رخشنده اعتصامی، معروف به پروین اعتصامی، شاعر ایرانی است که به عنوان پرآوازه‌ترین، شاعر زن ایران از او یاد شده‌ است.

مرکز خبر

پروین اعتصامی با نام اصلی ''رخشنده'' ۲۵ اسفند ۱۲۸۵ در تبریز زاده شد، وی تخلص ''پروین'' را برای خود انتخاب کرد، که تا آن زمان نامی مرسوم برای دختران نبود، بعدها پروین نام خود را از رخشنده به پروین تغییر داد.

 

زندگی و وفات

پروین از کودکی فارسی، انگلیسی و عربی را نزد پدرش آموخت، نخستین شعرهای پروین اعتصامی در هفت سالگی بوده‌است و برخی از زیباترین شعرهایش مربوط به دوران نوجوانی (۱۱ تا ۱۴ سالگی) او هستند. 

 وی در بیست و هشت سالگی ازدواج کرد، اما به دلیل اختلاف فکری با همسرش، پس از چندی از او جدا شد. پروین پس از جدایی، برای مدتی در کتاب‌خانهٔ دانشسرای عالی تهران به شغل کتابداری به کار پرداخت.

 پروین پیش از چاپ دومین نوبت از دیوان اشعارش، بر اثر بیماری حصبه،  در سی و پنج سالگی در ۱۵ فروردین ۱۳۲۰ در تهران درگذشت،  زادروز پروین بیست و پنجم اسفندماه، به عنوان ''روز بزرگداشت پروین اعتصامی'' نام‌گذاری شده ‌است.

 

آثار ادبی

تنها اثر چاپ و منتشر شده از پروین، دیوان اشعار اوست، که دارای ۶۰۶ شعر شامل اشعاری در قالب‌های مثنوی، قطعه و قصیده می‌شود. پروین بیشتر به دلیل به کار بردن سبک شعری مناظره در شعرهایش، معروف است. شعرهای پروین پیش از چاپ به صورت مجموعه و کتاب، در مجلەی بهار و منتخبات آثار از ضیاء هشترودی و امثال و حکم از دهخدا، چاپ می‌شدند. موفقیت اولین چاپ دیوان اشعار او سبب پیدایش زمینه برای چاپ‌های بعدی شعرهای او شد.

پروین اعتصامی از پیروان ''جریان تلفیقی'' است. در دیوان او بیش از هفتاد نمونه مناظره آمده که وی را از این لحاظ در میان شاعران فارسی برجسته ساخته‌است. این مناظره‌ها نه تنها میان انسان‌ها و جانوران و گیاهان، بلکه میان انواع اشیاء – از قبیل سوزن و نخ – نیز اتفاق می‌افتد. پروین در بیان مقاصد خود از هنرهای شخصیت‌بخشی، تخیل و تمثیل، با شیوایی کم‌نظیری استفاده بسیار کرده ‌است.

دوران زندگی پروین با صدور فرمان مشروطیت، فروپاشی حکومت قاجار، بر تخت نشستن رضا شاه و استبداد بیست ساله او و جنگ جهانی اول همراه بود، که تمامی این رویدادها باعث آگاه شدن پروین به مسائل روزگار خود و حساس شدن او به این رویدادها شد. پروین در دورانی زندگی می‌کرد که هر دو یا سه سال تحولی سیاسی رخ می‌داد. به علت کمبود روزنامه و دیگر وسائل ارتباط جمعی در آن دوران، تنها راه آشنایی پروین با مسائل سیاسی، پدرش بود. شعر پروین شامل مسائلی چون ظلم ستیزی، فقر ستیزی، عدالت‌خواهی و آرمان‌خواهی است.

 

اشک یتیم معروف‌ترین شعر پروین اعتصامی

روزی گذشت پادشهی از گذرگهی

فریاد شوق بر سر هر کوی و بام خاست

پرسید زان میانه یکی کودک یتیم

کاین تابناک چیست که بر تاج پادشاست

آن یک جواب داد چه دانیم ما که چیست

پیداست آنقدر که متاعی گرانبهاست

نزدیک رفت پیرزنی کوژپشت و گفت

این اشک دیدهٔ من و خون دل شماست

ما را به رخت و چوب شبانی فریفته است

این گرگ سالهاست که با گله آشناست

آن پارسا که ده خرد و ملک، رهزن است

آن پادشا که مال رعیت خورد گداست

بر قطرهٔ سرشک یتیمان نظاره کن

تا بنگری که روشنی گوهر از کجاست

پروین، به کجروان سخن از راستی چه سود

کو آنچنان کسی که نرنجد ز حرف راست