نظام آموزشی جدید سوریه در مسیر حذف تنوع فرهنگی و تاریخی
سمیرا حاج علی، ریاست مشترک هیئت آموزش و پرورش شمال و شرق سوریه، نسبت به تغییرات اخیر در برنامه آموزشی توسط گروە جهادی تحریر الشام هشدار داد و آن را تهدیدی جدی برای نسل‌های آینده خواند.
رونیدا حاجی
حسکه- در پی تحولات اخیر و پس از سقوط رژیم بعث، گروە جهادی تحریر الشام تغییرات گسترده‌ای را در برنامه‌های درسی سوریه اعمال کرده است. این تغییرات که تنها یک ماه پس از تحولات سیاسی آغاز شده، شامل حذف نام‌های تاریخی همچون زنوبیا و خوله از متون درسی، تغییر عنوان «اشغالگری عثمانی» به «فتح عثمانی»، و محدود کردن مفهوم برادری تنها به پیروان مذهب تسنن می‌شود.
از دیگر تغییرات چشمگیر می‌توان به حذف ادیان مسیحیت و یهود از کتب درسی و قرار دادن دین اسلام به عنوان تنها مبنای دینی، و همچنین حذف تصاویر مربوط به خدای اساطیری مردوک و سایر نمادهای تاریخی اشاره کرد. اقدامات این گروه‌های جهادی در تغییر نظام آموزشی با واکنش‌های گسترده بخش‌های مختلف جامعه مواجه شده است.
سمیرا حاج علی، ریاست مشترک هیئت آموزش و پرورش شمال و شرق سوریه در گفت‌وگو با خبرنگار ما، به ارزیابی این تحولات و پیامدهای آن برای آینده نظام آموزشی سوریه پرداخت.
«تغییرات در نظام آموزشی بر نسل‌های جدید تأثیر ماندگار خواهد داشت»
او با انتقاد از تغییراتی که در برنامه‌های درسی اعمال شده است، گفت: «اکنون زمان تغییر مواد آموزشی و پرورشی نیست. زیرا این یک مدیریت موقت است و تنها می‌تواند کارهای موجود را پیش ببرد، نه اینکه روش‌های آموزش و پرورش را تغییر دهد. برای تغییر مواد آموزشی به تخصص نیاز است. این کاری است که باید پس از استقرار یک مدیریت دائمی و تشکیل کمیته‌های متخصص برای تغییر و تحول در حوزه تحصیلی انجام شود. چرا که این تغییرات آینده یک نسل جدید را شکل خواهد داد.»
«نظام آموزشی جدید نادیده گرفتن تنوع فرهنگی جامعه سوریه»
سمیرا حاج علی با تأکید بر تنوع گسترده جامعه سوریه، به نقد برنامه آموزشی جدید پرداخت که به گفته وی، بازتاب‌دهنده این تنوع نیست. او افزود: «در تدوین مواد درسی، باید حضور همه ملیت‌ها و ادیان موجود در سوریه به رسمیت شناخته شود. تنوع فرهنگی، مذهبی و زبانی باید در محتوای آموزشی منعکس شده و حقوق همه اجزای جامعه محفوظ بماند. از همین رو، تغییر مواد درسی امری تخصصی است که باید با مشارکت متخصصان فرهنگ، ادبیات و زبان‌شناسی صورت گیرد. در حال حاضر در شمال و شرق سوریه، تمامی اجزای جامعه در چارچوب سیستم ملت دموکراتیک، با حفظ زبان، فرهنگ و تاریخ خود زندگی می‌کنند و آموزش می‌بینند. به همین دلیل است که تغییرات اعمال شده از سوی مدیریت موقت با نارضایتی‌های گسترده‌ای مواجه شده است.»
رویکردهای جنسیت‌گرا و مذهب‌گرا
سمیرا حاج علی با اشاره به حذف نام زنوبیا، این اقدام را نشانه‌ای از ذهنیت جنسیت‌گرا و مذهب‌گرا دانست و گفت: «حذف نام زنوبیا، به معنای پاک کردن تاریخی زنده و مبارزه‌ای هزارساله است. وقتی اشغالگری عثمانی به فتح عثمانی تغییر نام می‌یابد، در واقع تاریخ وارونه می‌شود. امروز شاهدیم که دولت اشغالگر ترکیه در برابر چشمان همگان به نسل‌کشی خلق‌های سوریه می‌پردازد. برای جلوگیری از تحریف تاریخ و حفظ صحت آن، و همچنین برای حراست از تمامی اجزا، ادیان و باورهای موجود در سوریه، نباید چنین تغییراتی صورت گیرد. اکنون زمان مناسبی برای تغییر برنامه‌های درسی نیست. تنها پس از استقرار مدیریت دائمی و تدوین قانون اساسی با مشارکت همه ملیت‌ها و تضمین حفاظت از زبان، فرهنگ و تاریخ آنها می‌توان با نگرشی مشترک به تدوین مواد درسی پرداخت. حوزه آموزش، حوزه‌ای مهم و علمی است. به ویژه در این حوزه، تاریخ زنان خداوندگار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برای پرورش نسل‌هایی آزاد، دموکراتیک و اخلاق‌مدار، باید حقیقت و شناخت تاریخ زنان را مبنا قرار داد.»
مخالفت با تحمیل ایدئولوژی مذهب‌گرا در نظام آموزشی
سمیرا حاج علی با یادآوری قیام خلق‌های سوریه علیه نظام تک‌محوری و سرنگونی رژیم اسد پس از ١۴ سال مبارزه و مقاومت، گفت: «تجربه شمال و شرق سوریه در ١۴ سال گذشته نشان داده است که در چارچوب سیستم ملت دموکراتیک، هر دانش‌آموز می‌تواند با زبان مادری، فرهنگ و تاریخ خود آموزش ببیند. این الگوی موفق اداره خودمدیریتی می‌تواند راهکاری برای کل سوریه باشد. سایر مناطق نیز می‌توانند از این تجربه الگو گرفته و مسیر خود را بر این اساس پیش ببرند. در سوریه‌ای که همچون موزاییکی رنگارنگ است، دیگر نمی‌توان همچون گذشته با حاکمیتی که رنگ و بوی مذهب‌گرایی به خود گرفته است، به اداره امور پرداخت.»
«تغییرات نسنجیده در نظام آموزشی تهدیدی جدی است»
سمیرا حاج علی در بخش پایانی سخنان خود با تأکید بر اهمیت حوزه آموزش و لزوم برخورد اصولی با آن گفت: «همانطور که در سال‌های گذشته نظام آموزشی بر اساس سیستم ملت دموکراتیک عمل کرده، این رویکرد توانسته است رنگارنگی جامعه را بر پایه‌های دموکراسی، زبان مادری، فرهنگ، تاریخ و نظام آموزشی به شیوه‌ای منسجم پیش ببرد. ما از تمامی ملیت‌های ساکن در سوریه، اعم از علوی، دروزی، سریانی، ارمنی، عرب و دیگران می‌خواهیم که با صدایی واحد خواستار حقوق خود شوند و در راستای تداوم موفقیت‌آمیز آموزش و پرورش در شمال و شرق سوریه بر مبنای اصول ملت دموکراتیک تلاش کنند. این سیستم می‌بایست در سراسر سوریه به اجرا درآید. تنها از این طریق می‌توانیم نسلی آگاه و متنوع، برخوردار از میراث تاریخی و فرهنگی غنی پرورش دهیم.»