مهتاب شریفی

اورمیه – امروز جمعە، ۸ تیرماه ۱۴۰۳، انتخابات ریاست جمهوری ایران در پی مرگ ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور پیشین، برگزار ‌شد. با این حال، مشارکت مردمی در این انتخابات به ویژه در استان اورمیه به شکلی بی‌سابقه کاهش یافته است. دلایل مختلفی برای این کاهش مشارکت وجود دارد، از جمله سیستم تایید صلاحیت شورای نگهبان و عدم همزمانی این انتخابات با انتخابات شورای شهر و روستا. این کاهش مشارکت به بحران جدی برای حکومت و مشروعیت آن دامن زده و نشان از بی‌اعتمادی گسترده مردم به نظام حاکم دارد.

 

کاهش مشارکت به دلیل عدم همزمانی با انتخابات شوراها

معمولاً در ایران، انتخابات ریاست جمهوری همزمان با انتخابات شوراهای شهر و روستا برگزار می‌شود. در این دوره، عدم همزمانی این دو انتخابات باعث کاهش شدید مشارکت شده است. در دوره‌های گذشته، شهروندانی که برای انتخابات شوراها به صندوق‌های رای می‌رفتند، به ناچار در انتخابات ریاست جمهوری نیز شرکت می‌کردند. اما امسال، با عدم برگزاری انتخابات شوراها، بسیاری از مردم انگیزه‌ای برای حضور در انتخابات ریاست جمهوری نداشته‌اند.

 

تاثیر خیزش انقلابی «زن، زندگی، آزادی»

این انتخابات اولین انتخابات پس از خیزش انقلابی «زن، زندگی، آزادی» است که با قتل حکومتی ژینا امینی در شهریور ۱۴۰۱ آغاز شد. در این خیزش، چند صد شهروند در سراسر ایران توسط نیروهای نظامی و امنیتی کشته و هزاران نفر بازداشت و زندانی شدند. این خیزش اولین باری بود که تمامی نقاط و اقشار جامعه مخالف جمهوری اسلامی را متحد کرد و پایه‌های رژیم را به لرزه درآورد. این وضعیت باعث شد که مردم انگیزه‌ای برای مشارکت در انتخابات نداشته باشند و اعتماد خود را به نظام از دست بدهند.

 

نه اصلاح‌طلب، نه اصولگرا

در این دوره، جمهوری اسلامی به منظور افزایش مشارکت، در بین شش مرد که توسط شورای نگهبان تایید صلاحیت شده‌اند یک کاندیدای اصلاح‌طلب را نیز به انتخابات راه داده‌اند. اما این کاندیدا از لحاظ فکری و ایدئولوژیک تفاوتی با گروه‌های حاکم ندارد و برای مسائل مهمی همچون آزادی و اقتصاد، هیچ چارچوب مشخصی ارائه نکرده است. به همین دلیل، مردم انتخاب هیچ‌یک از کاندیداها را حائز اهمیت نمی‌دانند و تنها حضور و مشارکت در انتخابات برای جمهوری اسلامی اهمیت دارد. با این حال، اکثریت قاطع شهروندان ایران از گفتمان درون حکومتی اصلاح‌طلب و اصولگرا عبور کرده‌اند و حتی در تجمعات اعتراضی ضد حکومتی، یکی از شعارهای مشهور که در کنار دیگر شعارهای ضد حکومتی سر داده می‌شد این بود: «اصلاح‌طلب، اصولگرا، دیگه تمومه ماجرا».

 

 گزارش از شهرهای استان اورمیه

در شهرهای ایران، به خصوص استان اورمیه و دیگر شهرهای کوردستان، میزان مشارکت در انتخابات بسیار پایین بوده است. 

سیما.ز، شهروند اهل سردشت، در رابطه با وضعیت شرکت در انتخابات در این شهر گفت: «میزان شرکت در انتخابات به صورت بی‌سابقه‌ای کم بوده است. با وجود اینکه در همه محلات شهر در مساجد، ادارات دولتی از جمله درمانگاه‌ها و مدارس صندوق‌های رای قرار داده‌اند، اما اگر نیم ساعت هم به ورودی آنها خیره شوید، به صورت استثنایی یک فرد برای رای دادن وارد آن حوزه می‌شود. از همین رو، میزان مشارکت به طور بی‌سابقه‌ای پایین است. در دوره‌های قبلی که انتخابات شورای شهر همراه با انتخابات ریاست جمهوری بود، مردم برای رای دادن جلوی مراکز رای حتی صف می‌کشیدند.»

مشارکت پایین در انتخابات ریاست جمهوری ایران در ۸ تیرماه ۱۴۰۳ نشان‌دهنده بحران جدی برای حکومت و مشروعیت از دست رفته آن است. این وضعیت نتیجه عوامل مختلفی از جمله سیستم تایید صلاحیت شورای نگهبان، عدم همزمانی انتخابات ریاست جمهوری با انتخابات شوراها، و تاثیر خیزش مردمی «زن، زندگی، آزادی» و وضعیت بد اقتصادی است. به نظر می‌رسد که اعتماد مردم به رژیم ایران بیش از پیش کاهش یافته و حکومت با چالش بزرگی در حفظ مشروعیت خود مواجه است.