میساء القاضی

خرطوم- زنان سودانی سابقه‌ای طولانی در مبارزات علیه تبعیض و خشونت دارند، آنها در برابر استعمار و دیکتاتوری‌های مختلف پس از آن و سیاست‌ها و قوانینی که آنها را تحقیر می‌کند مقاومت کردە و نمونه‌ای از پایداری و مقاومت بودند.

دکتر احسان فقیری یکی از نمادهای جنبش زنان در سودان به شمار می‌رود، وی فعالیت‌های حقوق بشری و سیاسی خود را از سنین پایین آغاز و شاهد پیشگامان جنبش زنان در سودان بود و یکی از اولین کودکان دختری بود که در مدارس اتحادیە زنان در سودان تحصیل کرد.

او یکی از اولین زنانی است که در دهەی ١٩۶٠ و در زمانی کە دختران در سودان برای تحصیل با مشکل مواجە بودند، با تلاش‌های اتحادیه زنان برای تحصیلات دانشگاهی بە چکسلواکی و خارج از سودان سفر کرد.

احسان فقیری درباره آغاز جنبش زنان در سودان و چالش‌های پیش روی آن می‌گوید: «آغاز جنبش زنان در سودان به تأسیس انجمن دختران تحصیلکرده در سال ١٩۴٧ که شامل تعدادی از  پیشگامان جنبش فمینیستی خالده زاهر، فاطمه طالب، نفیسه الملک و نیما قندور بود،  برمی‌گردد.

وی تصریح کرد: هدف اصلی ما آموزش زنان و کاهش بی سوادی است، در آن زمان زنان سودان از تحصیل محروم بودند، برای آموزش به زنان خانه‌دار بە منزل آنان مراجعه می‌کردند ولی بە دلیل سلطەی مردان، زنان قادر به مطالبه کاغذ و خودکار برای یادگیری نبودند بنابراین کیسه‌ای پر از ماسه را روی زمین پخش می‌کردند تا روی آن حروف بنویسند و بعد از پایان درس دوباره شن‌ها را در کیسه جمع می‌کردند، اما این انجمن چندان دوام نیاورد و فعالیت آن در سال ١٩۴٩ به پایان رسید.

 

اتحادیەی زنان

 پیشگامان جنبش فمینیستی پس از تعطیلی این انجمن فعالیت خود را متوقف نکردند بنابراین فاطمه احمد ابراهیم، ​​عزیزه مکی، فاطمه طالب و سعاد الفاتح اتحادیەی زنان را راەاندازی کردند. احسان فقیری می‌گوید که اتحادیە به این بهانه که اعضای آن خواستار بی‌حجابی و خروج از سنت هستند مورد حمله قرار گرفت.

وی در مورد اهداف اتحادیەی زنان توضیح داد: «اتحادیەی زنان سه هدف اصلی داشت که عبارتند از: آموزش زنان و ریشه کن کردن بی‌سوادی و مبارزه با آداب و رسوم و سنت‌های منسوخ مانند جای زخم(علامت‌هایی هستند کە با چاقوی جراحی اثر مشخصی بر صورت می‌گذارند.) که به دلیل روش انجام آن که یک روش سنتی و غیر پزشکی است و همچنین مثله کردن اندام تناسلی زنان کە باعث آسیب به سلامتی زنان شده است. چهارمین هدف تشکیلاتی اتحادیه حول محور چگونگی گسترش کار اتحادیه و گشایش شعب برای آن است.

وی اشاره کرد: به دلیل علاقەی فعالان و فمینیست‌ها به آموزش، آنها مدارسی را ایجاد کردند. مثلاً در خارطوم ١۵ مدرسه وجود دارد و من در مدرسه اتحادیەی زنان در ام درمان تحصیل کردم و این آغاز آگاهی من بود. آنها حتی در سودان مدارس شبانه برای آموزش عربی، انگلیسی، آموزش مهارت‌ها و صنایع دستی مانند خیاطی و خانه داری برای زنان تأسیس کردند.

 

مشارکت در تصمیم‌گیری

 وی خاطرنشان کرد: پیشگامان اتحادیەی زنان به مشارکت سیاسی و مناصب تصمیم‌گیری فکر می‌کردند، زیرا در آن زمان زنان اجازەی کار نداشتند مگر در مشاغل معلمی و پرستاری. با توجە بە آنکە رژیم بشیر علی‌رغم سیاست‌‌ها و قوانین زن‌ستیز نمی‌توانست زنان را از کار در قوه قضائیه محروم کند، احسان فخری اولین زن سودانی بود کە در سال ١٩۶۵ بە عنوان قاضی منصوب شد.

 

چالش‌های بزرگ

 احسان فقیری تاکید کرد: چالش‌های پیش روی اتحادیەی زنان بسیار زیاد است که مهمترین آن فرهنگ سودانی است که مردان را ترجیح می‌دهد. ظلم بە زنان در زمان حاملگی بە خوبی در ضرب‌المثل‌های سودانی نمایان است از جملە «تولد فرزند پسر نسبت بە دختر نیکوتر است.»

وی افزود: پیشگامان زمانی که برای انجام وظایف خود در اتحادیەی زنان بیرون می‌رفتند صورت خود را می‌پوشاندند، اگر چهره خود را آشکار می‌کردند مانع خروج آنها از خانه می‌شدند. امروز نسل‌های جدید معتقدند که ما سر به زیر انداختیم این یک تعظیم نبود بلکە یک تاکتیک بود زیرا تشکل‌های زنان مخالف سنت بود، در سنت‌های قدیم زنان اجازە نداشتند بیرون رفتە و با مردی همراە شوند حتی اگر بچه باشد، از نظر آنها زن ناموس قبیله است و می‌تواند کارهایی انجام دهد که آبروی قبیله را ببرد.

او توضیح داد که «معضل دیگری که زنان با آن مواجه بودند ایدئولوژی سلفی است، زیرا ظلم به زنان از طریق دو چیز انجام می‌شود: آداب، سنت و مذهب. بزرگترین مؤلفەی فرهنگ سودانی مذهب است و به همین دلیل سلفی‌ها احادیثی را که بر زنان ظلم می‌کردند برای مبارزە با زنان، برجستە کردند. مانند احادیثی که می‌گویند مثلە‌کردن زنان سنت است و در دورەی سی ساله‌ای که اسلام گرایان حکومت می‌کردند این امر همچنان ادامە داشت زیرا دستگاه رسانه‌ای به نفع تفکر سلفی کار می‌کرد و فضایی برای وجود ضد ایده‌ای برای بحث درباره وجود دیکتاتوری نظامی وجود نداشت و تفکر سلفی یکی از مشکلات بزرگ پیش روی ماست.

احسان فقیری تأیید کرد که چالش‌های بعد از انقلاب در ایدئولوژی مردسالاری بازنمایی شد که به ‌شدت ظهور کرد و نشانه‌های زیادی از آن وجود دارد. سند قانون اساسی که بین نظامیان و غیرنظامیان برای اداره کشور در دورەی انتقالی و پس از سقوط البشیر توافق شد، مشارکت زنان را به میزان ۴٠ درصد در تمام سطوح حکومتی پیش‌بینی کرد. با حضور زنان در دولت انتقالی تبعیض وجود داشت، اما وزرای منتخب زن هیچ ارتباطی با جنبش فمینیستی نداشتند، زیرا همەی زنان از مشکلات واقعی آگاه نیستند و مشکلات زنان بخشی از مبارزەی سیاسی جاری و بخشی از مبارزه طبقاتی است چون زنان تحت ستم طبقاتی هستند. علاوه بر آن وزیر دادگستری سابق علی‌رغم  پیشنهادها و صحبت‌‌های ما در مورد برچیده شدن نظام نظم عمومی در رسیدگی به مشکلات جدی نبودند و دولت انتقالی نیز در ایجاد رفع فاصلە‌ها و  تبعیض جدی نبود.