بهاران لهیب

افغانستان- افغانستان در سال‌های پس از بازگشت طالبان به قدرت از ۲۰۲۱ به این سو، با بحرانی عمیق در زمینه حقوق بشر مواجه بوده است. فشار بر زنان، دختران، اقلیت‌های مذهبی و قومی، فعالان مدنی، رسانه‌ها و بسیاری از شهروندان عادی، به شکلی ساختاری و نظام‌مند گسترش یافته است.

طبق گزارش‌های "دیدبان حقوق بشر"، در سال ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ محدودیت‌ها علیه زنان و دختران شدت گرفته‌اند، میلیونها دختر از ادامه تحصیل پس از صنف ششم محروم مانده‌اند، اکثریت زنان از مشاغل شان به جبر اخراج شدند، زنان از آزادی حرکت، دسترسی به خدمات عمومی و درمانی منع شده‌اند.

دسترسی به صحت و مراقبت‌های درمانی نیز بشدت کاهش یافته است. بخش بزرگی از جمعیت نیازمند کمک های بشر دوستانه شده‌اند. در گزارش دیگر "دیدبان حقوق بشر"  آمده است که ۲۳.۷ میلیون نفر در سال ۲۰۲۴ نیازمند کمک‌های اضطراری بودند.  از سوی دیگر، نقض حقوق مدنی و سیاسی نیز گسترده است.

نظر به گزارش‌ "آژانس پناهندگی اتحادیه اروپا" نشان می‌دهند از زمان روی کار آمدن طالبان تاکنون حداقل ۸۰۰ مورد قتل فراقضایی، ۱۴ مورد ناپدید شدن اجباری، بیش از ۴۲۴ بازداشت و بازداشت خودسرانه، ۱۴۴ مورد شکنجه و بدرفتاری ثبت شده است. زنان نیز شامل این امار می شوند.

روزنامه‌نگاران، مدافعان حقوق بشر، فعالان اجتماعی و کسانی که با حکومت یا سیاست نقد دارند به طور ویژه هدف قرار گرفته‌اند. از بازداشت خودسرانه، تهدید، شکنجه، محدودیت آزادی بیان و رسانه نیز گزارش شده است.

اقلیت‌های مذهبی و قومی نیز تحت فشارند. بطور مثال جامعه شیعی هزاره‌ها بارها هدف حملات هدفمند و تبعیض قرار گرفته‌اند و از حق دریافت خدمات عمومی، کار و کمک‌های بشردوستانه محروم شده‌اند.

بحران اقتصادی و انسانی هم تشدید شده است طبق آمار "عفو بین‌الملل"  ۲۰۲۴حدود ۱۲ میلیون نفر با نا‌امنی غذایی مواجه‌اند و ۲.۹ میلیون کودک زیر خط بحران تغذیه قرار دارند  از این میان ۸۵۰ هزار نفر در سطح خطرناک هستند.

این وضعیت باعث کوچ اجباری و رشد موج پناهجویی و مهاجرت شده است. بسیاری از کسانی که بازگشته‌اند به ویژه کسانی که پیش‌تر مهاجر بودند. اکنون با تهدید، بازداشت و تبعیض روبه‌رو هستند.

در مجموع، ترکیبی از تبعیض جنسیتی، سرکوب آزادی بیان، نقض حقوق اقلیت‌ها، بازداشت‌های خودسرانه، شکنجه، آزار و بی‌رحمی نسبت به زنان معترض و منتقدان، و بحران انسانی از جمله گرسنگی و فقر گسترده  وضعیت حقوق بشر در افغانستان را به یکی از بحرانی‌ترین در جهان بدل کرده است.

اگرچه برخی از نهادهای بین‌المللی و مدافعان حقوق بشر تلاش می‌کنند موارد نقض را مستند کنند و افکار عمومی جهانی را آگاه سازند، اما موانع جدی مانند نگرانی از امنیت قربانیان، شکنجه، بازداشت مجدد، مهاجرت، کار نهادهای مدنی را بسیار دشوار ساخته است.

در این شرایط، بسیاری چشم‌به‌راه توجه جهانی، فشار بر حکومت طالبان و حمایت بین‌المللی هستند؛ اما در عمل، تحول ملموس بسیار کند بوده و قربانیان همچنان در رنج‌اند.

لیلا نور یکی از زنان است که شاهد  زندگی تحت سرکوب طالبان بوده است. وی به ما می گوید: «من زنی افغان، اهل کابل هستم. من بعد از سقوط دولت پیشین و روی کار آمدن طالبان، تمام امکانات زندگی‌، تحصیل، کار، آزادی رفت‌وآمد  خود را از دست دادم.  گفتم اگر سکوت کنم، یعنی موافقت با بی‌عدالتی شده است. بنابراین تصمیم گرفتم صدای خودم باشم، حتی اگر خطر داشته باشد.»

 

لیلا ادامه می‌دهد: ‌«در سال ۲۰۲۴، زمانی که می‌خواستم برای ادامه تحصیل اقدام کنم. چون مردود کردن دختران بعد از ششم ابتدایی رسمی شده بود از رفتن به مکتب منع شدم. بعد از آن، هر زمان که می‌خواستم از خانه بیرون بروم برای کار یا کارهای ضروری، با تهدید و بازداشت مواجه بودم، یکبار برای چند روز در زندان طالبان بودم، بدون این که بدانم چرا. دوستانم  بسیاری ناپدید شدند، یا مجبور به ترک کشور شدند.»

 

لیلا گفت: « این وضعیت مرا دلگیر کرده بود. من اولین قدم را برداشتم در اعتراضات زنان شرکت کردم و می کنم. و مبارزه خود را تا زمانی ادامه می دهم که هیچ زنی، دختری، کودک و انسانی به‌خاطر جنسیت، قومیت یا عقیده‌اش از حقوق اولیه‌اش، آزادی و امنیت محروم نشود. اگر پیروز شویم، افغانستان دوباره می تواند نفس بکشد.»