سوغاتی‌های دیار کرماشان قدمتی به درازای تاریخ دارند
هر منطقەای نسبت به تناسب فرهنگ، زبان، آداب و رسوم خود دارای ویژگی‌هایی است که به آن رسوم‌ها شناخته می‌شود، یکی از همین شناسەهای فرهنگی آداب غذایی و تولیدات دستی است که هر شهری و حتی ملتی را از بقیە‌ی مناطق مجزا می‌کند و به‌عنوان سوغات آن شهر نیز شناخته می‌شود.
سارا ارومیه
ملت کورد از جمله مللی هستند که دارای فرهنگ غنی از تنوع غذایی و صنایع دستی را در بین مردمان سایر ملل‌‌‌ها دارا هستند و هر شهر و منطقەای تا به امروز نیز این فرهنگ‌ها را حفظ کرده و با نمونەهایی از سوغات و صنایع‌دستی شناخته شده می‌باشند.
از جمله‌ی این مناطق کرماشان می‌باشد که در جای جای آن نقشی از تاریخ چند هزارساله را به وفور می‌توان دید، از جمله صنایع دستی مشهور این دیار که قدمتی هزاران ساله دارد موج و از جمله خوراکی‌های بسیار قدیمی این منطقه به ترخینه و شیرینی بژی می‌توان اشاره کرد. در کنار آنها خوراکی‌هایی چون کاک، نان خرمایی، نان برنجی، نان شکری، شیرینی بژی و روغن حیوانی از جمله مهـمترین سوغات خوراکی و از صنایع دستی جاجیم و گلیم و گیوه را نیز می‌توان نام برد.
سوغات خوراکی کرماشان
کاک: یکی از معروف‌ترین سوغات کرماشان کاک می‌باشد، این خوراکی، بین اهالی کرماشان و شیراز سوغاتی مشترک محسوب می‌شود، فقط با این تفاوت که شیرازی‌ها به آن یوخه می‌گویند.
شیرینی کاک با نوعی خمیر مخصوص پخته می‌شود که برای تهیه‌ی آن باید از مقدار زیادی هل و گلاب استفاده کرد. خمیرها به ورقه‌هایی نازک تبدیل شده و دور هم پیچیده می‌شوند. برای تزئین شیرینی کاک از پودر نارگیل، پسته یا بادام استفاده می‌کنند.
نان خرمایی: نان خرمایی، یکی دیگر از سوغاتی‌های کرماشان است که در سراسر ایران و دیگر بخش‌های کوردستان طرفداران زیادی دارد. نان خرمایی، مقوی‌ترین سوغات کرماشان است و حاوی مغز گردو، خرما، گلاب، کره و آرد گندم است. از خرماهای بومی کرماشان برای پخت این سوغات استفاده می‌شود.
نان برنجی: نان برنجی یکی از شیرینی‌هایی است که قدمت چند صد ساله دارد، حتی شواهد نشان‌دهنده‌ی آن است که نان برنجی در زمان قاجار بسیار محبوب بوده و از سوغات اصلی این شهر محسوب می‌شده است، این خوراکی پرطرفدار در برخی از شهرهای ایران نیز پخته می‌شود، اما اصل آن مربوط به کرماشان است. نان برنجی به دو صورت ساده و زعفرانی عرضه می‌شود و مادەی اصلی آن آرد برنج است.
روغن حیوانی یا رون دان: ( روغن کوردی به نام روغن کرماشاهی) از بهترین سوغات کرماشان محسوب می‌شود، علت مرغوبیت این روغن از سایر روغن‌هایی که در سایر نقاط از کرەی حیوانی گرفته می‌شود مربوط به آب‌وهوای مجزا و تنوع گیاهی آن منطقه است، به‌همین‌دلیل صنعت دامداری را رونق داده و لبنیات حاصل از این طبیعت بسیار مرغوب‌تر از سایر نقاط کوردستان و ایران بەدست می‌آید.
گرفتن روغن از شیر کاری است که در یک پروسەای مخصوص و در آن منطقه صورت می‌گیرد و با ترکیبی از دوشاب توت و نگهداری در هیزه یا همان پوست چرمین دام‌ها که آن هم مراحل مخصوصی برای آماده شدن لازم دارد تهیه و درون آن روغن تولیدشده نگهداری می‌شود، این روغن بسیار خوشبو زبانزد بسیاری از سرآشپزها در ایران است و مرغوب‌ترین غذاها با آن روغن درست می‌شود.
شیرینی بژی: این شیرینی بیشتر در شهرهای روژهلات کوردستان من جمله کرماشان، ایلام و لرستان پخته می‌شود. شیرینی بژی ماندگاری بسیار زیادی دارد و به‌همین‌دلیل یکی از بهترین خوراکی‌ها برای سفر به‌شمار می‌رود. مصرف این خوراکی فصل خاصی ندارد و در ۴ فصل سال این شیرینی محلی درست می‌شود.
از مواد اولیه‌ی شیرینی بژی می‌توان به آرد گندم، روغن حیوانی، شکر، رازیانه آسیاب شده، شیر و روغن سرخ کردنی اشاره کرد. که این مواد بعد از ترکیب شدن به شکل مخصوصی درآورده و سرخ می‌کنند.
صنایع دستی کرماشان
بیشتر تنوع صنایع دستی ایران در استان کرماشان یافت می‌شود. خلق این منطقه از کوردستان توانایی تولید قالی و جاجیم، موج بافی، چپغ بافی، گیوه، چرم سازی و… را دارند. این سوغات از کیفیت بالایی برخوردار هستند و جزء بهترین محصولات دست‌ساز محسوب می‌شوند.
موج‌بافی: موج‌بافی یکی از صنایع دستی و هنری سنتی روژهلات کوردستان است، که از قدمتی دیرینه برخوردار است؛ موج‌بافی بیشتر در بافت رختخواب‌پیچ کاربرد دارد. موج، با نقوش هندسی و انتزاعی، یادآور زندگی، فرهنگ و سنت مردم کورد است.
در حال حاضر، موج‌بافی در منطقه‌ی اورامانات، جوانرود، شاباد و گیلانغرب بیشتر از سایر نقاط کرماشان، رایج است. در کرماشان، بازار چال حسن‌خان و فیض‌آباد، از معدود مکان‌هایی هستند که هنوز هم می‌شود چند استاد کهنه‌کار موج باف را در آنجا پیدا کرد. در گذشتەی نه‌چندان دور استفاده از موج در جنوب کوردستان نیز مرسوم بود اما امروزه کمتر به چشم می‌خورد.
در کرماشان تولید کالاهایی چون کیف، کفش، کیف موبایل، قاب آیینه و... که از جنس موج هستند، گردشگران و علاقه‌مندان بسیاری را به‌سمت خود جذب می‌کند.
قالی و جاجیم: کرماشان یکی از مناطق پراهمیت کوردستان در زمینەی تولید قالی است و هنوز هم این هنر در آن رواج دارد. برخی اهالی این استان به‌صورت خانگی و کارگاهی در حال تولید این هنر اصیل کوردی هستند. قالی‌های بافته شده توسط اهالی منطقه بسیار زیبا و خوش نقش‌ونگار بوده و طرفداران زیادی دارد. در حال حاضر در بسیاری از روستاهای دینور، بیستون، صحنه و کنگاور دار قالی برپاست.
چیغ‌بافی: این هنر مخصوص عشایر منطقەی کرماشان است و در دیگر نقاط کمتر مشاهده می‌شود. محصولات چیغ‌بافی با استفاده از نی ساخته می‌شود. مردمان عشایر دیواره‌های چادرها را با استفاده از نی‌های تو خالی تزئین می‌کنند که در زبان محلی به این نی‌ها چیغ می‌گویند.
چیغ بافی هنرمندان با استفاده از چندین نی و عبور نخ از بین آنها، اشیای زیبایی را می‌سازند. رنگ نخ‌ها در چیغ‌بافی باعث تشکیل طرح و نقش‌های مختلف می‌شود. ساخت محصولات این هنر به صبر و حوصله‌ی زیادی نیاز دارد، ساخته‌های چیغ‌بافی حتی برای حصار برای دام‌ها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
گیوه: هنوز هم افراد زیادی از گیوه به‌عنوان کفش روزانه استفاده می‌کنند. این کفش یکی از سوغات و صنایع دستی بسیار قدیمی کرماشان می‌باشد، که به وفور یافت می‌شود.
در کرماشان ۵ نوع گیوه یافت می‌شود که می‌توان به گیوه‌ی (تخت لاستیک، گیوه‌ی تخت آجیده، گیوه‌ی ابریشمی، زیر پارچه‌ای و تخت چرمی) اشاره کرد.
چرم سازی: به‌دلیل شرایط جغرافیایی منحصر به‌فرد کرماشان، چرم‌سازی در این منطقه انجام می‌شود. از چند سال گذشته تاکنون، کرماشان به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین شهرهای این هنر شناخته می‌شود. در حال حاضر زنان این منطقه چرم‌سازی را به‌عنوان یک شغل انتخاب کرده‌اند و آن را انجام می‌دهند. چرم کرماشان در اکثر شهرهای ایران زبانزد است.