اسماء فتحی

قاهره - قتل زنان به‌ویژه توسط همسر و خانواده، با وجود اصلاحات قانونی و تلاش‌های مستمر جامعه مدنی و فعالان حقوق زنان، افزایش یافته است. این موضوع پرسش‌های زیادی را در محافل مربوط به مسائل زنان برانگیخته است.

فعالان حقوق زنان مصر با توجه به تعرض‌های موجود، بر ضرورت مطالعه و تحقیق درباره دلایل و راهکارهای مقابله با آن تأکید می‌کنند؛ به‌ویژه که برخی جنایات شکل وحشیانه‌ای به خود گرفته و نشانگر واقعیتی نگران‌کننده است. این مسئله نیازمند همکاری همه دست‌اندرکاران مسائل زنان مصری در جامعه مدنی برای تضمین فضایی امن است که زنان و دختران بتوانند از حقوق خود برخوردار شوند.

خبرگزاری ما برای بررسی وضعیت قتل، خودکشی و آزار جنسی اخیر با چند فعال حقوق زنان گفت‌وگو کرد. آنها معتقدند فرهنگ اجتماعی رایج، ناکارآمدی قوانین و ضعف مقامات اجرایی در واکنش به گزارش‌های زنان، از عوامل اصلی این تعرض‌هاست. به گفته آنان، بحران کنونی نیازمند بررسی عمیق برای مقابله و حمایت از زنان با سازوکارهای عملی تأثیرگذار در محیط محلی است.

 

«موضع خانواده در برابر جنایات قتل و خودکشی زنان فاجعه‌بار است»

شیما طنطاوی از مؤسسه «براح آمن» گفت آنها در گزارشی با عنوان «خروج از متن اجتماعی»، ۳۵۰ مورد قتل و تعدادی خودکشی بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۲ را ثبت کرده‌اند. این فعال حقوق زنان تأکید کرد خودکشی ناشی از خشونت خانوادگی، در واقع قتل زنان است.

شیما طنطاوی می‌گوید: «در دو سال گذشته شاهد قتل‌های وحشیانه زنان بوده‌ایم. این جنایات ریشه در جنسیت دارد و باید در همه سطوح بررسی شود تا دلیل کشتار زنان به این شکل آشکار شود». این فعال حقوق زنان هشدار می‌دهد که نهادهای اجرایی باید گزارش‌های زنان را جدی بگیرند، چرا که مسئله در حال گسترش است و جان بسیاری از زنان در خطر است.

او درباره علل افزایش قتل زنان می‌گوید وضعیت نابسامان اقتصادی و گسترش مواد مخدر از عوامل اصلی هستند. همچنین قوانینی وجود دارد که اجرا نمی‌شود و برخی از آنها به‌ویژه در قتل‌های خانوادگی برای ترحم به مجرم مورد سوء استفاده قرار می‌گیرد.

شیما طنطاوی درباره آزار جنسی می‌گوید: «با وجود تلاش‌های زیاد در این زمینه، زنان و دختران نیاز به پیام‌های اطمینان‌بخش دارند». این فعال حقوق زنان بر ضرورت رفع انگ اجتماعی از زنان هنگام گزارش‌دهی تأکید می‌کند. او می‌گوید اخیراً جنایاتی در شبکه‌های اجتماعی جنجال‌ساز شده‌اند و این موضوع پرسش‌هایی را درباره زنانی که از افشاگری در فضای مجازی خودداری می‌کنند، برانگیخته است.

شیما طنطاوی تأکید می‌کند زنان به تغییرات اساسی مانند روشنایی خیابان‌ها و نصب دوربین نیاز دارند. به گفته او باید سیاست‌هایی برای محافظت از زنان هنگام گزارش‌دهی و حفظ محرمانگی اطلاعات‌شان تدوین شود. این فعال حقوق زنان خواستار تلاش در همه سطوح و تصویب قانونی واحد برای مقابله با خشونت است.

 

 

«فرهنگ عمومی و بی‌توجهی امنیتی خشونت را افزایش می‌دهند»

امیمه عماد پژوهشگر حقوق اقتصادی و اجتماعی می‌گوید قوانین مشخصی برای حمایت از زنان در برابر خشونت خانگی وجود ندارد. این پژوهشگر تأکید می‌کند جنایات قتل معمولاً توسط همسر سابق یا یکی از اعضای خانواده رخ می‌دهد و موارد خانوادگی پیچیده‌تر است. به گفته او در جنایات شرکای سابق، دختران بارها درخواست کمک و شکایت می‌کنند اما پاسخ مؤثری دریافت نمی‌کنند.

او درباره قتل «نیره اشرف» که همکلاسی‌اش پس از رد درخواست ازدواج، وی را جلوی در دانشگاه به قتل رساند می‌گوید: «مرحله قتل پس از چندین گزارش تعقیب رخ داد و شکایات جدی گرفته نشد، در حالی که می‌توانست جان قربانی و حتی قاتل را نجات دهد».

امیمه عماد تأکید می‌کند یکی از مهم‌ترین دلایل جنایات، مراحل دشوار گزارش‌دهی در سطح جامعه و کلانتری‌هاست.

این پژوهشگر می‌گوید: «فرهنگ عمومی زنان را تحقیر می‌کند و به مردان حق می‌دهد انرژی منفی خود را بر سر زنان خالی کنند. بسیاری از زنان دیگر در فضاهای عمومی احساس امنیت نمی‌کنند». او راه‌حل را در قوانین بازدارنده و اجرای آنها می‌داند و معتقد است علاوه بر تسهیل روند دادرسی، آگاه‌سازی جامعه درباره خطرات خشونت ضروری است.

 

 

«ترس‌های متعدد مانع حضور و فعالیت زنان در جامعه می‌شود»

ایرینی اکرم بنیانگذار «مدیام» که به زنان و کودکان مبتلا به اختلالات تغذیه و بد انگاری بدنی کمک می‌کند، می‌گوید مهم‌ترین دلیل افزایش جنایات و تعرض‌ها علیه زنان، حس استحقاقی است که مردان از بدو تولد دریافت می‌کنند و به آنها حق همه چیز، حتی گرفتن جان دیگران را می‌دهد.

او معتقد است طولانی بودن روند دادرسی و نبود راه‌حل‌های بازدارنده، متجاوز را تشویق می‌کند. به گفته ایرینی اکرم، متجاوز هم از سوی جامعه‌ای که او را توجیه می‌کند و هم از روند طولانی قانونی حمایت می‌شود. این وضعیت به‌ویژه در پرونده‌هایی که توجه افکار عمومی را جلب نمی‌کنند، باعث می‌شود مردم احساس کنند عدالت سریع وجود ندارد.

این فعال حقوق زنان می‌گوید زنان دیگر در بدن خود احساس راحتی نمی‌کنند، زیرا تحت تأثیر نگاه دیگران هستند و نمی‌توانند با امنیت در خیابان حضور یابند و کار کنند. به گفته او برخی دچار اختلالات بد انگاری بدنی شده‌اند و در نتیجه، بسیاری از حضور اجتماعی کناره می‌گیرند. این ترس‌ها مانع حضور و فعالیت زنان در تمام سطوح می‌شود.

 

 

«قدرت‌های نرم شمشیری دو لبه هستند»

شیما حسن از واحد حقوقی «ابتکار سند» می‌گوید آداب و رسوم مردسالارانه مانع پذیرش «نه» از سوی مردان می‌شود. به گفته او این مردان بعداً به افرادی خشن تبدیل می‌شوند که نمی‌پذیرند درباره گفتار و رفتارشان مورد بازخواست قرار گیرند.

شیما حسن تأکید می‌کند سریال‌های تلویزیونی نیز اغلب خشونت و رفتار تحقیرآمیز علیه زنان را به نمایش می‌گذارند.

او می‌گوید: «مواد مخدر در افزایش میزان جرم نقش دارد و فشارهای اقتصادی تأثیر منفی و خشونت‌آمیز بر افراد گذاشته و تندخویی افزایش یافته است». شیما حسن توضیح می‌دهد: «ابتکار سند به زنان پشتیبانی حقوقی ارائه می‌دهد و یک واحد اورژانسی ۲۴ ساعته دارد و توانسته احکام متعددی علیه آزارگران و مهاجمان به زنان دریافت کند». این فعال حقوق زنان معتقد است زنان به فرهنگ حمایتی و پشتیبانی رسانه‌ای و همچنین قدرت‌های نرم نیاز دارند تا گفت‌وگو در خانواده شکل بگیرد.

او تأکید می‌کند تشدید مجازات دیگر راه‌حل نیست زیرا خلأهای قانونی گاه به تبرئه مجرمان می‌انجامد. به گفته شیما، در شرایط کنونی باید به مشاوره خانواده بازگشت، زیرا با فرهنگ عمومی تعامل می‌کند و برای تغییر آن، با هر خانواده متناسب با شرایطش کار می‌کند.