ژوان کرمی

 

شاباد - اگر بپذیریم که به قول پولن دولابار: «هرچه مردان درباره زنان نوشته‌اند باید نامطمئن باشد، زیرا مردان در آنِ واحد هم داورند و هم طرف دعوا»، باید بر روایت زنان از زبان خودشان اصرار کنیم. زنان نە تنها خود را بلکه جهان را و همچنین تاریخ جهان و روابط را باید روایت کنند. بیشتر آنچه که می‌خوانیم، می‌شنویم و می‌دانیم یا به عبارت دیگر بیشتر شناخت ما از جهان، صدای مردان است. شناخت ما، دانشی مردانه است. اگر باور داشتە باشیم که همواره قدرت برتر روایتگر تاریخ بوده است، پس فرودستان برای برابری و توازن قدرت باید خود را و جهان را از نو روایت کنند. مردان همواره هم به سهم خود و هم به جای زنان سخن گفتەاند. دیگر زمان آن فرا رسیده است که زنان تریبون‌ها و منبرها را از مردان بگیرند و خود صدای خود باشند.

البتە اگر تنها به روایت جهان زنان از نگاه روشنفکران و اندیشمندان زن اکتفا کنیم، باز به مقصود خود نرسیدەایم. چه در آن صورت نیز تنها به روایت طبقەای از زنان دست یافتەایم. در این پروژه برآنیم که مستقیم و بی‌واسطه با زنانی از همەی طبقات اجتماعی به گفت‌وگو بپردازیم. در این دیدارها می‌کوشیم که پرسش‌های ما تنها در حد تلنگری باشد برای گشودن مباحث و تا حد امکان از هدایت و جهت‌دهی به روایت زنان حذر شود و به ایدەی خودروایت‌گری زنانه وفادار بمانیم.

در ادامەی دیدارهای هفتگی "خودروایت‌گری مبارزه است"، این هفتە در شاباد مهمان "س.ک" هستیم. وی که به هنر موسیقی می‌پردازد و نوازنده است، از خانوادەای متعلق به طبقەی متوسط برخاسته و نسبت به بسیاری از زنان دیگر از آزادی نسبی بیشتری برخوردار بوده است و جالب اینجاست که علی‌رغم این، او و زنان پیرامونش نیز با انواع تبعیض‌ها روبرو بودەاند. یکی از مهمترین اهداف پروژەی ما نیز روایت همین تبعیض‌های جنسیتی در طبقات مختلف اجتماعی و تجربەهای گوناگون زنان در مواجهە با آن است. "س.ک" که دانش‌آموختە و فارغ‌التحصیل حوزەی علوم پزشکی نیز هست، اینگونه به خودروایت‌گری پرداخت.

 

می‌توانید به یاد بیاورید که در کودکی کی با جنسیت خودتان مواجه شدید و درک کردید که با پسرها فرق دارید؟ این تفاوت آن زمان چه بار ارزشی برای شما داشت؟ تبعیضی احساس می‌کردید؟

در کودکان هویت جنسی از ٣ سالگی شروع می‌شود، پس می‌توان گفت کودک از همان سال‌های اولیە زندگی، جنسیت خود (پسر یا دختر) بودن را درک می‌کند و با انجام بعضی رفتارها و واکنش‌ها نشان می‌دهد کە هویت جنسی‌اش چیست. هرچە سن کودک بالاتر می‌رود و با همسالان خود ارتباط بیشتری می‌گیرد، تفاوت بین جنس خود و جنس مخالف برایش بیشتر ظاهر می‌شود. بلە، تبعیض کاملا احساس می‌شد، زمانی کە خانوادەی پدری‌ام اهمیت ویژەای بە نوەهای پسری داشتند، کادوهای بیشتری برایشان خریداری می‌شد و حتی بە گفتەی والدین با تولد من بە عنوان جنس مونث چند روزی را عزا و ماتم داشتەاند و این عکس‌العمل‌ها حتی برای مادری کە تازه زایمان کردە است و توجەای بە او نشدە است بسیار سخت و دردناک بوده است.

 

در دوره نوجوانی و آغاز جوانی دوره احساس و مواجهە با مفهومی همچون عشق است. در این دوره چە تبعیض‌ها و محدودیت‌هایی بر شما و دختران دیگر اعمال می‌شد؟

دورەی نوجوانی سن ١٢-١٩ سالگی را شامل می‌شود و در این سن بزرگترین تغییرات اولیە (جسمی، نگرشی، رفتاری) ظهور می‌کند و نوجوانان از سبک و ظاهر خود، آگاهی بیشتری پیدا می‌کنند. اگرچە ممکن است در این سن هر دو جنس ارزش‌های خانوادگی را کە قبلا پذیرفتە بودند بیشتر زیر سوال ببرند، اما باز دختران بە حکم دختر بودنشان صدایشان بیشتر خفە می‌شود. آنها مجبورند برای کمتر به وجود آمدن تعارضات و کسب رضایت والدین ارزش‌های خانوادگی را بیشتر حفظ کنند و یا بە صورت مخفیانە فعالیت‌ها، علایق و سرگرمی‌های خود را پیگیری کنند. در حالی کە پسرها آزادانەتر می‌توانند به انجام فعالیت‌هایشان بپردازند و یا حتی از آن سرپیچی کنند.

 

در شرایطی که خیلی از زنان در جامعه ما تحت فشار ازدواج می‌کنند یا ازدواجشان انتخابی است بین بد و بدتر، یعنی ترجیح دادن سرپرستی همسر به سرپرستی پدر و خانە همسر به خانە پدری است؛ آیا می‌شود ازدواج را یک انتخاب آزادانه تعریف کرد؟

خیر، اگر اینطور باشد ازدواج به هیچ عنوان امری آزادگونە نیست. بە نظر من هر زنی در طول زندگی برای یک بار هم کە شدە بە این فکر افتادە است کە ازدواجی مصلحتی بنا بر خواستەی والدین انجام دهد و یا برای اینکە از شر مشکلات خانوادەی پدری نجات پیدا کند، ازدواجی از روی اجبار انجام دهد، بلکە شرایط زندگی‌اش مساعد شود. اما تجربە نشان دادە ازدواج‌هایی کە از سر درماندگی و برای فرار از تنش‌های زندگی قبلی صورت گرفته است (مگر در موارد استثنائی) با شکست مواجهە بودە است و همین مسئلە راه را برای مشکلات متعدد دیگر نیز باز کردە است.

 

استقلال مالی و اقتصادی زن از همسر یا پدر تا چە اندازه می‌تواند بر زندگی شما و دیگر زنان اثر بگذارد؟ به عبارتی دیگر محدودیت‌ها و انقیاد زنان را تا چە اندازه معلول وابستگی اقتصادی می‌دانید؟

استقلال مالی نقش بسیار بزرگی در زندگی زنان می‌تواند ایفا کند. بە آنها قدرت تصمیم‌گیری و اعتمادبەنفس و ارزشمندی بیشتری خواهد داد. آنها احساس هویت خواهند کرد و همچون یک انسان مستقل حق انتخاب خواهند داشت و این باعث می‌شود زنان احساس کنند برای خود، خانوادە و جامعە مفید هستند. با اینکه در گذشتە محدودیت اشتغال زنان از جانب همسران و پدران و برادران خیلی بیشتر بود و البتە همچنان هستند زنانی کە اجازەی بیرون رفتن از خانە حتی برای خرید روزانە را ندارند، اما امروزە شاهد حضور فعال بیش از نیمی از زنان جامعە در حوزەهای اقتصادی، علمی، فرهنگی و هنری... هستیم کە دوشادوش مردان مشغول بە کار کردن می‌باشند و این مسئلە تا حدی برای مردان قابل درک می‌باشد.

 

انقلاب ژن ژیان ئازادی نقطه عطفی تاریخی از لحاظ حضور زنان به عنوان سوژه در تاریخ کوردستان و ایران است. صدای این انقلاب را تا چه اندازه صدای خود می‌دانید؟ آیا این انقلاب خواست‌های شما را نمایندگی می‌کند؟

یکی از دستاوردهای جنبش ژن، ژیان، ئازادی تغییر دیدگاەها و جایگاه زن در خانوادە و جامعە است. امروزە اگر بە زنی تعرض شود همگی متحد پاسخ خواهند داد و این یک پیروزی در مقابل نظام مردسالار محسوب می‌شود. اگرچە این شعار در کوردستان تازە نیست و ریشە در مبارزات زنان بە درازای حداقل چهل سال قبل دارد، تنها صدای من و جامعەی کوردستان نیست بلکە صدای کل زنان جهان است و یک شعار نیست بلکە یک انقلاب ذهنی در مقابل شیوەای از زندگی تحمیل شدە توسط نظام مردسالار است کە به مدت هزاران سال بر زنان وارد شدە و شکلی جهانی بە خود گرفتە است. زن اگر آزاد نباشد چرخەی زندگی فلج می‌شود. در واقع بدون زن آزاد انسان آزاد وجود نخواهد داشت و بدون آزادی زن آزادی جامعە میسر نخواهد شد.

 

اگر این انقلاب منجر به تغییرات سیاسی بنیادین شود، انتظار دارید جامعه فردا چگونە باشد و چە تغییراتی در زندگی زنان از جنبه حقوق، برابری، آزادی‌های فردی، مشارکت سیاسی و اقتصادی باید اتفاق بیفتد؟

از بین بردن نابرابری‌های جنسی و برخورداری از حقوق یکسان و برابر با مردان و امکانات مشابە از جملە حق رٲی، حق کار، درآمد یکسان، حق مالکیت، حق تحصیل، حقوق برابر در ازدواج، حق مسکن، حق حضانت فرزند، حق اشتغال

و پایان دادن بە خشنوت‌های جنسی و کلامی و محافظت زنان در مقابل آزارهای جنسی از جملە مواردی هستند کە در صورت تغییرات اساسی باید بر زنان جامعە روا داشتە شود.

پایان تفکیک جنسیتی در مکان‌های ورزشی و علمی و مشابه آن و در نهایت نابودی دیدگاه ابزاری دین نسبت بە زنان.