فرصت تاریخی برای صلح؛ ضرورت مشارکت همه جریان‌ها در فرآیند گذار به دموکراسی
مقدس اردوغدو چلیک، نویسنده و عضو کمپین «صلح حق ماست»، معتقد است مصوبات کنگره پ‌ک‌ک حاوی تحولات بنیادین و الگوی راه‌حل متناسب با قرن ۲۱ است و تأکید می‌کند زمان آن رسیده که دولت اقدامات عملی انجام دهد.
آرژین دیلک اونجل
آمد- حزب کارگران کوردستان در واکنش به فراخوان «صلح و جامعه دموکراتیک» که عبدالله اوجالان، رهبر خلق کورد در ۲۷ فوریه منتشر کرد، دوازدهمین کنگره خود را برگزار کرد. این کنگره که از ۵ تا ۷ مه ادامه داشت، با صدور قطعنامه‌ای، «انحلال سازمان و پایان فعالیت‌ها» را اعلام کرد.
پس از فراخوان عبدالله اوجالان و تصمیم پ‌ک‌ک برای کنار گذاشتن سلاح، اکنون همه منتظر واکنش دولت هستند. جامعه برای تحقق صلح و دموکراسی، از مجلس، دولت و تمام احزاب سیاسی می‌خواهد به مسئولیت تاریخی خود عمل کنند.
مقدس اردوغدو چلیک، نویسنده‌ای که سال‌هاست در راه دموکراسی‌خواهی در ترکیه تلاش می‌کند و از اعضای کمپین «صلح حق ماست» است، به تحلیل تصمیم پ‌ک‌ک برای کنار گذاشتن سلاح پرداخت.
او با اشاره به سخنان دولت باغچلی، رهبر حزب حرکت ملی در اول اکتبر ۲۰۲۴ که گفته بود «ما وارد دوره‌ای نوین می‌شویم؛ وقتی در جهان خواهان صلح هستیم، باید ابتدا در کشور خودمان صلح برقرار کنیم» و فراخوان او به جناب عبدالله اوجالان، خاطرنشان ساخت که این روند، نتیجه مبارزات جامعه مدنی و به‌ویژه تلاش‌های حزب دم است که امروز به‌عنوان شریک سیاسی این مذاکرات شناخته می‌شود.
آنها جرأت کردند فرآیند را از پایان آغاز کنند
مقدس اردوغدو با اشاره به اینکه پ‌ک‌ک به عنوان «واپسین شورش» در برابر سیاست‌های انکار خلق کورد ظهور کرد، گفت: «مفهوم واپسین شورش، اصطلاحی است که حاکمان نظام به کار می‌برند و خلق کورد با این شورش نهایی به فشارهای سیستماتیک پاسخ دادند. نتیجه این مقاومت، شرایط امروز است. در گذشته، برای حل چنین مسائل پیچیده‌ای، ابتدا گام‌های سیاسی برداشته می‌شد، چارچوب‌های حقوقی شکل می‌گرفت، اصول قانون اساسی ترسیم می‌شد و در نهایت، کنار گذاشتن سلاح به عنوان یکی از آخرین مراحل اجرا می‌شد. اما در ترکیه، این عبدالله اوجالان و کادر رهبری جنبش بودند که شجاعانه تصمیم گرفتند فرآیند را از پایان آغاز کنند. این رویکرد شایسته احترام است.»
مقدس اردوغدو با یادآوری اینکه سال‌ها مبارزه مسلحانه پ‌ک‌ک به عنوان بزرگترین مانع همزیستی خلق ترک‌ها و کورد و دموکراتیزاسیون معرفی می‌شد، افزود: «اکنون پ‌ک‌ک رسماً انحلال خود را اعلام می‌کند، اما واکنش دولت چیزی فراتر از 'سازمان اطلاعات (میت) مشغول مذاکرات لازم است' نیست. رئیس‌جمهور نیز تنها به گونه‌ای لطف‌آمیز از 'استثنایی شدن قیم‌ها' سخن می‌گوید. واقعیت این است که انتصاب قیم‌ها اساساً غیرقانونی است و زندان‌ها مملو از هزاران زندانی سیاسی است که نود درصد آنها صرفاً به دلیل مشارکت در جنبش سیاسی کورد به بند کشیده شده‌اند.»
«این فرآیند دیگر برگشت‌ناپذیر است»
مقدس اردوغدو با تحلیل بیانیه دوازدهمین کنگره پ‌ک‌ک که در آن آمده بود: «حزب ما، پ‌ک‌ک؛ به عنوان جنبش آزادی‌خواه خلق ما در مقابل سیاست انکار و نابودی خلق کورد که ریشه در پیمان لوزان و قانون اساسی ۱۹۲۴ دارد، پا به عرصه تاریخ گذاشت»، گفت: «اشاره به پیمان لوزان، جنجال بزرگی به پا کرد. موجی از هجمه علیه لوزان به راه افتاد. اما نباید این واکنش‌ها را جدی گرفت. برای چنین موقعیت‌هایی می‌توان گفت: آب از سرچشمه جاری شده و دیگر قابل بازگشت نیست، این جریان از ۸ اکتبر آغاز شده و اکنون راه خود را می‌پیماید. نیروهایی که می‌کوشند این مسیر را سد کنند، چه از حاکمیت باشند، چه از اپوزیسیون، چه گروه‌های ضدانقلابی کلاسیک، چه محافل نژادپرست و ملی‌گرا، باید بدانند که این فرآیند دیگر برگشت‌ناپذیر است.»
«دولت نباید اجازه دهد بحث لوزان به ابزار فشار و تخریب تبدیل شود»
مقدس اردوغدو با تحلیل بی‌اعتمادی جامعه کورد به دولت در این روند گفت: «ریشه این بی‌اعتمادی در تقویت گرایش‌های ملی‌گرایانه ترک و جریان‌های افراطی و نژادپرست نهفته است. برای نمونه، تحریف اشاره به پیمان لوزان در بیانیه پایانی کنگره پ‌ک‌ک را در نظر بگیرید. واقعیت این است که فراخوان پ‌ک‌ک اصل پیمان لوزان را زیر سؤال نبرده، بلکه یادآوری کرده که در همین لوزان، حقوقی مانند 'امکان تکلم به زبان‌های دیگر در ترکیه و انجام فعالیت‌های فرهنگی' به رسمیت شناخته شده بود. نباید فراموش کرد که قانون اساسی ۱۹۲۱، ترک و کورد را به عنوان دو رکن بنیان‌گذار برابر تعریف می‌کرد. بنابراین اشاره به قانون اساسی ۱۹۲۱ در بیانیه کنگره کاملاً منطقی است. دولت باید از تبدیل شدن بحث لوزان به ابزار فشار و تخریب جلوگیری کند.»
همه جریان‌ها باید این روند را متعلق به خود بدانند
مقدس اردوغدو در ادامه گفت: «برای به سرانجام رسیدن این روند صلح، دولت باید اقدامات عملی انجام دهد. گام نخست باید رسیدگی به وضعیت زندانیان بیمار باشد. انزوای تحمیلی بر عبدالله اوجالان باید پایان یابد. جالب اینجاست که خود عبدالله اوجالان، با آنکه رهبر جبهه ستم‌دیده و پیشران اصلی این فرآیند است، چنین رویکرد سنجیده و مهمی را به نمایش می‌گذارد 'موقعیت شخصی من اهمیتی ندارد'. این رویکرد سنجیده و مسئولانه شایسته توجه و اعتماد همگان است.»
او با انتقاد از موضع وزیر دادگستری افزود: «چطور می‌توان از وزیر دادگستری پذیرفت که بی‌مسئولانه اعلام کند 'حق امید در دستور کار ما نیست'؟ اگر دولت واقعاً خواهان راه‌حل است، ابتدا باید این تناقض آشکار را برطرف کند. همه جریان‌های سیاسی، به‌ویژه مخالفانی که پرچم حق، قانون و عدالت را برافراشته‌اند، باید این روند صلح را متعلق به خود بدانند.»
مقدس اردوغدو با اشاره به نقش حزب جمهوری خلق (ج هـ پ) گفت: « ج هـ پ در این مسیر گام‌های مثبتی برداشته، اما باید از مطالبات مشخص برای زندانیان خود و همچنین زندانیان امرالی حمایت کند. چطور ممکن است وزیر دادگستری کابینه‌ای که مدعی حل‌وفصل مسئله است، چنین مواضعی داشته باشد؟ ج هـ پ می‌تواند و باید در این خصوص صراحت بیشتری به خرج دهد، به‌ویژه حالا که خود نیز هدف همین سیاست‌هاست. حزب عدالت و توسعه در هر منطقه‌ای که شکست خورده، حملات شدیدی علیه ج هـ پ سازمان داده و در واقع نوعی نبرد سیاسی داخلی میان این دو حزب در جریان است. هر دو طرف از تمام اهرم‌های خود علیه یکدیگر استفاده می‌کنند. اگر ج هـ پ می‌خواهد از الگوهای گذشته فاصله بگیرد و موقعیت پیشگام خود در مبارزه برای حق و عدالت را در میان جامعه تقویت کند، باید آشکارا از این فرآیند صلح حمایت کند.»
مقدس اردوغدو در پایان تصریح کرد: «آنچه را برخی 'شورش کورد' می‌نامند، من 'انقلاب ملی کورد' خطابش می‌کنم، زیرا این جنبش پرده از بحران دموکراسی در ترکیه برداشت.» او تأکید کرد تصمیم انحلال پ‌ک‌ک، دربردارنده تحولات بنیادین در صحنه سیاسی ترکیه است.
الگوی راه‌حل قرن بیست و یکم
مقدس اردوغدو با تأکید بر اینکه همه گروه‌ها باید از این روند استقبال کنند، چنین استدلال کرد: «ضروری است که همگان به این فرآیند با دیدی مثبت بنگرند. ما که از نسل چپ‌های قدیمی هستیم، معمولاً به راهکارهایی که سازمان اطلاعات (میت)، پلیس یا ژاندارمری ارائه می‌دهند بی‌اعتمادیم، اما روند سیاسی ما را به این نقطه رسانده است.»
او با مقایسه تاریخی ادامه داد: «در تاریخ، الگوهای راه‌حل متفاوتی را شاهد بوده‌ایم؛ الگوهای قرن نوزدهم، الگوهای قرن بیستم، و اکنون این رویکرد، جایگاه جنبشی است که در قرن بیستم آغاز شده و در قرن بیست و یکم به مرحله راه‌حل رسیده است.»
مقدس اردوغدو بر اهمیت تضمین‌های حقوقی تأکید کرد: «بدون شک، تضمین‌های قانونی ضروری است. صرف اینکه بگوییم سلاح را زمین بگذارید و بازگردید، کافی نیست. سؤال این است که چگونه بازگردند؟ آیا بازگردند تا دوباره راهی زندان دیاربکر شوند؟ برای ایجاد اعتماد، اقدامات ملموس لازم است؛ مثلاً آزادی زندانیان پرونده‌های اعتراضات گزی و کوبانی، آزادی دانشجویان زندانی، و اقداماتی از این دست.»
او در پایان خاطرنشان کرد: «البته که بی‌اعتمادی عمیقی به دلیل عملکرد نامطلوب حزب حاکم وجود دارد، اما پاسخ، تسلیم شدن یا انفعال نیست. نباید از ترس به کناری خزید، بلکه باید با حرکتی جسورانه به سمت ریشه‌های این بی‌اعتمادی رفت و تغییر را شکل داد.»
«دولت موظف به احیای اعتماد عمومی است»
مقدس اردوغدو با تأکید بر ضرورت اقدامات دولت برای بازگرداندن اعتماد عمومی گفت: «جامعه ما نیازمند فضای تنفس و نرمش است. قیم‌های تحمیلی باید بی‌درنگ کنار گذاشته شوند و اکرم امام‌اوغلو باید آزاد شود. اگر حزب عدالت و توسعه قصد تسویه حساب سیاسی دارد، می‌تواند آن را به انتخابات ریاست‌جمهوری موکول کند. امام‌اوغلو با رأی مردم به شهرداری برگزیده شده و جایگاه قانونی او نه در زندان سیلیوری، بلکه بر مسند شهرداری استانبول است.»
زنان، پیشگامان صلح
مقدس اردوغدو با نگاهی عمیق به نقش تاریخی زنان در روندهای صلح اظهار داشت: «در تمام تلاش‌های پیشین برای صلح، زنان با سازماندهی ویژه خود، پرچمدار مبارزه بوده‌اند. در ترکیه، مبارزه برای صلح همان مبارزه برای دموکراسی، حقوق شهروندی و عدالت است.»
او افزود: «در جامعه‌ای که نظام مردسالاری در آن ریشه دوانده، زنان بیشترین ستم را متحمل شده‌اند و درست به همین دلیل، همواره در خط مقدم مبارزه حضور داشته‌اند. این پیشگامی دقیقاً از دل جنبش کورد زاده شد. کافی است به تأثیر شگرف شعار 'زن، زندگی، آزادی' بیندیشیم.»
مقدس اردوغدو تصریح کرد: «همان‌گونه که دوران جنگ برای زنان سرکوب‌آمیزترین دوران است، متأسفانه در جهانی که مردسالاری حاکم است، آنان بار سنگین دوران صلح را نیز بر دوش می‌کشند. زمان آن رسیده که زنان به‌عنوان کنشگران قدرتمند، نقش‌آفرینی محوری در صحنه سیاسی داشته باشند.»
زنان، تضمین‌کننده جامعه دموکراتیک هستند
مقدس اردوغدو با اشاره به کمپین «صلح حق ماست» که در ماه فوریه راه‌اندازی شد، آن را نمونه‌ای ارزشمند از مشارکت زنان در فرآیند صلح دانست و افزود: «البته دامنه فعالیت‌ها نباید به این ابتکار محدود بماند. شاخه‌های زنان احزاب سیاسی، مدیران زن در سطح محلات، اتحادیه‌ها، تمام نهادهای مدنی و نمایندگان زن در پارلمان باید پرچمدار گفتمان صلح و دموکراسی در همه عرصه‌ها باشند.»
او با لحنی قاطع تأکید کرد: «جامعه ما بیش از هر زمان دیگری نیازمند دموکراسی واقعی است و زنان، ستون‌های اصلی تضمین این دموکراسی هستند. این حقیقتی انکارناپذیر است که بدون آزادی زنان، بدون فراهم آوردن فضایی که آنان بتوانند هوای دموکراسی را استنشاق کنند، هیچ جامعه‌ای به آزادی حقیقی دست نخواهد یافت.»