هدیه مهدوی

کرماشان - بحران کودکان کار در ایران، به‌ویژه در روژهلات کوردستان و شهر کرماشان، به یکی از مسائل اجتماعی و اقتصادی بحرانی تبدیل شده است. طبق گزارش‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در حال حاضر حدود ۲۰۰ هزار کودک در ایران به‌عنوان کودک کار شناخته می‌شوند. این کودکان عمدتاً در فعالیت‌های غیررسمی و مشاغل سخت مشغول به کار هستند. پدیدەی کودکان کار به‌ویژه در مناطق محروم و اقتصادی ناپایدار به شدت مشهود است و این امر در روژهلات کوردستان و شهر کرماشان، بیشتر از سایر نقاط قابل توجه است.

 

وضعیت کودکان کار در کرماشان

در استان کرماشان تعداد کودکان کار به حدود ۵۰۰۰ نفر می‌رسد. این کودکان عمدتاً در محله‌های حاشیه‌ای و فقیرنشین شهر ساکن هستند و در نقاط مختلف شهر به کار مشغولند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که نرخ بیکاری در این محله‌ها به شدت بالا بوده و بسیاری از خانواده‌ها به دلیل فقر شدید، مجبور به استفاده از کار کودکان برای تأمین نیازهای اساسی خود هستند. در محلەی کرناچی که یکی از مناطق کم‌برخوردار و آسیب‌پذیر کرمانشاه است، فقر و مشکلات اقتصادی به قدری شدید است که بسیاری از کودکان به‌جای تحصیل، به مشاغل سخت و غیررسمی روی آورده‌اند.

 

وضعیت بهداشت و ایمنی کودکان کار

کودکان کار در شهر کرماشان در معرض خطرات جدی بهداشتی و ایمنی قرار دارند. بسیاری از آن‌ها در محیط‌های کار ناامن و بهداشتی که فاقد استانداردهای لازم هستند، مشغول به کارند. در کارگاه‌های تراشکاری و دیگر مشاغل سخت، کودکان به طور مداوم در معرض مواد شیمیایی خطرناک، گرد و غبار و ماشین‌آلات پرخطر قرار دارند که می‌تواند منجر به مشکلات جدی بهداشتی مانند مشکلات تنفسی، آسیب‌های جسمی و اختلالات رشدی شود.

یک گزارش اخیر از سازمان جهانی کار (ILO) نشان می‌دهد که حدود ۴۰ درصد از کودکان کار در ایران، به‌ویژه در مشاغل غیررسمی و کارگاه‌های غیررسمی، به دلیل نبود نظارت کافی، دچار صدمات جسمی و بیماری‌های مختلف می‌شوند. به‌علاوه، این کودکان معمولاً به مراقبت‌های بهداشتی کافی دسترسی ندارند که این امر بر سلامت عمومی آن‌ها تأثیر منفی می‌گذارد.

 

خشونت علیه کودکان کار

خشونت علیه کودکان کار یکی از دیگر ابعاد نگران‌کنندەی این بحران است. در بسیاری از موارد، این کودکان به دلیل سن کم و آسیب‌پذیری، تحت فشار و سوءاستفاده قرار می‌گیرند. خشونت‌های جسمی و روانی در محیط‌های کار، مانند تنبیه‌های سخت، تهدید و توهین، امری رایج است. خشونت و آزار جنسی نیز از دیگر مواردی است که امنیت جسمی و روانی کودکان کار را به خطر می‌اندازد، اما به دلیل مسائل عرفی و فرهنگی و عدم افشای موارد آزار از سوی قربانی، آمار دقیقی در این زمینه در دست نیست.

این خشونت‌ها می‌تواند به شکل‌های مختلفی از جمله تنبیه فیزیکی، تحقیر روانی و رفتارهای غیرانسانی در محیط‌های کار ظاهر شود. این نوع رفتارها نه تنها بر وضعیت روانی و جسمانی کودکان تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه به از دست رفتن اعتماد به نفس و مشکلات روحی و روانی نیز منجر می‌شود.

 

«پوریا» و رنجی که رنج او نیست...

برای درک بهتر وضعیت کودکان کار، با پوریا، پسری نه ساله که در یک کارگاه تراشکاری در محلەی گلریزان کرماشان مشغول به کار است، گفت‌وگوی کوتاهی انجام دادیم. پوریا در محلەی کرناچی زندگی می‌کند که با خودرو حدود ۱۵ دقیقه با محل کارش فاصله دارد و به دلیل مشکلات مالی خانواده‌اش، به کار در کارگاه پرداخته است.

پوریا در گفت‌وگو با خبرنگار ما گفت: «من هر روز از صبح تا غروب در کارگاه تراشکاری کار می‌کنم. در کنار استادم و کارگران بزرگتر به کار مشغولم و به آن‌ها کمک می‌کنم. خانواده‌ام به دلیل مشکلات مالی نمی‌توانند کار کنند و من باید به آن‌ها کمک کنم».

وی افزود: «بعضی اوقات خیلی برایم سخت است، اما وقتی می‌بینم که خانواده‌ام خوشحال می‌شوند و خودم هم اینجا فنی یاد می‌گیرم، دوست دارم که ادامه دهم».

پوریا در ادامه گفت: «سه سال است که تابستان‌ها کار می‌کنم، پارسال سر چهارراه دستمال کاغذی می‌فروختم یا شیشەی ماشین مردم را تمیز می‌کردم، اما امسال مادرم من ر پیش استادم آورد که هم کار کنم هم تراشکاری یاد بگیرم».

وی در خصوص میزان سنگین بودن کارش توضیح داد: «کارهای سنگین‌تر را شاگرد دیگر استاد که نوزده سالش است انجام می‌دهد، اما بعضی اوقات من هم مجبور به بلند کردن اجسامی می‌شوم که خیلی سنگین هستند».

پوریا همچنین درباره آینده‌اش گفت: «چند روز دیگر مدرسه دارم اما کارم را هم ادامه می‌دهد و بعد ناهار سر کارم می‌آیم. دوست دارم روزی یک استاد خیلی ماهر بشوم و درآمد خوبی داشته باشم که بتوانم به پدر و مادرم کمک کنم».

وضعیت کودکان کار در شهر کرماشان، به‌ویژه در محله‌های کم‌برخوردار، نیازمند توجه فوری و اقدامات اساسی است. فقر، بیکاری و کمبود امکانات آموزشی باعث شده تا بسیاری از کودکان مجبور به کار شوند و از حقوق پایه‌ای خود محروم بمانند. افزون بر این، مشکلات بهداشتی، ایمنی و خشونت‌های موجود در محیط‌های کار، بر شدت بحران می‌افزاید. در حالی که برای رفع وضعیت موجود، نیاز به تقویت حمایت‌های اجتماعی، کاهش فقر و فراهم کردن امکانات آموزشی وجود دارد؛ اما نهادهای حکومتی مربوطه در رژیم جمهوری اسلامی ایران از پرداختن جدی به بررسی و حل این بحران و فراهم نمودن شرایطی بهتر برای آیندەی کودکان عاجزند.