مرکز خبر- هزاران سال است که ایرانیان شعر را دوست دارند و آن را ارج می‌نهند، اما در این بین زنان شاعر ایرانی به دلایل عدیده‌ای همانند فرهنگ مردسالاری جامعه به حاشیه رانده شد و بسیار گمنام مانده‌اند. با این حال زنان شاعر و نویسنده‌ی ایرانی قرن‌هاست که آثار ادبی مهمی به زبان فارسی منتشر کرده‌اند و تعدادی از آن‌ها شهره‌ی جهانی به دست آورده‌اند. زنان شاعر ایرانی همیشه مسیر سخت‌تری را نسبت به مردان شاعر طی کرده تا کتاب‌هایشان چاپ شود و بتوانند مخاطب جلب کنند. طبق گفته‌ها اولین زن شاعر ایرانی رابعه بلخی است که در سده‌ی چهارم زندگی می‌کرده است.

در دوره‌ی قرون وسطی، زنان فارسی زبانی که از حمایت سلطنتی برخوردار بودند یا جزو طبقه‌ی ممتاز به شمار می‌رفتند، از مزایای تحصیل برخوردار می‌شدند و ابزار و فرصتی برای نوشتن و شعرخوانی داشتند. با رشد اقتصادی و ثبات سیاسی در قرن شانزدهم، شعر و آثار نوشتاری زنان رواج بیشتری یافت.

در قرن نوزدهم، فرصت‌های بسیار بیشتری برای زنان به عنوان بخشی از احیای گسترده‌تر هنرهای ادبی فارسی و افزایش آموزش جهانی، فراهم شد. شعر آن‌ها که مضامین عشق، عرفان الهی و حقوق بشر را در برمی‌گیرد، کمکی باورنکردنی به فرهنگ ایرانی کرده است. در اینجا به معرفی پروین اعتصامی که نامش جاودانه و اشعارش در تاریخ شعر و ادب ایران ماندگار شد، می‌پردازیم.

پروین اعتصامی (Parvin E'tesami)، با نام اصلی رخشنده اعتصامی، در تاریخ ٢۵ اسفندماه ١٢٨۵ در شهر تبریز به دنیا آمد. پدر او، یوسف اعتصامی آشتیانی، علاقه‌ی زیادی به فرهنگ و ادبیات داشت و در آن زمان در انتشار ماهنامه‌ی ادبی «بهار» همکاری می‌کرد. مادر وی اخترالملوک دختر عبدالحسین مقدم‌الدوله از شاعران دوره‌ی قاجاریه و متخلص به شوری بخشایشی(اهل شهر بخشایش در تبریز) بود. در سال ١٢٨٨، پدر پروین اعتصامی نماینده‌ی مردم تبریز در مجلس شد و به همین دلیل، زمانی که پروین تنها ۶ سال داشت، با خانواده‌اش از تبریز به تهران آمدند.

تحصیلات اولیه‌ی پروین اعتصامی در خانه و زیر نظر پدر شکل گرفت. سپس او به مدرسه‌ی آمریکایی در تهران رفت و به عنوان شاگرد ممتاز، تحصیلاتش را در همین مدرسه به پایان رسانید.

پروین اعتصامی سرودن شعر را از سن ٧ سالگی آغاز کرد و در دوران نوجوانی، اشعار او به اوج پختگی و زیبایی رسیدند. در تمام این دوران، پدرش همراه و یاور او بود و نهایت تلاش خود را برای شکوفایی دخترش در شعر و ادبیات می‌کرد.

جایگاه پدر، به عنوان فعال سیاسی و فرهنگی، زمینه را برای آشنایی پروین اعتصامی با سایر شعرا و چهره‌های شاخص آن زمان فراهم می‌کرد. از جمله می‌توان به ارتباط با اشخاص بزرگی همچون علی اکبر دهخدا، ملک‌الشعرای بهار و عباس اقبال آشتیانی اشاره کرد که پروین را به سرودن اشعار بیشتر تشویق می‌کردند و به او انگیزه میدادند.

در سال ١٣١٣ پروین اعتصامی با پسر عمومی خود ازدواج کرد و همراه او به کرماشان رفت، اما روحیه‌ی لطیف و شاعرانه‌ی او تضاد زیادی با چهارچوب‌های فکری و نظامی همسرش داشت و این ازدواج چند ماه بیشتر دوام نیاورد. این جدایی، تا حدودی پروین اعتصامی را به انزوا برد. هر چند در همین دوران بود که او توانست نخستین دیوان اشعارش را منتشر کند و به عنوان کتابدار در دانشسرای عالی مشغول به کار شود. انزوای پروین اعتصامی با مرگ پدرش در سال ١٣١۶ اوج گرفت و او ارتباط خود را با طیف وسیعی از اطرافیان محدود کرد.

سرانجام در سال ١٣٢٠ پروین اعتصامی در حالی که تنها ٣۴ سال داشت و خود را برای چاپ دوم دیوان اشعارش آماده می‌کرد، به بیماری حصبه مبتلا شد و در ١۵ فروردین‌ماه همان سال چشم از جهان فروبست. او را در آرامگاه خانوادگی‌شان در قم به خاک سپرده‌ شد.

اشعار پروین اعتصامی

پروین اعتصامی یکی از شاعران معاصر و ماندگار شعر فارسی است که برخی بزرگان علم و ادب او را از جمله بزرگترین شاعران زن ایران به حساب می‌آورند. شعرهایی که پروین اعتصامی سروده؛ در باب اندیشه‌ی نو و انتقادهای اجتماعی است. این شاعر زن در سرودن شعرهای خود توجه بسیاری به قشر ضعیف جامعه داشته که همین موضوع سبب شده است سروده‌های او طرفداران زیادی بین رهروان علم و ادب داشته باشد. پروین اعتصامی شعرهای سیاسی انتقادی را با نگرشی زنانه و خلاقانه سروده است. بزرگان شعر و ادب، پروین اعتصامی را استاد سبک مناظره در ادبیات فارسی می‌دانند.

از پروین اعتصامی تنها یک دیوان اشعار منتشر شده است. او در دیوان اشعار خود به مضامینی همچون ظلم‌ستیزی، عدالت‌خواهی، و حمایت از محرومان و ستمدیدگان اشاره می‌کند. تأکید بیشتر پروین اعتصامی در اشعارش بر «مناظره» است. تا جایی که بیش از ٧٠ عنوان از اشعار او در این قالب سروده شده‌اند و می‌توان نوعی مناظره و پرسش و پاسخ را در آن‌ها دید.

نخستین چاپ دیوان اشعار پروین اعتصامی در سال ١٣١۴ اتفاق افتاد. این کتاب را چاپخانه‌ی مجلس شورای ملی منتشر کرد و ملک‌الشعرای بهار مقدمه‌ای بر آن نوشت.