از السومریه تا السویداء؛ کوچ اجباری با پوشش طرح عمرانی
در صحنه‌ای که یادآور آوارگی اجباری و نقض حقوق اتنیکی است، محله السومریه در حومه دمشق شاهد تخلیه وحشیانه‌ای بود که خشم گسترده سوری‌ها را برانگیخت و زخم‌های التیام نیافته سوری‌ها دوباره سر باز کردند.
روشیل جونیور
مرکز خبر- به‌تازگی، تصمیم رسمی از سوی کمیته مسکن عمومی وابسته به دبیرخانه ریاست جمهوری سوریه صادر شد که بر اساس آن، خانه‌های محله «السومریه» در حومه دمشق ظرف مهلتی کمتر از ۷۲ ساعت باید تخلیه شوند. این تصمیم در چارچوب آنچه دولت سوریه موقت «طرح حذف سکونت‌گاه‌های غیررسمی و ساماندهی مجدد آنها» نامیده، اجرا شد.
اما آنچه در عمل رخ داد، فاصله زیادی با «برنامه‌ریزی شهری» داشت؛ زیرا در جریان تخلیه، ساکنان با تعرضات کلامی و جسمی، از جمله تحقیر زنان، ضرب و شتم مردان و بازداشت‌های خودسرانه، مواجه شدند و همچنین خانواده‌ها به زور از خانه‌هایشان بیرون رانده شدند بدون اینکه اجازه بردن اموال شخصی‌شان یا تأمین مسکن جایگزین به آنان داده شود.
صحنه‌ای که تکرار می‌شود
این حادثه موجی از خشم گسترده را به‌ویژه میان سوری‌هایی که تجربه‌های مشابهی از کوچ اجباری داشته‌اند، برانگیخت. از جمله ساکنان السویداء که همبستگی خود را با مردم السومریه اعلام کردند و آنچه رخ داد را ادامه‌ای از نقض‌های طایفه‌ای و قومی دانستند که از زمان به قدرت رسیدن جهادی‌های هیئت تحریر الشام در کشور مشاهده می‌شود.
شیرین العقبانی، مجری برنامه «الریان اف ام» و خبرنگار، به رویدادهای اخیر در السومریه پرداخت و تأکید کرد که این حادثه تنها مربوط به مردم السومریه نیست، بلکه تمام سوری‌ها، به‌ویژه کسانی که تجربه‌های مشابه داشته‌اند، را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
او گفت: «آنچه در السومریه رخ داد، تخلیه عادی نبود، بلکه کوچ اجباری تحقیرآمیز بود که همراه با ضرب و شتم و توهین و بازداشت بود. نمی‌توان این را بخشی از پروژه حذف سکونت‌گاه‌های غیررسمی دانست، بلکه عملی سیستماتیک است که بر اساس تحقیر مردم به دلیل تعلق طایفه‌ای‌شان انجام می‌شود.»
شیرین العقبانی با اشاره به اینکه این صحنه تأثیر عمیقی بر سوری‌های ساکن مناطق دیگر، به‌ویژه السویداء داشته است، جایی که تصویر کوچ و ویرانی دوباره تکرار شد، گفت: «وقتی آنچه در السومریه رخ داد را دیدم، احساس کردم صحنه‌های السویداء دوباره تکرار می‌شود؛ کوچ ناگهانی، پر شدن مراکز اسکان موقت، و ماندن اجساد در خانه‌ها بدون اینکه کسی قادر به خارج کردن آنها باشد. این یک فاجعه است که در بیش از یک مکان تکرار می‌شود.»
میان کوچ اجباری و فقدان عدالت
شیرین العقبانی به شیوه‌ای که با ساکنان السومریه برخورد شد انتقاد کرد و آن را مغایر با ابتدایی‌ترین اصول عدالت و انسانیت دانست و گفت: «در هر کشوری، حتی اگر مقامات بخواهند پناه‌گاه‌های غیررسمی را تخلیه کنند، حداقل یک ماه به مردم مهلت می‌دهند تا جای دیگری اجاره کنند یا برایشان مسکن جایگزین پیدا کنند.»
وی با تاکید بر اینکه آنچه رخ می‌دهد نمی‌توان از سیاستی گسترده‌تر جدا کرد که هدفش ایجاد تغییر بافت جمعیتی بر اساس تعلق اتنیکی است: «از زمان به قدرت رسیدن هیئت تحریر الشام شاهد انفجار در کلیساها و تعرضات در مناطق ساحل، جرمانا و صحنایا بودیم، سپس آنچه در السویداء اتفاق افتاد و اکنون السومریه. طرح واضح است: ایجاد کشوری با یک رنگ طایفه‌ای به قیمت نابودی دیگران.»
شیرین العقبانی روایت‌های دردناکی از ابعاد رنج مردم روایت می‌کند، از جمله زنی که پس از بیرون رانده شدن از خانه‌اش مجبور شد با فرزندش در خیابان بخوابد، تنها به این دلیل که به اتنیکی متفاوت تعلق داشت: «این سیاست ساخت یک دولت متمدن نیست همان‌طور که وعده داده شده بود، بلکه سیاست نسل‌کشی و پاکسازی اتنیکی است. امروز سوری‌ها جز ستم و ظلم چیزی نمی‌بینند، در حالی که شکاف و کوچ اجباری افزایش می‌یابد.»
وعده‌های هیئت تحریر الشام؛ میان شعار و واقعیت
دولت موقت از زمان به دست گرفتن قدرت در چندین منطقه سوریه، مجموعه‌ای از وعده‌ها را تحت شعار ساخت «سوریه جدید»، «دولت مدنی مدرن»، «دولتی عادلانه‌تر با تمرکز بر بازسازی»، «بهبود معیشت» و «تأمین امنیت و ثبات» مطرح کرده است.
اما آنچه در السومریه رخ داد، این وعده‌ها را به‌طور کامل نقض کرد. به جای حفاظت از شهروندان، آنان کوچ داده شدند، تحقیر و ضرب و شتم شدند و بازداشت شدند، و وعده‌های ساخت یک دولت متمدن به واقعیتی تبدیل شد که بر اساس تبعیض و ستم اتنیکی بنا شده است.
با افزایش کوچ اجباری، پر شدن مراکز اسکان موقت با آوارگان و ادامه بازداشت‌ها و تعرض‌ها، این سؤال باقی می‌ماند: «تا چه زمانی سوری‌ها بهای سیاست‌هایی را خواهند پرداخت که همان تراژدی را در مناطق مختلف کشور دوباره تولید می‌کنند؟»