شهلا محمدی

مرکز خبر- رایحە مظفریان از آغاز کارزار زن و زورخانە کە بە سال ١٣٩٠ برمی‌گردد پرداخت، وی با اشارە بە اشتیاق زنان برای حضور در زورخانەها، ممانعت خانوادە از حضور آنان در ورزش‌های زورخانەای را عامل اصلی خودداری آنان از حضور در این ورزش دانست، بە همین دلیل ایشان خود مجبور شدە وارد دنیای ورزش شود تا بدینوسیلە راە را برای حضور زنان در دنیای ورزشی سنتی و ملی کە تاکنون در انحصار مردان بودە، باز کند.

وی بە چالش‌ها و با "مقاومت مردانە" خواندن موانعی کە کارزار با آن روبرو بود، گفت: "از زمانی کە کمپین بە صورت مجازی راە افتاد مقاومت مردانەای وجود داشت کە مانع از این می‌شد اصلا زن‌ها بتوانند بە این موضوع فکر کنند و یا حتی مقاومت بالاتری کە مانع حرف زدن خود مردها در این مورد می‌شد."

وی با بیان اینکە "خود مردها این آزادی عمل را داشتند کە حتی نوزاد پسر هم وارد گود شود"، از عدم احساس مردان نسبت بە نیاز زنان بە حضور در این ورزش اشارە کرد، وی در واقع کارزار را هدف گرفتن جامعەی مردسالار ایران توصیف کرد، "این کارزار بیش از آنکە بە طور خاص روی مسئلەی ورزش زورخانەای تمرکز داشتە باشد جامعەی مردسالار ایرانی را نشانە گرفتە کە تاریخچەی بسیار طولانی در نادیدە گرفتن نیاز زنان دارد."

 

ورزش زورخانەای آینەی تاریخ اجتماعی- سیاسی ایران علیە

وی در ادامە بە سیستم مردانەی قدرت در ایران اشارە کرد کە همیشە در خدمت مردان بودە است و از این نظر تاریخ سیاسی -اجتماعی این كشور را مورد ارزیابی قرار داد.  

"در حین اینکە روی تاریخچەی این ورزش کار می‌کردم کە بخش عمدەای از آن از شاهنامە گرفتە شدە است، همەی موضوعات مثل تاریخ یعنی تاریخ اجتماعی- سیاسی، مسئلەی مبارزات زنان و ادبیات ایران مرا درگیر می‌کرد."

با وجود اینکە بیشتر ورزش‌های زنان در ایران ممنوع و یا با موانع جدی روبرو هستند، رایحە بر ورزش زورخانەای تمرکز دارد و علت آن را چنین بیان کرد، "دلیلش این بود کە ورزش زورخانەای از دل جامعە بیرون آمدە و در تمام این سال‌ها و دهەها و یا قرن‌هایی کە زنان در آن نادیدە گرفتە شدەاند بخش کوچک و یا الگوی کوچکی از جامعەای است کە با آن سروکار داریم، یعنی در واقع قدرت و سیاستی کە در خدمت انقیاد زنان است و زنان را بە هرشکلی کە شدە از جامعە حذف می‌كند."

بە گفتەی وی بیشتر زنانی کە اکنون بە حضور در ورزش زورخانەای علاقەمندند، استعداد ورزش‌های بدنسازی و راگبی دارند و اکنون خواهان طی کردن پلەهای ترقی هستند.

در ادامە با اشارە بە تاریخ مبارزات زنان ایران برای رفع نیازهایشان از جملە ساخت بیمارستان و سوادآموزی، اولویت حکومت‌ها را رفع نیازهای مردان جامعە دانست و گفت: "دقیقا هنگامی کە تاریخ مبارزات زنان در سوادآموزی را نگاە می‌کنم بە همین اندازە کە اکنون برای حضور زنان در زورخانە واکنش از مردان می‌بینم و تهدید می‌کنند، بە همان اندازە سیستم مقاومت زنان برای سوادآموزی با تهدید روبرو بودە است کە زنان را موجودی نجس دانستەاند کە قرار نیست قلم در دست بگیرد."

مبارزات زنان برای سوادآموزی باعث ایجاد بستر مناسب‌تری برای زنان در جامعە شد و رایحە با نگاهی بە مطالبات کنونی زنان بە ویژە حضور زنان در ورزش زورخانەای، نقش زنان در ایجاد مدارس و سوادآموزی و مقاومت بی‌نظیر آنان را عامل وجود زنان متخصص، دکتر، معلم و ... می‌داند. وی تاکید کرد،"ورزش زورخانەای در واقع یک آینە است آینەی ما و تاریخ ایران."

 رایحە مظفریان کە خود جامعەشناس است و سال‌هاست در حوزەی مسائل اجتماعی بە ویژە مسائل زنان فعالیت دارد، گفت: "روز نخستی کە من در این راە گام برداشتم و با تجربەای کە در مسائل اجتماعی داشتم، حدس می‌زدم نخستین مانع مسائل شرعی خواهد بود و قبل آغاز کار از تعدادی آیت‌اللە کە مرجع هستند استفتا کردم، تاکنون بیش از ١٠ مورد پاسخ بە من دادە شدە کە همگی تایید کردند با رعایت موازین شرعی حضور زنان در این ورزش بلامانع است.

وی در ادامە افزود ما هم مثل فوتبالیست‌ها، بکستبالیست‌ها، حتی جودو و ورزش‌هایی کە از کشورهای آسیای شرقی آمدەاند خواهان ورزش هستیم.

 

برخورد سلیقەای بخش اجرایی با ورزش زنان

وی تاکید کرد "گرە جای دیگەای است و مسئلە شرع نیست اگر بود تاکنون فرصتش را داشتند کە دست بە دامن مراجع شوند کە علیە ما فتوا دهند."

وی برخورد سلیقەای بخش اجرایی با ورزش زنان را از مهم‌ترین موانع زنان در ورزش دانست و گفت: "مراجع بخشی از ماجرا هستند همیشە هم هرچیزی کە مراجع گفتەاند اجرای نشدە است."

وی شرایط اجتماعی و سیاسی ایران را باعث ایجاد چالش‌هایی در فدراسیون ورزش‌های زورخانەای دانست کە همان چالش‌ها باعث ایجاد موانع بیشتر از سوی پیشکسوتان و ورزشکاران این رشتە برای زنان شدە است و بە همین دلیل با آغاز کارزار با مقاومت، تحصن و بیانیە‌های آنان روبرو شدند. وی هدف خود را همان واکنشی خواند کە با آن مواجە بودە است تا نشان دهد کە زورخانە آینەی اجتماع است.

این فعال اجتماعی حوزەی زنان، ورزش زورخانەای را مختص طبقەی وسط جامعە می‌داند، طبقەای کە نە وسعت مالی دارند تا بتوانند همانند طبقەی ثروتمند جامعە زندگی کنند و نە همانند طبقەی ضعیف جامعە از حمایت انجمن‌ها و سازمان‌ها برخوردارند.

 "طبقەای کە فراموش شدە در واقع همان طبقەای است کە بە زورخانە می‌آید، چون طبقەی پایین یا طبقەی بالا دغدغەی ورزش، کار فرهنگی، موسیقی و ... را ندارد و ما این طبقە را فراموش کردیم کە اکثریت طبقەی اجتماعی هم همان طبقەی متوسط هستند."

جناح‌بندی درون فدراسیون و گروەهای سیاسی از جملە موانعی است کە کارزار زنان برای ورزش زورخانەای با آن روبرو بودەاند بە طوری کە دغدغەهای داخلی فدراسیون، مانع فعالیت کارزار شد و جناحی کە مخالف فدراسیون و عملکردش بودند، با حضور زنان در این ورزش مخالفت کردند.

در ادامە رایحە از مزایای حضور زنان در ورزش زورخانەای و مشکلاتی کە اکنون فدارسیون بە دلیل عدم حضور زنان با آن مواجە است سخن گفت: "اکنون بە دلیل عدم مشارکت زنان بودجەی کمتری نسبت بە سایر فدراسیون‌ها بە فدراسیون ورزش‌های زورخانەای اختصاص دادە می‌شود. با وجود تاریخی کە این ورزش دارا است هنوز نتوانستە بین‌المللی شود و هیچ چهارچوب مشخصی در جامعەی جهانی ندارد.

"اگر این ورزش بخواهد بین‌المللی شود حضور زنان لازم است و اکنون کە این ورزش جزو آثار ملی و ثبت شدەی یونسکو است، می‌تواند بە راحتی از آثار یونسکو حذف شود و نمی‌تواند شناسنامەای در سطح بین‌المللی داشتە باشد و بە دلیل همین تبعیض‌ها هیچ پروانەای بە آنها اختصاص دادە نمی‌شود."

این ورزش باستانی از ابتدا با بدعت‌هایی برای مردان نیز روبرو بودە است، حضور پسربچەها قبل از سن بلوغ و اقلیت‌های مذهبی همانند پیروان ادیان مسیحی و زرتشتی نیز در آن ممنوع بودە است اما اکنون همەی آنان بدون هیچ مانعی وارد این ورزش شدەاند.

 

"سیستم مردانە است و کلید تصمیم‌گیری دست خود زن‌ها نیست"

 رایحە با اشارە بە بخش‌نامەهایی کە در هفتەهای اخیر بە استان‌ها برای عدم ممنوعیت حضور زنان در ورزش‌های بدنسازی گفت، آنها نیز طی هفتەهای اخیر بخشنامەهایی دریافت کردەاند کە خود سرپرست فدراسیون این بخشنامە را بە آنها ابلاغ کردە است. در این بخشنامەها آمدە است،"زنان حق ندارند بە هیچ شیوەای وارد زورخانە شوند و حتی تماشاگر ورزش مردان باشند و یا مربی مرد بگیرند و بە دلیل عدم صدور مجوز حق ندارند وارد این ورزش شوند."

وی رسانەها را بە دلیل عدم پوشش اخبار ورزش زنان و بە ویژە ورزش زورخانەای زنان مورد انتقاد قرار داد و از شکایت هیئت ورزشی فدراسیون از ورزشکاران این رشتە در استان کرمان خبر داد، "رسانەها بیشتر بە موضوعاتی می‌پردازند کە در سطح جهانی پررنگ‌تر و سروصدای بیشتری دارد."

همچنین بین‌المللی نبودن این ورزش را از مشکلات اساسی زنان این حوزە خواند کە مانع ایجاد فشار و توجە بە این رشتە است. " مثلا هنگامی کە از بوکس حرف می‌زنیم فدراسیون بین‌المللی نیز از زنان حمایت خواهد کرد و در صورت راە ندادن زنان، مردان را هم از حضور در عرصەی جهانی محروم می‌کند."

وی راە ندادن زنان بە استادیوم را نمونەای دیگر از عدم حمایت از زنان خواند و گفت بالاخرە مجبورند همانگونە کە رفتن زنان بە استادیوم را با خواری قبول کردند بە همان شیوە نیز حضور زنان در ورزش‌ زورخانەای را بپذیرند و این با ایجاد بستر اجتماعی، فراهم ساختن زمینەی ذهنی و حمایت‌های فرهنگی میسر است.

با اشارە بە اینکە وزارت ورزش شاخەای با نام معاونت توسعەی ورزش زنان ایجاد کردەاند، حضور زنان در این معاونت را تنها ظاهری دانست و گفت: "زمانی کە با معاونت پیشین توسعەی ورزش زنان صحبت می‌کردم با اینکە مصاحبەی معروفی داشتە و سرو صدا ایجاد کردە بود، بە من گفت 'من مخالف حضور شما نیستم، بروید و بستر حضور را آمادە کنید ولی اگر رای‌گیری در مورد حضور زنان در این ورزش انجام شود، من یک رای از چندین رای هستم'."

رایحە مظفریان همچنین با پرداختن بە مردانە بودن سیستم حاکم گفت: "سیستم قدرتی دست زنان نیست کە بخواهند مطالبەگری کنند. چون حتی اگر اون فرد هم بە عنوان نمایندەی زنان وارد سیستم شدە باشد در برابر دەها مردی کە دوروبر میز تصمیم‌گیری نشستەاند یک رای دارد.

 وی حضور زنان در این مقام را تنها بە دلیل زن بودنشان می‌داند و نە داشتن تفکر زنانە و تاکید می‌کند این دو مورد باید از هم مجزا باشند، در واقع وی زنانی را نمایندە‌ی زنان جامعە می‌داند کە تفکری زنانە داشتە باشند، "مشکل اصلی این است کە کلید تصمیم‌گیری دست خود زن‌ها نیست."

 

پناهندە شدن اکتی سیاسی و اعتراض بە شرایط حاکم

 وی با اشاهر به اینکه پناهندە شدن یک اکت سیاسی و نوعی اعتراض بە شرایط حاکم بر ورزش زنان می‌باشد، گفت: "بسیاری از ورزشکاران اگر موقعیتش را داشتند و یا دلبستگی‌هایی نداشتند شاید می‌رفتند و اگر هم ماندند منت سر ما و ایران گذاشتند، یعنی این آزادی عمل را داشتند کە مهاجرت کنند، اما نکردند."  

داشتن پیش‌زمینە برای مهاجرت را مهم‌تر دانست و گفت آنچە کە مورد توجە قرار نمی‌گیرد عوامل مهاجرت و پناهندە شدن است، همە رفتن را می‌بینند اما چە عاملی باعث رفتن است کمتر مورد توجە قرار می‌گیرد، "چون معمولا نقطەی اشکال از آن عامل است و رفعش هزینە دارد."

وی عدم اختصاص بودجە بە فدراسیون‌ها و همچنین اختصاص بودجەی کمتر بە بخش زنان، بی‌توجهی و عدم حمایت از زنان ورزشکار را از عوامل مهاجرت زنان ورزشکار دانست.

اما از سویی خود زنان، فعالین و رسانەها را نیز در این مسئلە مورد انتقاد قرار داد و عدم اهمیت رسانەها بە ورزش زنان را از مسائل دیگری خواند کە ورزش زنان با آن روبرو است. و تاکید کرد "نمایش این تصویر در ذهن عمومی مسئلەی مهمی است، عملکردی کە صفحەی زن و زورخانە هم بە آن پایبند است این است کە از  طریق ایجاد تصاویر ذهنی جدید، بتوانیم فرهنگ آن را در جامعە ترویج دهیم."

رایحە ورزش را بە چرخەای تشبیە کرد کە همەی فاکتورهای آن بە هم وابستە هستند و عدم نمایش ورزش زنان در تلویزیون، عدم استفادە از گزارشگر و یا مفسر زن در عرصەی ورزش و در نتیجە عدم اختصاص بودجە بە آن را عامل حذف زنان از سیستم و چرخەی مذکور خواند.

وی با اشارە بە تبعیض علیە زنان ورزشکار در تلویزیون داخلی ایران پرداخت و گفت: با همەی موازین شرعی و لباس‌هایی کە زنان ما با آن ورزش می‌کنند و تازە برندە هم می‌شوند در تلویزیون نمایش دادە نمی‌شوند، در حالی کە برندە شدن آنها بیشتر از برندە شدن تیمی با لباس عادی افتخارآمیز است چون بە هر حال چە آسان  و چە سخت، درست یا غلط این شرایط را  تحمل می‌کنند و وارد میدان می‌شوند.

اما از سویی مردان با لباس‌هایی نامناسب نمایش دادە می‌شوند و زنانی کە از سر تا نوک پا پوشیدەاند نادیدە گرفتە می‌شوند و این باعث ایجاد احساس دلسردی و عدم قهرمان بودن در فرد می‌شود.

رایحە بە نخستین تجربەی خود و منتشر شدن نام وی بە عنوان پهلوان در روزنامەها پرداخت و گفت: "نخستین باری کە برای ما کلمەی پهلوان در روزنامە استفادە شد غوغا بە پا شد، بە روزنامە زنگ زدند و سردبیر را تهدید کردند کە روزنامە را بە آتش می‌کشیم و حق ندارید این کلمە را برای زنان استفادە کنید."

وی در ادامە بە عادی شدن فضا پس از چند سال اشارە کرد و افزود: "همان روز اول سخت بود و اکنون روزنامەها، تیم کشتی آنیش کە موفقیت جهانی کسب کردە است را پهلوان خطاب کردە و مردم کم کم این را می‌پذیرند چون صحنە و اجتماع بە دیدن مسائل عادت می‌کنند."

 وی افزود نادیدە گرفتن ورزش زنان در حدی است کە اگر از فردی نام چند ورزشکار خارجی و تنها یک ورزشکار زن ایرانی بپرسیم بدون شک نام خارجی‌ها را بە خوبی می‌داند و نمی‌تواند نام تنها یک زن موفق ایرانی را ببرد.

رایحە تفاوت سیستم اجرایی و سیستم فقهی عقیدتی و پاسکاری بین این دو را از دیگر موانع اصلی ورزش زنان دانست، چرا کە سیستم اجرایی بە بهانەی آمادە نبودن زیربنا مانع زنان می‌شود و هنگامی کە این بهانە هم وجود نداشتە باشد بهانەهای شرعی را پیش می‌کشند.

وی تاکید کرد "آنها  فکر می‌کنند کە اگر بە واژەها و اشعار کهنە تکیە کنند مردانگی خود را بە اثبات رساندەاند."

نکتەی مهم دیگری کە در پایان سخنان خود بە آن پرداخت، تبعیض جنسیتی و مردانە بودن سیستم ورزشی ایران بود و نوشتەی ورودی وزارت ورزش مبنی بر " ز نیرو بود مرد را راستی"، را نمایندەی کامل ذهنیت حاکم بر این وزارت دانست کە بە همین دلیل در این وزارت بە زنان بها دادە نشدە است.

 وی سخنان خود را با شعری از فردوسی بە پایان رساند و گفت ورزش ایرانی سهم زن ایرانی است.

 "هم از زن بود دین یزدان بە پایی                یلان را بە نیکی بود رهنمایی"