چرا حضور زنان در تاناکورای مهاباد کمرنگ است؟
حضور تعداد انگشت شمار زنان به عنوان مغازه‌دار در تاناکورای مهاباد، حکایت از حاکمیت فضای سنتی و مردانه دارد که با تابوشکنی در حال تغییر است.
ژاله صادقی
مهاباد- یکی از اصلی‌ترین مراکز اقتصادی و گردشگری شهر مهاباد و استان اورمیه در ایران، بازار «تاناکورا» می‌باشد. این بازار با فروش لباس، کفش، زیورآلات و ... خارجی کارکرد، استوک و نوی وارداتی فرصت‌های شغلی بسیاری آفریده است.
بازار عمده‌فروشان که با نام تاناکورای عمده شناخته میشود در «شهرک صنفی کاوه» قرار دارد. بازار خرده‌ی آن «مجتمع ساحل» می‌باشد که نزدیک ترمینال شهر واقع شده است و به عنوان تاناکورای اصلی سالانه میزبان هزاران نفر است.
تعداد فروشندگان زن در تاناکورا انگشت شمار است. فضایی به شدت مردانه که با وجود بیش از سه دهه فعالیت و بیش از هزار باب مغازه، حضور زنان در آن کم رنگ است. محدودیت‌های سنگین در این فضا، پای زنان را به بازار فروش مجازی کشانده است؛ فضایی که رقابت در آن بسیار است اما راه را برای بهره بردن از این بازار هموارتر کرده است. حاکمیت فضای مردانه و سنتی در تاناکورا، برخی از فروشندگان زن را با محدودیت و فشار روبه‌رو می‌کند اما آنها با حضور خود، در حال خلق مسیر جدیدی در این بازار فروش مشهور هستند.
مغازه داران زن کمتر از پنج نفر هستند
به گفته‌ی یکی از مغازه‌دارن به‌نام لاله.خ، زنان به علت مخالفت و عدم حمایت خانواده، آزارهای مرتبط با جنسیت، گرانی اجاره‌ها، سختی ارتباط و حضور در بازارهای عمده و... کمتر در تاناکورا مشغول به کار می‌شوند. او در مورد تجربه‌ی شخصی خود می‌گوید: «در تاناکورای بسیاری از شهرها حتی یک زن هم فروشنده نیست. خیلی وقت‌ها به من گفته‌اند تاناکورا جای زنان نیست، برو جای دیگری مغازه بزن اما جوابم این بود که تا چند سال دیگر زنان بیشتری را اینجا می‌بینید. تعداد زنان فروشنده به پنج نفر نمی‌رسد ولی در این چند سال از صفر به این میزان رسیده است. هنگام رکود اقتصادی اول ما زنان هستیم که نادیده گرفته می‌شویم. فضای زن‌ستیزی حاکم است و راه انگ‌های جنسیتی باز است. گاهی مهمان‌هایی که از شهرهای دیگر می‌آیند از اینکه زنان بسیار کمی در این مکان کار می‌کنند متعجب می‌شوند.»
«اجازه ندادم مردان او را وادار به رفتن کنند»
لاله معتقد است که هویت مستقل زنانه از این فضا رانده میشود. فارغ از نوع شغل، زن بودن و گرایش مردسالاری به ایجاد فضایی کاملا مردانه و سنتی در عرصه‌ی درآمدزایی، مسبب کم بودن حضور فیزیکی زنان در تاناکورا است. او در ادامه در مورد رفتارهای زن‌ستیز و تجربه‌ی دفاع از کار زنانه در این مکان، می‌گوید: «در تاناکورا مردها بدون مشکل و بطور ثابت می‌توانند به فروش غذای خیابانی مشغول شوند. با این حال به دلیل زن بودن، فروختن غذا هم با واکنش‌های تندی روبه‌رو میشود. یک روز چند نفری را دور زن گریانی دیدم که توسط مغازه‌داران مرد وادار به رفتن و جمع کردن وسایلش می‌‍شد، او را در حالی که مجوز داشت به شکایت از «سد معبر» تهدید می‌کردند. فقط من از او دفاع کردم و گفتم این خانم می‌تواند جلوی مغازه‌ی من کار کند و هیچ کس حق ممانعت ندارد. برایم جالب بود که پس از دفاع من از این زن، مردها رفتارشان تغییر کرد. به‌نظر می‌رسد به مرور با حضور، حمایت متقابل و پافشاری زنان، مردان هم این را بپذیرند.»
وی از فروشنده‌های زن دیگری هم سخن به میان می‌آورد که پیش از او آنجا بوده‌اند اما به علت فشارهای محیطی، مجبور به ترک کارشان شده‌اند. به تجربه‌ی لاله وقتی دفاع و مقاومت در راستای حقوق انسانی زنان وجود داشته باشد، زن‌ستیزی بازنده میشود. این مبارزه‌ای است که می‌تواند از یک نفر شروع شود و سپس تکثیر گردد. او خود را یک زن موفق و مبارز می‌داند.
خلق فرصت‌ها و تابوشکنی
زنان با خلاقیت خود از محدودیت‌های موجود فرصت خلق کرده‌اند. هم اکنون زنان زیادی با صفحات کاری خود در فضایی چون اینستاگرام به فروش اجناس تاناکورا مشغول هستند. عده‌ای از آنها با فروش آنلاین شروع کرده‌اند اما اکنون بصورت حضوری در بازار حضور دارند.
شهیره.د نمونه‌ای ازاین زنان است. او با فروش آنلاین اجناس مغازه‌داران دیگر کارش را شروع کرده است. وی برای حضور در فضاهای کاملا مردانه تابوشکنی کرده و امروز یکی از عمده‌فروشان این بازار است. شهیره در مورد کار خود می‌گوید: « بعد از آنکه در فروش آنلاین پیشرفت کردم، بجای فروختن اجناس مردم تصمیم به خرید عمده گرفتم. وقتی حدود ۶ سال پیش به بازار عمده رفتم، با تعجب به من نگاه می‌کردند اگرچه هنوز هم در این بازار بیشتر زنان غیربومی از شهرهایی مثل تهران به چشم می‌خورند اما حضور در آنجا تابوشکنی بزرگی بود. به مرور در همان فضای اینترنتی در سایر شهرها خریدار عمده پیدا کردم و چنان شناخته شدم که از عمده فروشان پیشنهاد همکاری داشتم و یا با رقابتشان مواجه می‌شدم. اکنون در طبقه‌ی بالای تاناکورا مغازه‌ای برای خودم دارم. اگرچه هنوز بطور رسمی این طبقه راه‌اندازی نشده است اما برای مشتریان من شناخته شده است.»
تاناکورای مهاباد یک قطب تجاری شناخته شده در سراسر روژهلات و ایران است. این بازار می‌تواند با استفاده از تلاش، خلاقیت و حضور بیشتر زنان گسترش پیدا کند و راهی برای تغییرات گسترده در ذهنیت سنتی جامعه نیز باشد. بخش بزرگی از فروش تاناکورای مهاباد به زنان در فضاهای مجازی وابسته است و چندین زنی که آنجا حضور دارند نوید بخش آینده‌ای متفاوتتر برای آن هستند.