سیب و میخک؛ زنان، احیاگران میراث کهن
سیب میخکی، نشانه‌ی کهن عشق و آشتی در فرهنگ خلق کورد می‌باشد که پس از چند دهه فراموشی، امروز به نمادی جهانی عشق کوردی و منبع درآمدی برای زنان تبدیل گشته است.
شبنم رحیم زاده
بوکان- سیب میخکی یا سیب میخک ریز یکی از آثار تاریخی و نمادی از "عشق و آشتی" در فرهنگ خلق کورد است. تاریخچه‌ی سیب میخک ریز به صد ها سال می‌رسد. سیب در فرهنگ کوردی جایگاه معناداری دارد و میخک نیزبه گیاهی خوشبو، به وفور در زیورآلات و پوشش زنان کورد وجود داشته است. ترکیب دانه‌های میخک با بافت سیب، علاوه بر القای مفهوم آشتی، به دلیل ماندگاری طولانی آن، نشانه‌ای از عشق ابدی و پیوندی ناگسستنی نیز به شمار می‌آید. این سیب به عنوان نشانه‌ای از مهر و محبت هدیه داده می‌شود و گفته شده که در گذشته افرادی که دچار اختلاف بودند با هدیه دادن سیب میخکی، کدورت‌ها را کنار می‌گذاشتند و آشتی می‌کردند.
این نماد کهن که در میان مردم کمرنگ شده بود، حدود یک دهه‌ی پیش توسط شخصی به نام سیوان سعیدیان در باشوور و باکوور دوباره زنده شد و پس از آن در سایر نقاط کوردستان و جهان شناخته شده و به عنوان یک برند کوردی معرفی گشت. وی اولین سیب میخکی خود را با چند دهه قدمت از مادر خود می‌گیرد و پس از آن سیب میخکی دوباره در فرهنگ کوردها نمایان می‌شود.
از گسترش نماد فرهنگی تا کسب درآمد
زنان اصلی‌ترین مروجان فرهنگ و رسومات خاص یک ملت هستند که می‌توانند با اثرگذاری و کار خود، به حفظ تاریخ کمک کنند. از زنان ساکن کمپ پناهندگان جنگ داعش در باشوور تا زنان سرپرست خانوار در روژهلات، در زنده کردن این اثر کهن دخیل بوده‌اند، همچنین از آن منبع درآمدی کوچک نیز برای خود ساختند. هم اکنون در روز جهانی عشاق هر ساله بازار ویژه‌ای برای این محصول به جود می‌آید. در کنار فروش رسمی آن در تمام جهان، برخی از زنان در خانه‌های خود قبل از رسیدن روز عشق یا مناسبت‌های ویژه‌ای چون نوروز به ساخت و فروش آن مشغول می‌شوند.
فروشگاه‌های آنلاین بیشترین تبلیغ و فروش را در این زمینه دارند. شراره.ل از هنرمندان فعال صنایع دستی و ساکن بوکان است که چند سالی است به همراه سایر آثارش، سیب میخکی هم می‌سازد. او در مورد چگونگی ساخت این سیب و استقبال مردم از آن گفت: «برای ساخت سیب میخکی حدود ۲۰۰ گرم میخک و یک سیب ترجیحا سرخ، بدون زده و سفت لازم داریم. میخک‌ها را در بافت سیب قرار می‌دهیم و با پوشاندن کامل آن با میخک اجازه می‌دهیم خشک شود. این سیب بیش از صد سال باقی می‌ماند و این ویژگی آن را بسیار خاص کرده است.»
او در ادامه می‌افزاید: « در دانشگاه و هر مکانی که امکانش وجود داشت، به تبلیغ سیب میخک ریز و تعریف تاریخچه‌اش می‌پرداختم. دو سالی هست که ویدیو و پست‌های فراوانی برای تبلیغ این نماد کهن به اشتراک می‌گذارم. امروز مردم بیشتر آن را می‌شناسند و آن را هدیه می‌دهند. نزدیک به روز ولنتاین سفارشات اینترنتی می‌گیرم و بر اساس سفارشات سیب‌های را میخک می‌زنم. بیشتر از هر چیزی وجود یک نماد کوردی که در میان نسل جدید خواهان بسیاری دارد، سبب دلگرمی‌ام می‌شود.»
دسترنجی با کمترین دستمزد
بیشترین تعداد سیب‌های میخکی توسط زنان ساخته می‌شود با این وجود بجز صفحات مجازی، بازارهای قابل دسترسی برای آنان وجود ندارد. در این بازه‌ی زمانی فروشندگان شناخته شده از دسترنج زنان با کمترین دستمزد، برای کسب درآمد خود استفاده می‌کنند. مریم.چ یک زن ۴۵ ساله و سرپرست خانواده است. او در تمام زندگی‌اش با بافت تزئینات لباس‌های کوردی و ساخت صنایع دستی روزگار گذرانده است. وی که درآمد زیادی ندارد برای شخص دیگری ده‌ها سیب میخکی ساخته و از او دستمزد کمی دریافت نموده است. مریم در این باره گفت: «روزانه تقریبا دو سیب را میخک می‌زنم و برای هرسیب ۱۰۰ هزار تومان دستمزد می‌گیرم. خودم نمی‌توانم وسایل لازم را در حجم زیاد تهیه کنم و به بازار هم دسترسی زیادی ندارم چون همیشه در خانه کار کرده‌ام.»
قیمت سیب‌های میخکی در بازارهای روژهلات چیزی بین ۴۰۰ الی ۶۰۰ هزار تومان است که با تزئینات ویژه می‌تواند به بالاتر از این رقم نیز برسد. همسو با سایر کسانی که برای جهانی شدن آن کوشیده‌اند، این نماد کهن با تأثیر پذیرفتن از تبلیغ و کار دستی زنان به ویژه در سطح ملی و محلی دوباره جایگاه خود را یافته است.