میراث شجاعت گوربتلی ارسوز؛ تداوم حقیقت‌نویسی توسط زنان
کبریه اورن، روزنامه‌نگار، در توصیف گوربتلی ارسوز می‌گوید: «ما رنج‌ها را به جای اشک ریختن، انگیزه‌ای برای مبارزه قرار دادیم.» او توضیح داد که آنها با گسترش مبارزه زنان و پاسخگویی به قتل عام‌های موجود، به نوشتن ادامه می‌دهند.
ساریا دنیز
مرکز خبر- نام گوربتلی ارسوز در تاریخ روزنامه‌نگاری زنان کورد جایگاه ویژه‌ای دارد. او، به عنوان اولین زن سردبیر در ترکیه، در ٧ اکتبر ١٩٩٧ در کوهستان‌هایی که عاشقشان بود، درگذشت. پس از مرگش، ٧ اکتبر به روز روزنامه‌نگاران زن کورد تبدیل شد.
زندگی، مبارزه و نوشته‌های گوربتلی ارسوز همچنان الهام‌بخش و راهنمای روزنامه‌نگاران زن است. او در دهه ١٩٩٠، در اوج خشونت و بی‌عدالتی در کوردستان، از افشای حقایق دست نکشید.
آغاز پرسشگری از دوران دبستان
گوربتلی ارسوز در ١١ ژوئیه ١٩۶۵ در روستای آکبولوت الازیغ متولد شد. نامش را به دلیل کار پدرش در آلمان انتخاب کردند. تفاوت زبانی که در کلاس سوم ابتدایی تجربه کرد، جرقه تفکر انتقادی را در او روشن کرد. او در دانشگاه چوکورووا شیمی خواند و کارشناسی ارشد محیط زیست و انرژی گرفت. فعالیت‌های انقلابی را از جوانی آغاز کرد.
پیشگام در تاریخ مطبوعات
گوربتلی که از جوانی روزنامه‌نگاری می‌کرد، در ١٠ دسامبر ١٩٩٠ بازداشت و ١۵ روز شکنجه شد. پس از دو سال زندان، با عزمی راسخ‌تر به روزنامه‌نگاری بازگشت. در ٢۶ آوریل ١٩٩٢ در روزنامه اوزگور گوندم مشغول به کار شد و به عنوان اولین زن سردبیر در ترکیه، تاریخ‌ساز شد.
مبارزه تا آخرین نفس
در ١٠ دسامبر ١٩٩٣، روز جهانی حقوق بشر، دفتر روزنامه مورد حمله پلیس قرار گرفت. گوربتلی همراه با همکارانش بازداشت و پس از ١٣ روز بازداشت به زندان فرستاده شد. او در ژوئن ١٩٩۴ آزاد شد، اما پس از مدتی تصمیم گرفت مبارزه را در عرصه دیگری ادامه دهد. او به مبارزه مسلحانه پیوست و نهایتاً در ٨ اکتبر ١٩٩٧ در درگیری با حزب دمکرات کوردستان عراق در باشور کوردستان جان باخت.
گوربتلی ارسوز؛ معیار روزنامه‌نگاری حقیقت‌جو
در گفتگو با کبریه اورن، روزنامه‌نگار، درباره گوربتلی ارسوز، میراث روزنامه‌نگاری او و تأثیر مبارزه‌اش بر امروز سخن گفتیم.
کبریه اورن، گوربتلی ارسوز را معیار تاریخ مطبوعات کورد می‌داند و می‌گوید: «روزنامه‌نگاری گوربتلی ارسوز پیش از هر چیز، شجاعانه و حقیقت‌محور است. او برای انعکاس درد و تجربیات جامعه، خلق کورد و زنان کورد به جهان، سرسختانه تلاش می‌کرد. این سبک روزنامه‌نگاری قدمتی صد ساله دارد. گوربتلی ارسوز میراث‌دار شجاع زنان پیش از خود است.»
صدای حقیقت در جهان
کبریه اورن بر اهمیت دوره فعالیت گوربتلی ارسوز تأکید می‌کند، به‌ویژه در دهه ٩٠ که شاهد قتل‌های مرموز، کشتارها و سوزاندن روستاها بود. او می‌گوید: «در آن زمان، روزنامه‌نگاری حقیقت‌جو بسیار دشوار بود. گوربتلی ارسوز در چنین شرایطی کار می‌کرد و صدای درد زنان، جامعه و ملت کورد را به گوش جهانیان می‌رساند.»
اورن ادامه می‌دهد: «گوربتلی ارسوز اولین زن سردبیر در ترکیه بود. در دهه ٩٠، که روزگار سختی بود، او نماد روزنامه‌نگاری زنانه با نگاه و قلمی زنانه شد که حقایق را بی‌پرده بیان می‌کرد. روزنامه‌نگاری او نمونه‌ای از شجاعت، صداقت و انعکاس تجربیات مردمش و دیگر ملت‌ها بود.»
همدرد با مردم و راوی دردهایشان
کبریه اورن معتقد است از دهه ٩٠ تاکنون تغییر چندانی در وضعیت ترکیه و کوردستان رخ نداده است. او می‌گوید: «همان فشارها، دستگیری‌ها، کشتارها و سیاست‌های همگون‌سازی که در دهه ٩٠ وجود داشت، امروز هم ادامه دارد. آنچه گوربتلی را متمایز می‌کند، علاوه بر شجاعت و حقیقت‌گویی، درک عمیق او از درد ملت کورد و دیگر ملت‌ها در سرزمین زادگاهش است. او نه تنها این دردها را حس می‌کرد، بلکه برای نوشتن و انتقال آنها تلاش زیادی می‌کرد.»
اورن اضافه می‌کند: «گوربتلی ارسوز در اصل شیمیدان بود. او در دوران فجایع چرنوبیل و حلبچه، زمانی که سلاح‌های شیمیایی علیه مردم استفاده می‌شد، روزنامه‌نگاری را آغاز کرد. در شرایطی که کسی جرأت نوشتن حقایق را نداشت، او به عنوان یک زن، تلاش می‌کرد صدای درد مردمش و دیگر ملت‌ها باشد. این ویژگی او را متمایز می‌کند. علاوه بر این، او درد زنان کورد را عمیقاً درک می‌کرد و برای آن می‌اندیشید و مبارزه می‌کرد.»
پایه‌گذاری روزنامه‌نگاری جسورانه
کبریه اورن معتقد است گوربتلی ارسوز بنیانگذار سنت مطبوعاتی زنانه است که توسط چهره‌هایی چون ناگهان آکارسل، گلستان تارا و هیرو بهاالدین ادامه یافته است. او تأکید می‌کند که روزنامه‌نگاری زنان کورد در سطح جهانی به عنوان الگو شناخته شده است و ادامه می‌دهد: «این نوع روزنامه‌نگاری در میدان‌های جنگ، در مناطق روستایی تخریب شده، و حتی در مناطقی مانند کوردستان فدرال، قندیل و زاپ، استفاده از سلاح‌های شیمیایی را افشا می‌کند. ریشه این سبک روزنامه‌نگاری به گوربتلی ارسوز برمی‌گردد. میراث او تا امروز زنده مانده و الهام‌بخش روزنامه‌نگاری بی‌باکی شده که اهمیت او را نشان می‌دهد.»
میراث شجاعت گوربتلی
در پاسخ به پرسش «این چه نوع سنتی است؟»، اورن توضیح می‌دهد: «این سنت، یک جریان مطبوعاتی زنانه را در برابر زبان مردسالار، تبعیض‌آمیز و ملی‌گرا ایجاد کرد. امروزه در بیشتر سازمان‌های خبری ترکیه و جهان، از سردبیر تا خبرنگاران میدانی، مردان غالب هستند و لحن نوشتاری مردانه است. گوربتلی یکی از پایه‌گذاران مهم روزنامه‌نگاری زنان است و تغییری اساسی ایجاد کرد.»
اورن با اشاره به آژانس خبری JINHA و JIN TV، اضافه می‌کند: «زنان کورد از گوربتلی شجاعت آموخته‌اند. امروز بسیاری از زنان روزنامه‌نگار زندانی هستند یا مورد آزار قرار می‌گیرند. اخیراً، همکار ما رابعه به خاطر افشای سیاست‌های جنگ ویژه در جولمرگ تحت تعقیب قرار گرفت. روزنامه‌نگاری زنان کورد از جهات مختلف منحصر به فرد است. آنها نه تنها دردها، بلکه دستاوردهای جامعه کورد را نیز نمایان می‌کنند. این سنت در حوزه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی تأثیرگذار بوده است. نسل جدید زنان روزنامه‌نگار، راه گوربتلی ارسوز، ناگهان و دیگران را ادامه می‌دهند.»
ترس حکومت از حقیقت
اورن تأکید می‌کند که این شجاعت در بیان حقیقت، حکومت را می‌ترساند: «علی‌رغم سرکوب و خشونت، زنان کورد با عزمی راسخ‌تر به نوشتن ادامه می‌دهند. آنها با ایجاد نهادهای جدید و نفوذ در جامعه، به فعالیت خود ادامه می‌دهند. این پایداری، قدرت مردسالار را به وحشت می‌اندازد. به همین دلیل، روزنامه‌نگاران زن کورد مدام هدف حمله، بازداشت و حتی قتل قرار می‌گیرند. گوربتلی ارسوز و پیروانش چنین سنت قدرتمندی را بنا نهادند.»
کبریه اورن در ادامه سخنانش، به نقش امیدبخش روزنامه‌نگاران زن کورد در جامعه اشاره می‌کند: «ثبت و انعکاس مشکلات خلق کورد و زنان کورد اهمیت و ارزش فراوانی دارد. کوردهایی که می‌خواستند در کوه آرارات دفنشان کنند، امروز تاریخ‌ساز شده‌اند. آنها از طریق مطبوعات، تاریخ می‌نویسند و تجربیات گذشته را بازنمایی می‌کنند. از 'کورد مرده' دیروز، امروز جامعه‌ای پویا شکل گرفته که از نظر سیاسی، ایدئولوژیک و سازمانی، در میان تاریکی و جنگ خاورمیانه، به دنبال ایجاد جامعه‌ای نو و ملتی دموکراتیک است. این تحول، منبع امید و پایداری ماست.»
اورن ادامه می‌دهد: «داشتن و پیروی از یک فلسفه، ما را قوی نگه می‌دارد. از آن 'کورد مرده' - که با احتیاط می‌گویم - امروز زنان، جوانان و جامعه‌ای کورد پدید آمده که برای آینده‌سازان، الهام‌بخش هستند. فلسفه 'زن، زندگی، آزادی' به شعاری جهانی تبدیل شده و روزنامه‌نگاری زنان کورد در این راستا و در رساندن صدای خود به جهان، نقشی کلیدی ایفا می‌کند.»
رشد و گسترش مداوم
کبریه اورن با تأکید بر اینکه «ما شجاعت گوربتلی ارسوز را به ارث برده‌ایم»، نتیجه‌گیری می‌کند: «شخصاً می‌گویم که دستگیری‌ها و بازداشت‌ها نه تنها حراسی ندارم، بلکه انگیزه‌ام را برای مبارزه بیشتر می‌کند. این برای بسیاری از همکاران زن ما نیز صادق است. تا به امروز ندیده‌ام که روزنامه‌نگاری زنان به خاطر دستگیری، بازداشت یا حتی کشته شدن همکارانمان متوقف شود. زنان روزنامه‌نگار با ایجاد سازمان‌های خود و رشد مداوم، هر روز در زمینه‌های مختلف - از مجلات گرفته تا رسانه‌های دیجیتال - فعال‌تر می‌شوند. آنها نه تنها دردها، بلکه امیدها و مقاومت‌های جامعه کورد را منعکس می‌کنند. با پذیرش، گسترش و اجتماعی کردن این تجربیات، آنها را به مالکیت جمعی تبدیل می‌کنند و این روند همچنان ادامه خواهد داشت.»