İBTİSAM AXFİR

Bingazi – Libya, yıllardır halkın hayatlarını doğrudan etkileyen derin siyasi bölünmeler ve çatışmalar yaşıyor. Bunlar arasında ekonomik bozulma ve artan yaşam maliyetlerinin yanı sıra elektrik, yakıt ve gaz gibi temel hizmetlerin eksikliği de yer alıyor. Bu, doğu ve batı arasındaki idari bölünmelere ek olarak ortaya çıkıyor. Bu bağlamda, Birleşmiş Milletler Libya Destek Misyonu (UNSMIL), krizi çözmeyi amaçlayan yeni bir hükümet önerdi. Ancak, iki fiili hükümetin varlığı ve devam eden siyasi karmaşalar göz önüne alındığında, pratik uygulama açısından önemli zorluklarla karşı karşıya. Bu durum, bu önerinin uygulanabilirliği ve istenen istikrarı sağlama yeteneği hakkında soruları gündeme getiriyor.

Sivil aktivist ve siyasi araştırmacı Zahia Saleh, ajansımıza Libya'nın karmaşık siyasi gerçekliğine ilişkin görüşlerini, UNSMIL'in yeni bir hükümet kurma önerisine odaklanarak sunuyor.

Bu önerinin mevcut krize bir çözüm olmayacağını ve seçimlerin ileriye dönük en iyi yol olduğunu söyleyen Zahia Saleh, ayrıca ülkenin siyasi tarihinin bu aşamasında Libyalı kadınların hayati rolünün de altını çiziyor.

‘Yeni hükümetin başarılı olma ihtimali oldukça düşük’

Birleşmiş Milletler Libya Misyonu’nun önerdiği yeni hükümet kurma planının hayata geçirilmesinin zorluğuna dikkat çeken Zahia Saleh, ülkedeki iki ayrı hükümet yapısının durumu karmaşıklaştırdığını vurgulayarak, “Doğuda Libya Hükümeti, batıda ise Ulusal Birlik Hükümeti bulunuyor. Uzun süren gecikmelere rağmen seçimler, krizin çözümü için en büyük fırsatı sunuyor ancak yeni hükümetin başarılı olma ihtimali oldukça düşük. Üçüncü bir hükümetin kurulması mevcut yapılarla paralel hareket edeceği için siyasi tabloyu daha da karmaşık hale getirecek. Bu öneri Libya’daki sokak protestoları, ekonomik çöküş, siyasi bölünme ve kötü yaşam koşullarının yarattığı derin hoşnutsuzluk ortamında gündeme geldi. 2011’den bu yana süren uzun geçiş dönemlerinin, krizin kapsamı, amacı ve gerçekçi çözümü hakkında pek çok soru işareti yaratıyor” ifadelerinde bulundu.

Birleşmiş Milletler Libya Misyonu’nun bu öneriyi sunmasına neden olan şeyin Libya'daki siyasi çıkmaz olduğunu kaydeden Zahia Saleh, "Seçimlerin sürekli ertelenmesi ve krizin uzaması, onları siyasi durumu düzeltmeye çalışmaya yöneltti, ancak bu öneri aslında radikal bir çözüm sunmuyor. Aksine, çatışan tarafları yatıştırmaya çalışıyor, ancak bu çabaları boşa gidiyor” diye kaydetti. Zahia Saleh, yeni hükümetin seçimle değil, partiler arasında mutabakatla kurulacağını ve seçimlerin halka meşruiyet kazandırmanın gerçek yolu olduğunu açıkladı.

‘Gerilimi artırmaktan başka bir işe yaramaz’

Zahia Saleh, Libya’da yeni hükümetin gerilimi artırmaktan başka bir işe yaramayacağını söyledi. Libya’nın iç işlerinin yeniden düzenlenmesi gerektiğini belirten Zahia Saleh, uluslararası toplumun çıkar çatışmaları nedeniyle krizi çözme niyetinin olmadığını vurgulayarak, çözümün halkın iradesinde ve siyasi partilerin seçimlere yönelik tavizlerinde yattığını ifade etti. Libya’daki siyasi ortamın karmaşık olduğunu ve dikkatli değerlendirme gerektiğini dile getiren Zahia Saleh, “Libya genelinde, halkın iradesini temsil eden meşru organların seçilmesi ve her vatandaşın seçim ve kararlarından sorumlu olması, krize radikal çözümler getirecektir. Adayların seçim programlarını kamuoyuna sunmaları ise sorumluluklarını artıracaktır” dedi.

Libya’daki mevcut hükümetin 2014’te yapılan seçimlerle oluştuğunu kaydeden Zahia Saleh, 2021 seçimlerinin ise planlanmasına rağmen yapılmadığını ve görev süresi dolan meclisin görevini sürdürdüğünü söyledi. Zahia Saleh, seçimlerin son zamanlarda yapılamamasının, Yüksek Ulusal Seçim Komisyonu'nun Trablus’taki güvenlik durumu konusundaki endişeleri ve beklentileri nedeniyle olduğunu açıkladı. Seçimlerin zor olmadığını, ancak tüm tarafların iş birliğine ihtiyaç duyulduğunu vurgulayan Zahia Saleh, Libya’nın daha önce ülke tarihinin en zor dönemlerinde bile seçimler yapmayı başardığını hatırlattı.

‘Şiddet ve bombalamalar talepleri karşılamaz’

Trablus'taki Birleşmiş Milletler Libya Misyon merkezinin hedef alınmasıyla ilgili olarak Zahia Saleh, bu hedef almanın rastgele olduğunu ve belirli bir siyasi duruşu yansıtmadığını düşünüyor. Başkentin milislerin kontrolü altında olduğunu ve misyonun ülkeden çekilmeyeceğini; aksine, görevlerini diğer şehirlerden güvenli bir şekilde yürütebileceğini aktaran Zahia Saleh, "Misyonun Libya'daki katkıları üzerindeki gerçek etki, yurttaşların  gösterilere katılmasında, sokaklara çıkmasında veya taleplerini medya ve dijital medya aracılığıyla dile getirmesinde yatıyor” sözleriyle şiddet ve bombalamaların bu talepleri karşılamadığını dile getirdi.

‘Ekonomik durum kültürel gelişimi olumsuz etkiliyor’

Zahia Saleh, Libya siyasi çözüme yaklaşırken bombalama, suikast ve insan kaçırma gibi güvenliği bozucu saldırıların krizin uzamasına ve sürecin karmaşıklaşmasına yol açtığını belirtti. Krizin çözümünün, derinlemesine incelenmesini, seçimlerin yanı sıra iç düzenlemeler, ulusal uzlaşı ve ekonomik sorunların da ele alınmasını gerektirdiğini kaydeden Zahia Saleh, kötüleşen ekonomik durumun kültürel gelişimi olumsuz etkilediğini ve vatandaşların seçimlere katılmak yerine günlük ihtiyaçlarını karşılamaya odaklandığını ifade etti.

‘Libyalı kadınlar ülkenin temelidir’

Zahia Saleh, Libyalı kadınların da dahil olduğu siyasi çevrenin, durumu tartışmak ve çözüm bulmak için seminerler, konferanslar ve siyasi toplantılar aracılığıyla yoğun şekilde çalıştığını belirtti. Birleşmiş Milletler’de sandalye kazanan ilk kadın olarak, kadınların uluslararası alandaki temsilinin önemine dikkat çeken Zahia Saleh, “Libyalı kadınlar ülkenin temelidir ve farkındalık yaratma, güçlenme ve kalkınmada kritik bir rol üstleniyorlar. Kadınların Arap Birliği gibi uluslararası platformlara geri dönerek siyasette ve kalkınmada etkili olmalarını umuyorum” dedi.

Siyaset araştırmacısı Zahia Saleh, konuşmasını bölgesel ve uluslararası federasyonlar olan Arap Birliği, Körfez İşbirliği Konseyi, Mağrip Birliği ve Afrika Birliği’nin uluslararası rolüne dikkat çekerek tamamladı. Ayrıca, Libya’nın bir siyasi sistemden diğerine geçişinin ardından uluslararası arenaya yeniden dönmesinin önemini vurguladı.