رجا خيرات

مراکش- روز گذشته، شنبه ٧ تیرماه، بیست‌وپنجمین دوره جشنواره بین‌المللی سینمای آفریقایی در شهر خریبکه مراکش به پایان رسید. در آیین اختتامیه مراسم، فیلم‌هایی به نمایش درآمدند که به موضوعاتی چون تجاوز در چارچوب ازدواج، خشونت، نمایش زندگی خصوصی و مسائل دیگر پرداختند.

برندگان بخش فیلم‌های کوتاه معرفی شدند. جایزه بزرگ این بخش به فیلم مراکشی «الشيخة» از کارگردانان مراکشی ایوب الیوسفی و زهوه راجی تعلق گرفت. جایزه اتحادیه آفریقایی جشنواره‌های سینمایی و سمعی‌ـ‌بصری نیز به فیلم «ریز» ساخته کارگردان لیبیایی اسامه رزق اهدا شد. فیلم «قنظرة» موفق به دریافت جایزه «دونکیشوت» شد و جایزه هیئت داوران به فیلم «Noces d’eau» از کارگردان لبنانی اوریل جیوگا رسید.

در بخش فیلم‌های بلند داستانی، فیلم «روستایی نزدیک به بهشت» علاوه بر دریافت جایزه بزرگ جشنواره، موفق به کسب جایزه منتقدان نیز شد. جایزه هیئت داوران به فیلم مراکشی «راضية» به کارگردانی خوله اسباب بن عمر تعلق گرفت. فیلم «وشم شیخ» به کارگردانی لیلا التریکی، کارگردان مراکشی، نیز جایزه بهترین کارگردانی را دریافت کرد. همچنین جایزه بهترین بازیگر زن به ساره حناشی برای بازی در فیلم «قنطرة» اهدا شد.

 

«روستایی نزدیک به بهشت»، چنگ زدن به زندگی

فیلم سومالی «روستایی نزدیک به بهشت» به کارگردانی مو هاراوِی، همان‌طور که بسیاری از دنبال‌کنندگان جشنواره پیش‌بینی کرده بودند، برنده جایزه بزرگ شد. این فیلم با پرداخت عمیق به مسائل انسانی، داستان کسانی را روایت می‌کند که برای رسیدن به آینده‌ای بهتر، سختی‌ها را به جان می‌خرند.

روایت فیلم در روستایی ساحلی به نام «بهشت» (پارادایس) جریان دارد؛ جایی که زنی خیاط همراه با برادرش زندگی می‌کند. او پس از شکست در ازدواج به دلیل ناباروری، تلاش می‌کند تا مغازه‌ای برای خیاطی بخرد. برادرش نیز، که شغلش کندن قبر و قاچاق کالا است، سعی می‌کند از کودک «سیجال» نگهداری کند؛ فرزند همسرش که در تصادف کشته شده و سرپرستی‌اش را به او سپرده‌اند.

فیلم، ضمن به تصویر کشیدن فقر حاکم بر آن روستا، به‌ویژه بر رنج زنان و دشواری توانمندسازی اقتصادی آنان تمرکز دارد؛ امری که بدون همراهی مرد یا همسر به‌سختی محقق می‌شود.

 

«راضية»، فیلمی درباره بردگی زنان در چارچوب ازدواج

فیلم «راضية» به کارگردانی خوله اسباب بن عمر نیز جایزه بهترین کارگردانی را دریافت کرد، به‌دلیل دید هنری متمایزی که با آن به بررسی مسئله بردگی زنان در نهاد ازدواج پرداخته بود. فیلم، تصویری از زنانی ارائه می‌دهد که تمام زندگی خود را وقف فرزندان و مسئولیت‌های خانوادگی کرده‌اند، بی‌آنکه فرصتی برای تحقق فردیت و آرزوهای خود داشته باشند.

خوله اسباب بن عمر با موفقیت توانسته است این واقعیت را به تصویر بکشد؛ زنی که در مرکز داستان، با تمامی باورهایی که از کودکی در ذهنش کاشته شده‌اند، مقابله می‌کند و در پی آغاز زندگی‌ای تازه برمی‌آید.

 

«وشم الریح» و جستجو برای هویت

فیلم «وشم الریح» به کارگردانی لیلا التریکی، کارگردان مراکشی، که موفق به دریافت جایزه بهترین کارگردانی شد، به مسئله هویت می‌پردازد. این فیلم به موضوع ازدواج‌های مختلط (میان فرهنگ‌ها و ملیت‌های مختلف) می‌نگرد، از خلال تلاقی مسیر زندگی دو شخصیت که تصادفاً یکدیگر را ملاقات می‌کنند: دختری که به طور اتفاقی درمی‌یابد مادر فرانسوی‌اش، برخلاف آنچه پدرش گفته بود، درگذشته نیست؛ و جوانی سوری که به شهر بوردو فرانسه مهاجرت کرده است.

دختر به‌عنوان عکاس مشغول به کار است و پسر سوری عضو یک گروه هنری است که خود را برای اجرای نمایشی آماده می‌کنند.

جستجو در گذشته و پافشاری برای یافتن حقیقت و اثبات هویت، دختر را به کشف واقعیت‌هایی شوک‌آور سوق می‌دهد. در این مسیر، پسر سوری با روایت رنج و آوارگی ملت خود، به او کمک می‌کند تا با دردها و بحران‌های شخصی‌اش کنار بیاید و از آن عبور کند.

 

«کفی»، فیلمی درباره رنج زنان در برابر خشونت زناشویی

فیلم بلند داستانی «کفى» به کارگردانی آلیماتا ویدراووگو از کشور بورکینافاسو، که در بخش رسمی جشنواره به نمایش درآمد، به مسئله خشونت به‌ویژه تجاوز در چارچوب ازدواج می‌پردازد.

کارگردان با جسارت به یکی از تابوهای اجتماعی پرداخته است که هنوز در بسیاری از جوامع آفریقایی و حتی جهانی نادیده گرفته می‌شود: این‌که رابطه جنسی در چارچوب ازدواج نیز می‌تواند مصداق خشونت باشد، زمانی که بدون رضایت و با تحمیل صورت گیرد.

در جریان بحث پس از نمایش فیلم، کارگردان اشاره کرد که زنان در جامعه بورکینافاسو به‌طور گسترده‌ای از خشونت رنج می‌برند. با وجود اینکه قانون بورکینافاسو خشونت علیه زنان را حتی اگر مرتکب آن همسر باشد محکوم می‌کند، اما این قانون در عمل برای محکوم‌ کردن مجرمان ناکافی است؛ زیرا از زن خواسته می‌شود که خشونت یا تجاوز را اثبات کند، در حالی‌که این اتفاقات معمولاً پشت درهای بسته و در فضای خصوصی اتاق رخ می‌دهد و اثبات آن بسیار دشوار است.

او بر اهمیت آموزش و تربیت جنسی برای نسل‌های نوجوان (۱۲ تا ۱۳ سال) تأکید کرد تا بتوان از خشونت‌های پس از ازدواج در آینده جلوگیری کرد. به گفته او، تنها رویکردهای قانونی و امنیتی کافی نیستند، زیرا خشونت به‌شدت در جوامع آفریقایی گسترش یافته است.

فیلم همچنین نگاه سنتی جامعه به زن و همسر را به تصویر می‌کشد؛ اینکه زن باید هرگونه رفتار همسرش را تحمل کند، شرایط روانی و اجتماعی او را درک کند و در هر وضعیتی آماده ارضای نیازهای جنسی او باشد، بدون آنکه شکایتی داشته باشد یا اعتراضی کند.