رفیف اسلیم  

غزه – جنگ، خانواده‌های فلسطینی را در فضاهای به‌شدت محدودی محبوس کرده است. اسکان سه تا پنج خانواده در یک آپارتمان، و شرایطی وخیم‌تر از آن در پناهگاه‌ها، زنان را در برابر انواع آزارهای کلامی و جسمی بی‌دفاع گذاشته است.

اسماء محمد (نام مستعار) قربانی آزار جنسی برادر همسرش شد. آزارها با تلاش برای لمس دست او هنگام دادن لیوان آب آغاز شد. سکوتِ آمیخته با ترسِ اسماء، فرد آزارگر را گستاخ‌تر کرد تا جایی که به بدن او نیز دست‌درازی کرد. در این نقطه بود که اسماء دیگر تاب نیاورد و سکوتش را شکست تا این راز سنگین را فاش کند.

اسماء محمد تعریف می‌کند: «عصر، وقتی بچه‌ها خواب بودند، همسرم را که بیرون با دیگر مردانِ آواره جمع شده بود، صدا زدم و همه‌چیز را برایش گفتم، از نگاه‌های معنی‌دار تا لمس‌های شرم‌آور. ناگهان همسرم دیوانه‌وار شروع به کتک زدن من کرد». او توضیح می‌دهد که هرگز انتظار چنین واکنشی نداشت و در انتظار حمایت همسرش بود، اما همسرش نه تنها از او دفاع نکرد، بلکه با مشت و دشنام چنان او را زد که صدایشان همه را در آن خانه و خانه‌های اطراف بیدار کرد.

این پایان ماجرا نبود. اسماء محمد ادامه می‌دهد: «فردای آن روز، همسرم پدر و برادرانم را فراخواند و حرف‌های مرا به آنها منتقل کرد. آنها هم مرا زدند. سرانجام ماجرا به این حکم ختم شد که چون من 'مایه رسوایی' خودم و همسرم شده‌ام، طلاق داده نشوم و برادرش نیز از خانه اخراج شده و در آپارتمان دیگری در همان ساختمان ساکن شود.» به این ترتیب، اسماء در خانواده همسرش طرد شد و به زنی بدنام شهرت یافت که گویا مردان را اغوا می‌کند.

اسماء می‌گوید گاهی از تعریف کردن ماجرا برای همسرش پشیمان است، اما بلافاصله از خود می‌پرسد که انتخاب دیگری مگر داشت؟ آیا باید صبر می‌کرد تا آزارگر را در اتاق خوابش ببیند؟ لحظاتی بعد اما، خود را محق می‌داند و مصمم است که در آینده، اگر کسی متعرض او شود، منتظر همسرش نمی‌ماند و همان‌گونه که کتک خورد، فرد متجاوز را خواهد زد. او تأکید می‌کند که دیگر سردی و بیزاری همسرش برایش مهم نیست، زیرا از نظر او، مردی که نتوانست از همسرش دفاع کند، دیگر مرد نیست و تحملش ممکن نیست.

ناریمان حلس، وکیل و فعال حقوق زنان و کودکان، آزار جنسی را نوعی تعرض تعریف می‌کند که شامل رفتارهای خلاف شأن مانند لمس ناخواسته یا کنایه‌های کلامی با نیت جنسی است. به گفته او، ماجرای اسماء نمونه‌ای از سرنوشت ده‌ها زن دیگر است، با این تفاوت که اسماء الگویی قدرتمند بود که توانست سکوتش را بشکند و از خود دفاع کند، امری که بسیاری از زنان دیگر از انجام آن ناتوان‌اند.

ناریمان حلس می‌گوید که چنین آزارهایی پیش از جنگ نیز وجود داشت، اما اکنون ازدحام جمعیت در خانه‌ها و پناهگاه‌ها به دلیل آوارگی اجباری، این پدیده را تشدید کرده است. در این شرایط، زنان بدون حمایت کافی در معرض تعرض قرار دارند و نبودِ پلیس، نیروهای اجرایی و نهادهای قضایی این پیام را به متجاوزان می‌دهد که از مجازات در امان خواهند بود.

به گفته ناریمان حلس، زنان اغلب از ترس لکه‌دار شدن «آبرو» و انگ‌های اجتماعی که جامعه به قربانی می‌زند، سکوت کرده و مورد آزار قرار گرفتن خود را گزارش نمی‌دهند. او اشاره می‌کند که در چنین شرایطی، برخی سازمان‌ها و نهادهای مدنی در تلاش برای ایجاد شبکه‌های امن جایگزینِ پلیس و دستگاه قضا هستند تا زنان بتوانند ضمن گزارش دادن، از کمک و حمایت نیز برخوردار شوند.

به گفته ناریمان حلس، مراکزی مانند شبکه «سند» و «همة» با ایجاد خطوط تلفن رایگان و صفحات اجتماعی، برای نجات قربانیان برنامه‌ریزی می‌کنند. او تأکید دارد که این مراکز با حفظ کامل محرمانگی هویت قربانی، به آنها در حل ریشه‌ای مشکل کمک کرده و برای مجازات فرد متجاوز از طریق مراجع قانونی تلاش می‌کنند.

ناریمان حلس درباره مجازات آزار جنسی در قوانین فلسطین توضیح می‌دهد که قانون مجازات فعلی در نوار غزه، مصوب سال ۱۹۳۶، با جرائم امروزی تناسبی ندارد، زیرا در آن اصطلاح «آزار جنسی» وجود ندارد و تنها به عبارات کلی مانند «تعرض جنسی» و «رفتار خلاف شئونات» بسنده شده که متن را مبهم می‌سازد. او خاطرنشان می‌کند که طبق همین قانون، مجازات این اعمال در صورت استفاده از زور پنج سال و بدون استفاده از زور تنها دو سال حبس است.

ناریمان حلس در پایان تأکید می‌کند که زنان امروز در غزه، به دلیل ویرانی خانه‌ها و آوارگی، شرایطی طاقت‌فرسا را تجربه می‌کنند. آنها ناچار به پذیرش نقش‌های جدیدی مانند نان‌آور اصلی خانواده شده‌اند و همین مسئله آنها را در معرض آزار و خشونت جنسیتی قرار داده است. او به زنان توصیه می‌کند از انگ‌های اجتماعی نهراسند، از خود محافظت کنند و هرگونه آزاری را گزارش دهند، حتی اگر آزارگر از میان افراد ارائه‌دهنده خدمات باشد.