سوزان ابو سعيد

 

بیروت- نمایش «وطنِ مادر، باید همه را گرد هم آورد» با طرح پرسش‌هایی بنیادین درباره‌ی عدالت، برابری و نقش قوانین در بازتولید تبعیض جنسیتی، به بستری انسانی و حقوقی برای بازتاب رنج هزاران مادر و کودک در لبنان بدل شد؛ زنانی که به‌دلیل قوانین تبعیض‌آمیز از حق انتقال تابعیت به فرزندان خود محروم‌اند.

این نمایش روز شنبه ۱۳ دسامبر در تئاتر «تیرو» بیروت، از سوی انجمن Offbeat و با همکاری Lebanese Spotlight روی صحنه رفت و به‌طور مشخص به مسئله‌ی محرومیت زنان لبنانیِ ازدواج‌کرده با اتباع خارجی از حق اعطای تابعیت به فرزندانشان پرداخت.

در روایت نمایشی، چهار زن در برابر شخصیت قاضی «مریانا» از تبعیض‌های تجربه‌شده سخن می‌گویند؛ از محرومیت فرزندان از تحصیل و کار تا مهاجرت اجباری در جست‌وجوی آینده‌ای بهتر خارج از کشوری که در آن رشد کرده‌اند.

این اثر بخشی از مجموعه نمایش‌هایی با محور حقوق اجتماعی و انسانی است که در کشورهایی چون لبنان، اردن، مصر، تونس، پرتغال و رومانی اجرا می‌شود. پس از پایان اجرا، گفت‌وگویی میان عوامل نمایش و مخاطبان شکل گرفت که ابعاد انسانی، حقوقی و اجتماعی مسئله را بررسی کرد و بر ضرورت تغییر قوانین و روایت‌های مسلط تأکید داشت.

 

تئاتر؛ سکویی برای عدالت و برابری

کریمه شبو، مدیر کمپین «تابعیت من و خانواده‌ام»، در حاشیه نمایش «وطنِ مادر، باید همه را گرد هم آورد» تأکید کرد هدف این اثر تغییر روایت و شکستن کلیشه‌ها درباره حق زنان لبنانی در انتقال تابعیت به فرزندانشان است.

او افزود، هرچند ابزارهای نمایش ساده بود، پیام عمیقی داشت و نشان داد همه مادران و زنان از محرومیت از این حق رنج می‌برند. شبو خاطرنشان کرد این مسئله حقوق ذاتی شهروندی زنان است و ربط دادن آن به پناهندگی یا ملیت همسر اشتباه است.

وی همچنین مخالفت‌ها با حق انتقال تابعیت به دلیل محدودیت‌های کشور را ناقض حقوق زنان دانست و گفت مادران فقط خواهان حق بنیادین شهروندی و برابری با مردان هستند، نه امتیاز ویژه. او این تبعیض قانونی را «خشونت مضاعف» خواند و تأکید کرد هر استثنای مربوط به ملیت‌های خاص، نژادپرستانه است و مغایر با تعهدات لبنان به کنوانسیون‌های ضدنژادپرستی است.

 

 

مادران میان محرومیت و رنج

نهاد بیومی، دختر مادر لبنانی و پدر فلسطینی، از تجربه شخصی خود گفت: با وجود داشتن مدرک حقوق از دانشگاه لبنان، به دلیل تابعیتش نتوانست به کانون وکلای دادگستری بپیوندد.

او تأکید کرد این مسئله صرفاً قانونی نیست و پیامدهای سیاسی و اجتماعی نیز دارد، زیرا محرومیت از تابعیت و حق کار، فرد را به حاشیه قانون می‌برد و جامعه را متاثر می‌کند. بیومی افزود: «قوانین تبعیض‌آمیز تابعیت، حقوق برابر و آزادی فردی را نقض می‌کند.»

وی همچنین تأکید کرد مشکل تنها جنبه قانونی ندارد، بلکه تبعیض نژادی و مذهبی نیز افراد را متاثر می‌کند و راه حل در اصلاح قوانین و تضمین حق تابعیت، کار و کرامت انسانی است.

 

 

تابعیت حق زنان است، نه امتیاز

مریم یاغی، فعال و رسانه‌ای زن، از نویسنده و کارگردان نمایش قدردانی کرد و گفت این اثر به خوبی بی‌عدالتی مداوم علیه حق بنیادین زنان لبنانی، حق انتقال تابعیت به فرزندان و همسران غیرلبنانی را نشان می‌دهد.

او با اشاره به مثال اخیر اعطای تابعیت لبنانی به رئیس فیفا، تأکید کرد: «در حالی که مرد لبنانی می‌تواند به راحتی به همسر خارجی خود تابعیت بدهد، زنان از این حق محروم‌اند؛ این تضاد با اصل برابری مندرج در قانون اساسی لبنان است.»

یاغی تجربه شخصی خود را نیز روایت کرد: ثبت فرزندش در مدرسه به دلیل نداشتن تابعیت با مشکل مواجه شد، و با وجود دریافت اقامت موقت، این تنها بخشی از سلسله‌ای از تبعیض‌هاست که زنان در لبنان با آن مواجه‌اند.

او افزود: «این مسئله صرفاً عرف یا روایت فرهنگی نیست؛ قوانین رسمی زنان را به دلیل انتخاب زندگی خود تنبیه می‌کنند. هنر، فعالیت‌های زنان و حرکت اجتماعی در کنار اصلاح قوانین می‌تواند این بی‌عدالتی را تغییر دهد.»

 

 

حق قانونی که نادیده گرفته شده

جیهان أبو عابد، یکی از حاضرین در نمایش، تجربه شخصی خود را بازگو کرد و گفت: «این نمایش برایم بسیار معنا دارد، زیرا خودم با همان مشکلات روبه‌رو هستم. من خواهان حق زن لبنانی برای اعطای تابعیت به فرزندانش هستم.»

او توضیح داد که با وجود دریافت تابعیت لبنانی پس از ازدواج با یک مرد لبنانی، نمی‌تواند این تابعیت را به دخترش منتقل کند، در حالی که می‌تواند به فرزندان دیگرش تابعیت مصری بدهد. این تضاد قانونی نشان‌دهنده نادید‌‌ه‌گرفتن حق برابری زنان در قوانین تابعیت لبنان است.