فاطمه رومات: تبعیض جنسیتی منجر به طرد زنان از مراکز تصمیم‌گیری می‌شود
اگرچه زنان توانسته‌اند در عرصه‌های علمی شایستگی‌های خود را به اثبات برسانند، اما پست‌های تصمیم‌گیری و مدیریت در موسسات دانشگاهی همچنان تحت سیطره مردان است.
رجا خیرات
مراکش - فاطمه رومات، استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه محمد پنجم رباط، عدم رعایت اصل برابری جنسیتی در حوزه آموزش عالی و پژوهش را نشان‌دهنده بی‌توجهی آشکار وزارت علوم به این موضوع دانست. وی خواستار بررسی صلاحیت‌های زنان برای حضور در مدیریت دانشگاه‌ها شد.
فاطمه رومات، استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه محمد پنجم رباط و رئیس مؤسسه بین‌المللی تحقیقات علمی، خواستار لحاظ کردن رویکرد جنسیتی در فضای دانشگاهی شد. وی همچنین خواستار تلاش برای تغییر نگرش‌ها و نهادینه‌سازی فرهنگ برابری جنسیتی شد. این استاد حقوق بین‌الملل پیشنهاد داد تا با گنجاندن درسی ویژه درباره فرهنگ جنسیتی در تمام رشته‌ها و برگزاری دوره‌های آموزشی اجباری برای کارمندان اداری و آموزشی، گامی در این راستا برداشته شود.
وی تأکید کرد کمبود نمایندگی زنان در دانشگاه‌های مراکش صرفاً به دلیل کمی زنان شاغل در عرصه‌های علمی و دانشگاهی نیست، بلکه بیشتر به خاطر عدم حضور آنان در پست‌های عالی‌رتبه مانند ریاست دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها است. این موضوع در مورد شوراهای دانشگاهی، ریاست گروه‌های آموزشی و پژوهشی نیز صدق می‌کند.
فاطمه رومات افزود: پست‌های مدیریتی در دانشگاه‌ها همواره در اختیار مردان بوده و تنها درصد اندکی از زنان توانسته‌اند به سختی در این عرصه نفوذ کنند. این نشان‌دهنده بی‌توجهی آشکار وزارت علوم به رویکرد جنسیتی و اصل برابری به عنوان یکی از دستاوردهای قانون اساسی ۲۰۱۱ است. وی اظهار داشت که راهبرد ملی مطالعه شده در زمینه تحکیم ارزش‌های دموکراتیک و حقوق بشر از جمله حقوق زنان، صرفاً شامل اصطلاحات مردانه بوده و هیچ اشاره‌ای به رویکرد جنسیتی نداشته است. به باور وی، بدون دستیابی به برابری جنسیتی، نمی‌توان به توسعه و دموکراسی واقعی دست یافت.
فاطمه رومات تأکید کرد که وزارت آموزش عالی و پژوهش علمی با توجه به نادیده گرفتن اصل برابری جنسیتی، دیدگاه ناقصی نسبت به مفهوم دموکراسی دارد. این وزارتخانه، سهم و ارزش پژوهشگران زن را در عرصه آموزش عالی و تحقیقات علمی به طور کامل نادیده می‌گیرد. وی با اشاره به نقش پیشگامانی همچون فاطمه الفقیهی که بنیان‌گذار دانشگاه‌ها لقب گرفته است و اسما بوجبر که در مارس ۲۰۱۴ به عنوان فضانورد از سوی سازمان فضایی بین‌المللی منصوب شده، تأکید کرد که این موارد نشان‌دهنده شایستگی و ظرفیت بالای زنان در عرصه‌های علمی است.
فاطمه رومات خاطرنشان کرد که زنان زیادی هستند که با موفقیت‌هایشان در مدیریت دانشگاهی، جایگاه ویژه‌ای به دست آورده‌اند. وی به عنوان مثال به رحمه بورقیا و سایر پیشگامان اشاره کرد که نمادی از پژوهشگران برجسته زن محسوب می‌شوند و شایستگی آنها از سوی معتبرترین دانشگاه‌های بین‌المللی به رسمیت شناخته شده است. وی اظهار داشت وقتی بحث از پست‌های عالی‌رتبه مدیریتی و تصمیم‌گیری به میان می‌آید، این شایستگی‌ها نادیده گرفته می‌شود. به باور وی، وزارت علوم به اندازه کافی بر ظرفیت و توان زنان سرمایه‌گذاری نکرده و آنها را صرفاً به عنوان نیروی انسانی جبران‌کننده کمبودها می‌نگرد.
فاطمه رومات تأکید کرد که عدم حضور زنان در مدیریت دانشگاهی و انحصار پست‌های تصمیم‌گیری در اختیار مردان، هزینه‌های سنگینی برای مراکش به همراه خواهد داشت. وی با اشاره به چالش‌های داخلی کشور در راستای تحقق اهداف آتی و همچنین چالش‌های ناشی از جهانی‌شدن و موافقت‌نامه‌های تجارت آزاد با قدرت‌های بزرگ اقتصادی، خاطرنشان کرد که این چالش‌ها مستلزم بسیج تمام ظرفیت‌ها و منابع انسانی کشور است و نباید نیمی از این ظرفیت‌ها را کنار گذاشت.
فاطمه رومات با اشاره به داده‌ها، تأکید کرد که اگر شایستگی‌های زنان در مدیریت دانشگاهی و مراکز تحقیقاتی به کار گرفته نشود، در شرایطی که مراکش نیازمند تلاش دوچندان در این عرصه است، چگونه می‌توان به جامعه‌ای دانش‌بنیان دست یافت؟
وی تبعیض جنسیتی را مانعی برای دسترسی زنان به مراکز تصمیم‌گیری و محدود کردن نقش آنان به تدریس و پروژه‌های فردی پژوهشی دانست. دلایل این موضوع را عوامل اجتماعی-فرهنگی از جمله ذهنیت مردسالار و کلیشه‌های مربوط به نقش زنان، و همچنین فقدان اراده‌ی سیاسی برای اتخاذ راهبردهای مبتنی بر جنسیت و برابری دانست.
فاطمه رومات خواستار بازنگری استراتژی ملی تحقیقات علمی در سال ۲۰۲۵ شد و بر لزوم اتخاذ مجموعه‌ای از اصلاحات، از جمله اصلاحات نهادی و حقوقی، شامل اصلاحات مربوط به آموزش و افزایش آگاهی، تأکید کرد.
وی همچنین خواستار تشکیل کمیته‌ای در وزارت علوم با مأموریت ادغام رویکرد جنسیتی، فعال‌سازی اصل برابری در آموزش عالی و پژوهش، و باز کردن گفتگوی ملی شد.
وی تاکید کرد که باید مجموعه قوانین حاکم بر آموزش عالی و تحقیقات، بازنگری شود تا منطبق بر فصل ۱۹ قانون اساسی مراکش در زمینه برابری جنسیتی باشد. وی همچنین بر لزوم اجرای اصل چرخش بین زنان و مردان برای انتخاب رؤسای دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی تأکید کرد.
فاطمه رومات همچنین خواستار تشکیل کمیته‌ای در هر مؤسسه دانشگاهی شد که وظیفه نظارت و پیگیری میزان رعایت اصل برابری جنسیتی و حمایت از زنان آسیب دیدە تبعیض یا آزار جنسیتی را برعهده داشته باشد. وی همچنین بر لزوم ایجاد پست معاونت رئیس جمهور در امور برابری جنسیتی و مبارزه با انواع تبعیض علیه زنان تأکید کرد.
فاطمە رومات بر ضرورت تغییر ذهنیت‌ها و نهادینه‌سازی فرهنگ جنسیتی در مؤسسات دانشگاهی از طریق سرمایه‌گذاری در حوزه‌های آموزشی و افزودن درس اختصاصی فرهنگ جنسیتی به تمام رشته‌ها و برگزاری دوره‌های آموزش اجباری برای کارمندان اداری و اعضای هیئت علمی تأکید کرد.
در پایان، فاطمه رومات خواستار راه‌اندازی کمپین‌های آگاهی‌بخش در محیط دانشگاهی شد تا از این طریق آگاهی نسبت به اهمیت رویکرد جنسیتی و برابری حقوق و مسئولیت‌های زنان و مردان افزایش یابد و زمینه‌ساز تحول مطلوبی باشد که قرار است از دانشگاه آغاز شود.