان کاهش یافت؛ اما نه اینکه جنگ سبب شود افراد از مهاجرت منصرف شوند، بلکه از کشورهای دیگر به ایرانیان کم‌تر ویزا می‌دهند.
او یادآوری کرد در دوره‌ای که صدور ویزا راحت‌تر انجام می‌شد، مقصد بخش زیادی از استادان آمریکا، کانادا، اروپا و استرالیا بود، اما اخیرا به کشورهای همجوار مانند عربستان سعودی، ترکیه و امارات نیز مهاجرت می‌کنند.
نبود آزادی‌های آکادمیک، گزینش ایدئولوژیک، تبعیض جنسیتی و بی‌ثباتی ساختاری در دانشگاه‌ها، همه در کنار هم دانشگاه را از «خانه‌ی علم» به «سازمان کنترل» تبدیل کرده‌اند.
بر اساس ماده ۱۳ اعلامیه جهانی حقوق بشر و ماده ۱۹ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، هر انسان حق دارد آزادی اندیشه، بیان و انتخاب شغل داشته باشد.
همچنین مطابق توصیه‌نامه ۱۹۹۷ یونسکو درباره وضعیت اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها، دولت‌ها موظف‌اند استقلال علمی استادان را تضمین کنند و از هرگونه فشار سیاسی یا عقیدتی بر آنان جلوگیری کنند.
اما در ایران، علیرغم عضویت در یونسکو و امضای این معاهدات، سیاست‌های امنیتی و ایدئولوژیک جمهوری اسلامی مانع تحقق این اصول شده است.