شهلا محمدی

مرکز خبر- از ابتدای آغاز انقلاب ژن ژیان آزادی، امارهای متفاوتی از منابع مختلف منتشر شدە است کە نشان‌دهندەی خشونت شدید علیە معترضین است. کشتار، شلیک مستقیم بە چشم و بازداشت همراە با خشونت از جملە مواردی است کە روزانە از سوی نهادهای حقوق بشری گزارش می‌شوند.

فاطمە کریمی فعال و عضو شبکە حقوق بشر کوردستان خیزش انقلابی کە با قتل حکومتی ژینا امینی آغاز شد و همچنین شدت خشونت‌ها در این دورەی ٧ ماهە را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.

فاطمە کریمی در آغاز سخنان خود در رابطە با این خیزش و تفاوت‌های آن با دیگر اعتراضات گذشتە در ایران می‌گوید: خیزش انقلابی که یک انقلاب به تمام معنا و یک انقلاب سیاسی و اجتماعی بود توانست خیلی چیزها را ایران به طور عام و در کوردستان به طور خاص تغییر دهد. نگاه‌ها و نگرش‌ها به این خیزش انقلابی در سطح ایران و کوردستان با هم تفاوت دارد، این خیزش خیلی با خیزش‌های قبلی خود متفاوت است برای اولین بار در ایران ما یک حرکتی را داشتیم که با تأکید بر مسئله‌ی زنان به موتور محرکه‌ی یک جنبش کلی و عام در جامعه‌ی ایران تبدیل شد و مسئله‌ی زنان در مرکز خواسته‌های معترضان قرار گرفت، هرچند که تمام خواسته‌ها نبود اما جرقه‌ی این خیزش از مسئله‌ی زنان آغاز شد.

وی با اشارە بە اینکە «جامعەی ایران همیشه به کرات چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب و از اوایل قرن بیستم شاهد جنبش‌های مختلفی بودە است، اما هر بار به دلایل متعدد، مسائل زنان جزء مسائل حاشیه‌ای بود» می‌گوید: از سوی دیگر این خیزش، خیزش طبقات سرکوب شده بود،  اتنیک‌های ساکن ایران همانند بلوچ‌ها و کوردها نقش خیلی مهمی در این خیزش سراسری داشتند و همچنین جوانان، نوجوانان و کسانی که به خاطر سیاست‌های غلط سیاسی و اقتصادی جمهوری اسلامی هیچ آینده‌ای را برای خودشان تصور نمی‌کردند نقش خیلی مهمی در خیزش سراسری داشتند. این خیزش خیلی رادیکال‌تر بود، خواسته‌ها دیگر خواسته‌های اصلاح‌گرایانه نبود. دیگر تنها تغییر دولت و سر کار آمدن دولتی دیگر خواسته‌ی معترضان نبود و تنها سیاست‌های دولت را زیر سؤال نبردند. شعارهایی که سر داده می‌شدند، نشان می‌داد که هدف این خیزش سراسری تمامیت جمهوری اسلامی در تمامی سطوح بودند.

 

«دستکم ١٢٣ نفر در روژهلات کوردستان جان باختەاند»

فاطمە کریمی در مورد سرکوب معترضین و شهروندان در روژهلات کوردستان در طی سال‌‌های اخیر می‌گوید: روژهلات کوردستان همیشه جزء یکی از مناطقی بوده که بیشترین میزان سرکوب را داشته است، همیشه آمارها بالا بوده و بیشتر زندانیان سیاسی، اعدام‌شدگان و کسانی که با احکام حبس و زندان روبرو بوده‌اند، بیشتر از خلق کورد در روژهلات کوردستان بوده‌اند و این اتفاقی جدید نیست، کشتار کولبران، زندان، احکام صادره، میزان بازداشت شدگان و .. همیشه جزء آمارهای بالای ایران بوده است. اما با شروع اعتراضات سراسری پس از قتل حکومتی ژینا امینی در ایران و به ویژه در روژهلات کوردستان تقریباً در اکثر شهرهای روژهلات کوردستان با موج اعتراضات روبرو بودیم، به همین دلیل امسال اگر بخواهیم میزان جانباختگان، بازداشت‌شدگان و .. را مورد بررسی قرار دهیم می‌توان گفت استثنا بود، جمهوری اسلامی با شدت زیادی این اعتراضات را سرکوب می‌کند و اعتراضات سال ١۴٠١ هم استثنا نبود، به همین دلیل تعداد زیادی از معترضان در شهرهای مختلف کوردستان کشته شدند.

وی در ادامەی سخنانش می‌گوید: تا چند روز پیش آمارهایی که از سوی نهادهای مختلف حقوق بشری کوردستان منتشر شده بودند، دست‌کم ١٢٢ نفر در این اعتراضات سراسری جان خودشان را از دست دادند که متأسفانه در روزهای اخیر یکی دیگر از این معترضین به نام آریان خوشگوار ١٧ ساله که در جریان اعتراضات سراسری روز پنجشنبه ٢۶ آبان‌ماه توسط نیروهای یگان ویژه مورد حمله قرار گرفته و مجروح شد پس از چند ماه، روز چهارشنبه ٢۴ اسفندماه جان خود را از دست داد. در نتیجه آمارهایی که به تأیید سازمان حقوق بشر کوردستان رسیده می‌توان به ١٢٣ نفر کشته شده در روژهلات کوردستان اشاره کرد.

 

«بسیاری از این مجروحان از ترس نیروهای امنیتی به مراکز درمانی مراجعه نکرده‌اند»

فاطمە کریمی با اشارە بە آمار بالای مجروحان خیزش انقلابی چند ماە اخیر می‌گوید: هزاران نفر در این اعتراضات مجروح شدند که متأسفانه آمار دقیقی وجود ندارد، حتی ما برای تأیید جان‌باختگان نیز مشکل داریم، به عنوان نمونه می‌توان به آریان خوشگوار اشاره کرد که هیچ جایی اسمی از این معترض مجروح ثبت نشده بود تا این‌که جان خودش را از دست داد و سازمان حقوق بشر کوردستان پس از مدتی توانست خبر مرگ وی را تأیید کند. در نتیجه باید با احتیاط در مورد آمار منتشر شده صحبت کنیم، بنابراین می‌توان گفت که دست‌کم ١٢٣ نفر در جریان اعتراضات سراسری کشته شده‌اند و به دلیل شدت سرکوب‌ها از تعداد مجروحان هیچ آمار دقیقی در دست نیست و بسیاری از مجروحان از ناحیه‌ی دست، پا، چشم و.. مجروح شدند و بسیاری از این مجروحان از ترس نیروهای امنیتی به مراکز درمانی مراجعه نکرده‌اند در نتیجه آمار دقیقی وجود ندارد.

فاطمە کریمی با بیان اینکە آمار دقیقی از  بازداشت‌شدگان هم  وجود ندارد گفت: خیلی از خانواده‌ها به خاطر تهدید و فشار نیروهای امنیتی از رسانه‌ای کردن بازداشت عزیزان خود امتناع می‌کنند و به خاطر تهدیدها و فشارهای نیروهای امنیتی احساس می‌کنند مخفی نگه داشتن بازداشت نزدیکان خود به پروسه‌ی دادگاه آن‌ها کمک می‌کنند در حالیکه این می‌تواند کاملاً برعکس باشد و این بازداشت شدگان تحت فشارهای امنیتی به کارهایی که نکردند، اعتراف کنند و آن را امضا کنند. آمار دقیقی از بازداشت شدگان در دست نیست اما سازمان حقوق بشر کوردستان توانسته بازداشت بیش از ١٧٠٠ نفر را با ذکر اسم، شهرها و دلیل بازداشت را تأیید کند و برای حدود ١٢۴ نفر از بازداشت شدگان نیز حکم صادر شده و این احکام با توجه به شرایط افراد بازداشت شده با هم متفاوت است. همچنین حدود ٨٢ نفر از بازداشت‌شدگان در سال ١۴٠١ با دلایل مختلفی مانند سیاسی، قتل عمد و یا اتهامات مربوط به مواد مخدر اعدام شده‌اند و حدود ١٩۵ کولبر نیز به دلایل مختلف از جمله تیراندازی نیروهای مرزبانی مجروح و کشته شده‌اند.

 

«زندان و بازداشت‌گاه‌ها به جایی برای انتقام از خیزش سراسری تبدیل شد»

فاطمە کریمی در مور وضعیت زندانیان در زندان‌های ایران می‌گوید: جمهوری اسلامی پس از سال‌ها سرکوب برنامه‌ی مشخص و دقیقی برای خود دارد و برای زیر سؤال بردن روایت‌های زندانیان از آزار و شکنجه‌های جسمی و جنسی یک نوع شکنجه، آزار روحی و یک نوع فشار به زندانیان و خانواده‌های آن‌ها وارد نمی‌کند. یعنی شرایط زندان‌ها، نوع شکنجه‌ها، تهدیدهای زندانیان و خانواده‌های آن‌ها می‌تواند خیلی متفاوت باشد. اما خیزش سراسری سال ١۴٠١ بسیار رادیکال بود و حرفی برای گفتن باقی نگذاشت، یعنی چیزی که لازم بود ما از داخل خیابان‌های کوردستان و ایران شنیدیم، برای همین پیام‌ها، هدف و مطالبات خلق‌های ایران مشخص بود. در نتیجه کسانی که بازادشت شدند با فشارهای روحی، روانی و شکنجه‌های جسمی روبه‌رو شدند، هرچند وقتی که بحث تجاوز مطرح می‌شود، مطمئناً خیلی از افراد راحت در این مورد صحبت نمی‌کنند. علاوه بر مشکلات بعدی که می‌تواند بعداً برای این افراد پیش بیاید، مسئله‌ی تجاوز جنسی یک قبح اجتماعی نیز دارد، برای همین خیلی از بازادشت‌شدگان و زندانیان خیلی راحت راجب به این مسئله صحبت نمی‌کنند به همین دلیل به سختی می‌توان آماری از آزارهای جسمی، روحی، روانی و جنسی در زندان‌های ایران ارائه داد اما روایت‌های متعددی از بازداشت‌شدگان اعتراضات سراسری شنیده شد که مورد آزار جسمی و جنسی و شکنجه‌های خیلی شدید قرار گرفتند و خیلی از بازداشت شدگان زیر شکنجه‌های شدید جان خود را از دست دادند.

وی در ادامە می‌گوید: در کوردستان ٨ نفر بر اثر شکنجه‌ی نیروهای امنیتی و گاهی نیروی انتظامی در کلانتری‌ها جان خود را از دست دادند. به همین دلیل زندان و بازداشتگاه‌ها به جایی برای انتقام از خیزش سراسری تبدیل شد و حتی خود جمهوری اسلامی برای ترس و وحشت انداختن در دل معترضانی که هنوز در خیابان‌ها حضور داشتند، علاقه‌مند بود که روایت‌ها از بالا بودن سطح شکنجه‌ها در زندان‌های ایران بین مردم منتشر شود. برای همین خیلی از افرادی که بازادشت شده بودند، با شکنجه‌های جسمی و جنسی روبرو شدند و همچنین برای از بین بردن کرامت و جسارت تعدادی از بازداشت شدگان آن‌ها را تهدید به تجاوز جنسی کردند. جمهوری اسلامی برای انتقام گرفتن از معترضان و خیزش سراسری از تمامی انواع شکنجه‌ی جسمی، روحی، روانی و جنسی علیه معترضان استفاده کرده است.

 

«یکی از مطالبات اصلی این خیزش انقلابی مسئله‌ی زنان بود»

فاطمە کریمی بە نقش محوری زنان در خیزش انقلابی اشارە کردە و می‌گوید: یکی از مطالبات اصلی این خیزش انقلابی مسئله‌ی زنان بود به خاطر حضور و مطالبات زنان این خیزش نام «زن زندگی آزادی» نام گرفت و در شهرهای مختلف روژهلات کوردستان از جمله شهرهای کوچک و محرومی همانند قروه، دیواندره و دهگلان که تا آغاز خیزش انقلابی «زن زندگی آزادی» هیچوقت شاهد اعتراضات گسترده‌ای در این شهرها نبوده‌ایم، زنان حضور گسترده‌ای داشتند، به همین دلیل این زنگ خطری جدی برای جمهوری اسلامی بود و به همین دلیل جمهوری اسلامی زنان فعال را تهدید کرد که به هیچ وجه از خانه خارج نشوند.

وی در ادامە می‌گوید: پس از این‌که زنان ناشناخته در این خیزش سراسری شرکت کردند جمهوری اسلامی شروع به بازداشت زنان همراه با ضرب‌وشتم، تهدید و توهین کرد. همیشه وقتی راجب به زنان صحبت می‌کنیم آمارها به نسبت مردان خیلی کمتر منتشر می‌شود، چون هنوز تابویی که زنان هم می‌توانند فعال سیاسی، معترض و یا معترض باشد در خانواده‌ها شکسته نشده است. هرچند این بار نسبت به دفعات قبلی شرایط خیلی متفاوت بود و  طبق روایت‌هایی که خود زنان منتشر می‌کردند شاهد بودیم که خانواده‌ها هم از زنان و دخترانشان حمایت می‌کردند. اما وقتی بحث بازداشت، تجاوز، تهدید جنسی و.. می‌شود، به طبع هم خود زنان و هم خانواده‌هایشان اینچنین ترسی را دارند و به همین دلیل با روایت‌هایی که از زنان می‌شنیدم، میزان بازداشت زنان به ویژه در شهرهای کوچک و محروم‌تر بسیار بالا بود. اما به خاطر اینکه کوردستان در این خیزش در مرکز توجه قرار گرفته بود خیلی از کلیشه‌ها شکسته شده و خیلی از فعالین سیاسی، اجتماعی و فمینیستی با دید تردید به کوردستان نگاه می‌کردند، جمهوری اسلامی نمی‌خواست که این منطقه مرکز توجه اقشار مختلف بماند، برای همین خیلی از زنان بازداشت شده پس از مدتی آزاد شدند. اما تعداد زیادی از زنان برای اینکه دیگر نتوانند در اعتراضات شرکت کنند با حبس‌های تعلیقی روبرو شدند و اگر این زنان با احکام سنگین روبرو می‌شدند برای حکومت هزینه داشت و بازهم کوردستان مرکز توجه قرار می‌گرفت.

وی با ابراز نگرانی از وضعیت زنانی کە حکم دادگاە صادر کردە و آن را رسانەای نکردند گفت: متأسفانه بیشتر زنان کوردستان که از سوی دادگاه‌های جمهوری با احکام مختلف روبه‌رو شدند ترجیح دادند برای سنگین‌تر نشدن پرونده‌هایشان این قضیه را رسانه‌ای نکنند. اما وقتی راجب به زنان صحبت می‌کنیم مسئله خیلی پیچیده است، به عنوان مثال در یک گزارش شبکه‌ی حقوق بشر کوردستان که چند روز پیش منتشر شد ما به فوت آریان خوشگوار اشاره کردیم، برای ما مشخص شد که یکی از بستگان آریان خوشگوار به نام زیبا خوشگوار در آبان‌ماه ١٣٩٨ در معرض گاز اشک‌آور قرار گرفته و دچار مسمومیت شده و بعد از دو روز جان خودش را از دست داده است، اما ما تا این لحظه روایتی که این خبر را تأیید کند نداشتیم و همین خود یک مثالی است از این است که بگوییم که علیرغم حضور زنان در اعتراضات، متأسفانه اخبارش از سوی خانوداه‌هایشان و اطرافیانشان منعکس نمی‌شود و به همین دلیل ما نمی‌توانیم، فشار واقعی که روی مسئله‌ی زنان وجود دارد را بتوانیم انعکاس بدهیم. اما چیزی که شاهد آن بودیم این بود که خیلی از زنان مجروح و بازداشت شدند، خانواده‌هایشان با تهدیدهای زیادی روبرو شدند. هرچند آمار دقیقی راجب به کشته‌شدگان وجود نداشت، دستکم ٣٠ زن در این خیزش انقلابی و در کوردستان نیز ۵ زن جان خودشان را از دست دادند.