از تنوع تا تفرقه؛ چالش‌های آموزش در سوریه جدید
برنامه درسی سوریه و بسیاری از معلمان، فاقد ابزارها و روش‌های نوین برای انتقال ارزش‌هایی چون مدارا و حقوق بشر هستند.
لمیس ناصر
دمشق - سوریه بیش از یک دهه است که با بحران‌های متوالی دست و پنجه نرم می‌کند. در این میان، نظام آموزشی بیشترین آسیب را دیده است. این آسیب نه تنها زیرساخت‌ها را درنوردیده، بلکه ساختار ارزشی و فرهنگی آموزش را نیز تحت تأثیر قرار داده است. به ویژه در زمینه نهادینه کردن فرهنگ پذیرش دیگری و کثرت‌گرایی.
نظام آموزشی فرسوده و زیرساخت ویران
هبه البقاعی، معلم دارای مدرک علوم تربیتی، تصویری تیره از وضعیت مدارس سوریه ارائه می‌دهد. او می‌گوید: «نظام آموزش ما در ۱۴ سال گذشته وضعیت بسیار بدی داشته است. زیرساخت‌ها تقریباً فروپاشیده‌اند. این موضوع مستقیماً بر کیفیت آموزش تأثیر می‌گذارد. در چنین شرایطی، کار بر روی مفاهیمی چون پذیرش دیگری و احترام به تفاوت تقریباً غیرممکن است.»
وی کمبود کادر آموزشی واجد شرایط را یکی از مهم‌ترین چالش‌ها می‌داند. بسیاری از معلمان ابزارها و روش‌های مدرن لازم برای انتقال ارزش‌هایی چون مدارا، مبارزه با تخلفات و حقوق بشر را در اختیار ندارند.
فضاهای آموزش یا بسترهای تبعیض؟
هبه البقاعی توضیح می‌دهد که معلمان و اساتید دانشگاهی در سوریه با دانشجویانی از پیشینه‌های متنوع، از شهرها و با آداب و رسوم مختلف سروکار دارند. او می‌گوید: « این ویژگی باید برای نهادینه کردن فرهنگ شهروندی به کار گرفته شود، اما گاهی اوقات برعکس عمل می‌شود؛ یعنی به جای استفاده مثبت از این تنوع، نادیده گرفته می‌شود.»
او تأکید می‌کند که نقش مشاور روانشناس امروزه بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا کرده است. او این نقش را «مکمل و حیاتی» می‌داند، زیرا می‌تواند در نهادینه کردن مفاهیم احترام و همگرایی در کلاس‌های درس نقش مهمی ایفا کند.
بافت آموزشی از هم گسیخته و ضرورت بازسازی پیوندها
هبه البقاعی تأکید می‌کند که تفرقه در بافت اجتماعی سوریه بر نظام آموزش نیز سایه انداخته است. این نظام اکنون از گسست عمیقی رنج می‌برد. او می‌گوید: «شکاف‌های بزرگی میان مناطق مختلف وجود دارد. این تفاوت‌ها در مفاهیم، سنت‌ها و حتی فرصت‌های آموزشی نیز دیده می‌شود. وظیفه ما به عنوان معلم این است که این پیوندها را بازسازی کنیم و مناطق مختلف را به هم نزدیک‌تر کنیم.»
وی در ادامه افزود: «با وجود همه این مشکلات، یک اجماع عمومی تقریباً بر تمایل به سوریه متفاوت‌تر، عادل‌تر و متنوع‌تر وجود دارد.»
فقدان قوانین بازدارنده
در مورد نقش وزارت آموزش و پرورش در مقابله با تخلفات مدارس، هبه البقاعی به وجود خلأ قانونی اشاره می‌کند. او می‌گوید: «ما به یک مرجعیت روشن و قاطع نیاز داریم. وزارت آموزش عالی قوانینی علیه سخنان نفرت‌انگیز وضع کرده است. وزارت آموزش و پرورش نیز باید چنین موضعی داشته باشد. این وزارتخانه باید صدای واضح و موضع محکمی داشته باشد. باید از هر خلأیی که معلمان یا دانش‌آموزان می‌توانند برای ایجاد تفرقه یا تبعیض در مدارس استفاده کنند، جلوگیری کند.»