تغییرات اقلیمی چالش‌های مهمی در سراسر جهان به وجود آورده است. بار این تغییرات آب و هوایی اغلب، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه‌ای مانند نیجریه، روی دوش زنان است. تلاقی آسیب‌پذیری زنان در برابر تغییرات آب و هوایی با وضعیت اجتماعی-اقتصادی، وابستگی به منابع طبیعی و نابرابری‌های جنسیتی ریشه دار مشکلات عمیقی به بار می‌آورد.

این تحلیل انتقادی که توسط آمارهای مربوطه پشتیبانی می‌شود، چگونگی تأثیر تغییرات آب و هوایی را بر زنان نیجریه بررسی کرده و دلایل اساسی این نابرابری‌ها را مطرح کرد.

زنان در نیجریه به دلیل وضعیت اجتماعی-اقتصادی نامساعد، به‌ شدت در برابر تأثیرات تغییرات آب و هوایی آسیب‌پذیر هستند. بر اساس گزارش اداره‌ی ملی آمار (NBS)، ۶۰ درصد از جمعیت فقیر نیجریه، زنان هستند. این نابرابری اقتصادی، توانایی آنها را برای بازیابی از شوک‌های آب و هوایی، از جمله واکنش‌های طبیعی شدید و همچنین بلایای طبیعی محدود کرده است.

بانک جهانی خاطرنشان کرد که زنان معمولا کمتر صاحب زمین هستند و همین مسئله دسترسی آنها به منابع مورد نیاز را برای بازسازی پس از بلایا محدود می‌کند.

 زنان نیجریه و به ویژه زنان ساکن مناطق روستایی آن، در درجه‌ی اول مسئول تأمین غذا، آب و انرژی برای خانواده‌های خود هستند. تغییرات آب و هوایی کمبود این منابع را تشدید کرده و وظایف روزانه‌ی زنان را چالش برانگیزتر می‌کند. بر اساس گزارش سازمان غذا و کشاورزی (FAO)، ۷۰ درصد نیروی کار کشاورزی نیجریه را زنان تشکیل می‌دهند. آنها ۶۰ تا ۸۰ درصد مواد غذایی این کشور را تولید می‌کنند.

یکی دیگر از چالش‌های موجود این است که خشکسالی‌ و الگوهای بارندگی نامنظمی که به دلیل تغییرات آب و هوایی در حال افزایش است، بر بهره‌وری کشاورزی تأثیر منفی خواهد گذاشت. این امر ناامنی غذایی را افزایش می‌دهد و بار کاری زنان را سنگین‌تر می‌کند، آنها مجبور می‌شوند طولانی‌تر و سخت‌تر تلاش کنند تا به منابع غذایی کافی دسترسی پیدا کنند.

با بروز تغییرات اقلیمی، خطرات بسیاری سلامتی افراد و به خصوص زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، زنان بیشتر در معرض بیماری‌های حساس به آب و هوا از قبیل مالاریا هستند که به شدت در نیجریه شایع است.

علاوه بر این، رویدادهای گرمای شدید و بلایای طبیعی می‌توانند مرگ و میر مادران و نوزادان را نیز به همراه داشته باشند. دیده‌بان سلامت نیجریه در مطالعه‌ای نشان داد که زنان باردار به ویژه در برابر استرس گرمایی آسیب‌پذیر هستند. گرمای شدید می‌تواند منجر به عوارضی مانند زایمان زودرس شود.

نابرابری جنسیتی تأثیر تغییرات آب و هوایی بر زنان را تشدید می‌کند. در بسیاری از بخش‌های نیجریه، هنجارهای فرهنگی قدرت تصمیم‌گیری زنان را محدود کرده و توانایی آن‌ها را برای مشارکت در سازگاری با آب و هوا و طراحی و شرکت در استراتژی‌های کاهش آسیب محدود می‌کند. برنامه‌ی توسعه‌ی سازمان ملل متحد (UNDP) نشان داد که زنان در فرآیندهای تصمیم‌گیری مرتبط با آب و هوا، هم در سطح جامعه و هم در سطح سیاست، کمتر حضور دارند. این محرومیت مانع از توسعه‌ی سیاست‌های آب و هوایی فراگیر و مؤثری می‌شود که به نیازها و آسیب‌پذیری‌های خاص زنان می‌پردازند.

سطوح پایین تحصیل و آگاهی زنان نیجریه نیز افزایش آسیب‌پذیری آنها را به همراه دارد. موسسه‌ی آمار یونسکو گزارش داده است که نرخ سواد زنان نیجریه، تنها ۵۹.۳ درصد است در صورتی که این آمار برای مردان به ۷۰.۹ درصد می‌رسد. دسترسی محدود به آموزش، دانش زنان را در مورد تغییرات آب و هوایی محدود کرده و توانایی آنها را برای اجرای استراتژی‌های تطبیقی ​​کاهش می‌دهد. به عنوان مثال، در طول بلایای طبیعی، زنان کمتر احتمال دارد که اطلاعات و هشدارها را به موقع دریافت کنند و خطر آسیب یا مرگ آنها به مراتب بیشتر است.

برای مثال سیل یک مسئله‌ی مهم مرتبط با تغییرات آب و هوایی در نیجریه است که پیامدهای شدیدی برای زنان به همراه دارد. سیل سال ۲۰۱۲، یکی از بدترین سیل‌های تاریخ نیجریه بود. این سیل بیش از ۷ میلیون نفر را تحت تأثیر قرار داده و بیش از ۲ میلیون نفر را آواره کرد. حدود ۷۰ درصد از این جمعیت آواره زنان و کودکان بودند. سیل خانه‌ها، زمین‌های کشاورزی و معیشت را ویران کرد و به شدت بر زنانی که مسئول تولید مواد غذایی و مدیریت خانواده بودند، تأثیر گذاشت.

شمال نیجریه با خشکسالی شدید و بیابان‌زایی مواجه است. این چالش‌ها فقر و ناامنی غذایی را تشدید می‌کند. طبق آژانس ملی مدیریت اضطراری (NEMA) بیش از ۶۰ درصد از زمین‌های شمال نیجریه تحت تأثیر بیابان‌زایی قرار گرفته‌اند. زنان در این مناطق به شدت درگیر کشاورزی هستند و در نتیجه بار عمده‌ی این تغییرات را متحمل می‌شوند. کاهش محصولات کشاورزی، زنان را مجبور می‌کند مسافت‌های طولانی ‌تری را برای یافتن آب و زمین های قابل کشت طی کنند. بار فیزیکی آنها بیشتر شده و زمانشان برای سایر فعالیت های تولیدی کاهش می‌یابد.

پرداختن به تأثیرات جنسیتی تغییرات آب و هوایی مستلزم توانمندسازی زنان از طریق آموزش، فرصت‌های اقتصادی و مشارکت در تصمیم‌گیری است. مطالعات نشان می‌دهد که وقتی زنان در اقدامات اقلیمی مشارکت دارند، جوامع بهتر می‌توانند با تغییرات آب و هوایی سازگار شوند و تاثیرات آن را کاهش دهند. به عنوان مثال، گزارش زنان سازمان ملل نشان داد که مشارکت زنان در مدیریت جنگل‌ها در نیجریه منجر به طراحی شیوه‌های حفاظتی پایدارتر و مؤثرتر منجر شده است.

توسعه و اجرای سیاست‌های آب و هوایی حساس به جنسیت بسیار مهم است. این سیاست‌ها باید شیوه‌های مختلف تاثیر تغییرات آب و هوایی بر مردان و زنان را شناخته و با هدف کاهش نابرابری‌های جنسیتی فعالیت کنند. برای مثال برنامه‌ی اقدام ملی دولت نیجریه در مورد جنسیت و تغییرات آب و هوایی که در سال ۲۰۲۰ آغاز شد، گام درستی در این زمینه بود. هدف آن ادغام دیدگاه‌های جنسیتی در سیاست‌ها و برنامه‌های اقلیمی بوده و تضمین کرد که زنان در فرآیندهای تصمیم‌گیری در مورد آب‌وهوا نقش داشته باشند.

بهبود دسترسی زنان به منابعی مانند زمین، اعتبار اجتماعی و تکنولوژی، می‌تواند تاب‌آوری آنها را در برابر تغییرات آب و هوایی افزایش دهد. برنامه‌هایی که نهاد‌ها و آموزش‌های کشاورزی مقاوم در برابر آب و هوا را برای زنان فراهم می‌کنند و تاکنون نتایج مثبتی به همراه داشته‌اند. صندوق بین‌المللی توسعه‌ی کشاورزی (IFAD) پروژه‌هایی در نیجریه دارد که بر ارائه‌ی بذرهای مقاوم در برابر خشکسالی و آموزش شیوه های کشاورزی پایدار، کمک به افزایش بهره‌وری و امنیت غذایی برای زنان تمرکز دارد.

تغییرات اقلیمی به دلیل نابرابری‌های اجتماعی-اقتصادی، وابستگی به منابع طبیعی و عوامل اجتماعی و فرهنگی بر زنان نیجریه تأثیر نامتناسبی می‌گذارد. پرداختن به این چالش‌ها نیازمند رویکردی چند وجهی بوده و توانمندسازی زنان، توسعه‌ی سیاست های حساس به جنسیت و بهبود دسترسی به منابع را به همراه آورر. نیجریه با شناخت و رسیدگی به آسیب‌پذیری‌های منحصربه‌فرد زنان، می‌تواند استراتژی‌های موثرتر و عادلانه‌تری برای اقدامات اقلیمی ایجاد کند و در نهایت جوامعی انعطاف‌پذیرتر بسازد‌.

نویسندە: اولادوسو، روزنامه‌نگار محیط‌زیست و دانشجوی کارشناسی ارشد موسسه‌ی بین‌المللی روزنامه‌نگاری (IIJ)

منبع: TheCable