حنان حارت

مراکش - تبوریده، هنر سنتی اسب‌سواری، اگرچه از دیرباز در مراکش مردانه بوده، اما امروز زنان نیز در آن می‌درخشند و حتی مسابقات مخصوص خود را دارند.

در چادر نمایش، مروه در کنار دیگر سوارکاران زن ایستاده است. آنها لباس‌های سنتی سفید و صورتی پوشیده‌اند و تفنگ‌های مخصوص تبوریده را که در زبان محلی «مکاحل» می‌نامند، در دست دارند. این تفنگ‌ها که نماد میراث جنگی قبایل مراکش هستند، عنصری کلیدی در این نمایش سنتی به‌شمار می‌روند.

تبوریده که از واژه باروت گرفته شده، روایتگر افتخارات نیاکان مراکشی در میدان‌های نبرد است. اسب در این هنر، چه در جنگ و چه در صلح، جایگاهی ویژه دارد و نماد فرهنگی است که نسل به نسل منتقل می‌شود. شاعران مراکشی در ترانه‌های محلی‌شان به این هنر پرداخته‌اند و یونسکو آن را در فهرست میراث جهانی ناملموس ثبت کرده است.

مروه معیطی از علاقه‌اش به تبوریده می‌گوید: «از دوازده سالگی که شوهرعمه‌ام را سوار بر اسب می‌دیدم، شیفته این هنر شدم.» او در هجده سالگی به گروه زنان پیوست و زیر نظر «محجوبه نباتا»، که در اصطلاح محلی رئیس یا «لیدر» گروه است، اسب‌سواری و کار با تفنگ را آموخت.

 نگاه‌های منفی و حرف‌های طعنه‌آمیز برخی مردان نتوانست مروه را از راهش بازدارد. او که در ابتدا با مخالفت خانواده روبه‌رو بود، توانست رضایت آنها را جلب کند: «زنان معمولاً ما را تشویق می‌کنند، اما بعضی مردان این هنر را حق انحصاری خود می‌دانند».

به گفته مروه، این مخالفت‌ها ریشه در تفکرات کهنه مردسالارانه دارد، هرچند گروهی از مردان نیز از حضور زنان در این عرصه استقبال می‌کنند.

میدان نمایش که محلی‌ها به آن «محرک» می‌گویند، مستطیلی است به طول ۲۰۰ متر و عرض ۷۰ متر که حریم امن میان اسب‌ها، تفنگ‌ها و تماشاگران را تضمین می‌کند.

مروه درباره آیین‌های تبوریده که با صدای سم اسب‌ها، فریاد سوارکاران و شلیک‌های نمایشی همراه است، می‌گوید: «پیش از نمایش وضو می‌گیریم، نماز می‌خوانیم و از یکدیگر حلالیت می‌طلبیم. هنگام اجرا در محرک، باید طوری هماهنگ باشیم که صدای ۱۵ شلیک، یکی به گوش برسد».

مروه که آرزو دارد در مسابقات بزرگ تبوریده شرکت کند، به دختران پیام می‌دهد: «برای رسیدن به رویاهایتان با موانع روبه‌رو شوید. هر موفقیت جدید، اعتماد به نفستان را بیشتر می‌کند. اسب‌سواری با همه خطرهایش زیباست و سن، مانع موفقیت نیست».