«لبنان در دوراهی»؛ نشست آنلاين بررسی بحران‌ها و فشارهای خارجی
حزب سبز نروژ یک نشست آنلاین با عنوان «لبنان بر سر دوراهی» برگزار کرد که در آن بر تداخل بحران‌های داخلی با تأثیرات خارجی تمرکز شد، و بازتاب‌های آن بر جامعهٔ لبنان تحلیل گردید.
سوزان ابو سعید
بیروت- سخنرانان این نشست تأکید کردند که لبنان با یک بحران شدید چندبُعدی که شامل افزایش فقر، بیکاری و نبود عدالت اجتماعی است، آن هم در چارچوب نظامی فرقه‌گرا که مانع اصلاحات شده و تبعیض فرقه‌ای را در نهادهای دولتی تثبیت می‌کند، مواجه است. همچنین در این نشست تأکید شد که بی‌ثباتی لبنان فقط یک تهدید داخلی نیست، بلکه در زمینهٔ تشدید جنگ در غزه و پیامدهای آن، خطری منطقه‌ای و بین‌المللی محسوب می‌شود.
در این نشست آنلاین که توسط حزب سبز نروژ برگزار شد، حدود ۵۰ فعال سیاسی و محیط‌زیستی از نروژ، لبنان، سوریه و ترکیه شرکت داشتند. در جریان نشست، به ریشه‌های تاریخی بحران، تعامل میان چالش‌های داخلی و تأثیرات خارجی، و پیامدهای آن بر جامعهٔ لبنان پرداخته شد. همچنین ابتکارات مدنی جدیدی که هدفشان ساختن لبنانی متحدتر و پایدارتر است، و نیز ارائهٔ کنشگران و احزاب تازه‌ای که در برابر نخبگان تثبیت‌شده به چالش برخاسته و در تلاش برای پر کردن شکاف‌های عمیق و ساختن آینده‌ای پایدار برای لبنان هستند، معرفی شدند.
در آغاز نشست، سیندی روبلز، عضو کمیته بین‌المللی حزب سبز نروژ، با اشاره به اینکه «برگزاری این نشست از آن روست که لبنان اکنون بر سر یک دوراهی، میان درگیری‌های داخلی، پویایی‌های منطقه‌ای و راه‌های همبستگی بین‌المللی قرار دارد»، افزود: لبنان به‌خاطر موقعیت استراتژیک خود محل تلاقی منافع منطقه‌ای بسیاری است و ثبات یا بی‌ثباتی‌اش پیامدهایی فراتر از مرزهایش دارد. سیندی روبلز همچنین گفت که در حال حاضر لبنان با بحران شدیدی روبه‌رو است؛ فقر و بیکاری در حال افزایش است و هم‌زمان شمار افرادی که به مقاومت مدنی روی آورده و خواهان تغییر هستند، رو به رشد است، که این خود وضعیت را پیچیده‌تر کرده است.
وی با اشاره به اینکه لبنان در میانه‌ی تشدید جنگ در غزه، جنگی که با ویرانی گسترده و آوارگی جمعی همراه بوده و بسیاری از بازیگران بین‌المللی آن را به‌عنوان «نسل‌کشی احتمالی» توصیف کرده‌اند، گرفتار شده است، گفت: این جنگ همچنان پیامدهای قابل توجهی دارد.
سیندی روبلز همچنین با تأکید بر اینکه این فقط یک مشکل منطقه‌ای نیست، بلکه یک بحران جهانی به‌شمار می‌آید، گفت: از همین رو، بی‌ثباتی لبنان صلح کلی در خاورمیانه را تهدید می‌کند و به بحرانی انسانی دامن می‌زند که نیازمند واکنش‌های هماهنگ جهانی است. به همین دلیل، همبستگی کشورهایی مانند نروژ اهمیت بسیار زیادی دارد؛ این به معنای دفاع قاطع از حقوق بین‌الملل، حمایت از حقوق بشر و جامعه مدنی، ارائهٔ کمک‌های بشردوستانه و تقویت توسعه پایدار است.
در ادامه، دکتر حلیمه قعقور در سخنرانی خود به بحران داخلی لبنان، موانع فرقه‌ای پیشِ‌روی اصلاحات، هزینه‌های انسانی فروپاشی اقتصادی و افزایش مقاومت مدنی پرداخت و گفت: «همهٔ نظام‌های سیاسی دنیا با نظام توافقی لبنان متفاوت هستند. حقوق بشر بر اساس حقوق فردی تعریف می‌شود؛ یعنی هر فرد باید از حق برابری با دیگران برخوردار باشد، در حالی که ما در لبنان این حق را به جمع می‌دهیم، به سنی‌ها، مسیحیان، شیعیان و هر گروه بسته به اندازه‌اش، نه حق، بلکه امتیاز دریافت می‌کند.»
وی تأکید کرد: «این امتیازات منجر به شکل‌گیری ائتلاف‌های گسترده، دولت‌ها و اداراتی شده که همگی میان فرقه‌ها و مذاهب تقسیم شده‌اند. در طول تاریخ لبنان، همهٔ دولت‌هایی که شکل گرفته‌اند بر مبنای همین تقسیم‌بندی بوده‌اند. اگرچه در قانون اساسی لبنان، بندهایی مانند ماده ۹۵ یا ۲۲ بر ضرورت لغو نظام فرقه‌ای اشاره دارند، اما هرگز به اجرا درنیامده‌اند. این موضوعات با یکدیگر در تناقض‌اند. علاوه بر این، مشاغل سطح بالا و درجه‌یک نیز میان طوایف تقسیم شده‌اند که این کار اصل شایسته‌سالاری را نابود می‌کند. بنابراین، ما در عمل در حال نقض قانون اساسی هستیم.»
وی با اشاره به اینکه «برخی از این عملکردها را با عنوان «عرف قانون اساسی» توجیه می‌کنند، گفت: اما این در واقع نه عرف، بلکه صرفاً یک شیوهٔ عملی است؛ زیرا عرف نمی‌تواند با متن صریح قانون اساسی در تضاد باشد. بنابراین، این روند نه دموکراتیک است، نه با حقوق بشر و برابری سازگار است، و نه با هیچ‌گونه اصلاحی.
ما اکنون پنج سال است که دربارهٔ قانون استقلال قضات بحث می‌کنیم، اما این قانون همچنان در کمیسیون‌های پارلمان مسکوت مانده است. اگر روزی نیاز به انتخاب برخی یا همهٔ قضات باشد، با مشکلی اساسی روبه‌رو خواهیم شد: چگونه می‌توانیم توزیع طوایف را در قوهٔ قضائیه تضمین کنیم؟ این موضوع مانع همهٔ اصلاحاتی می‌شود که لبنان به آن نیاز دارد.»
وی در خصوص وضعیت زنان نیز گفت: «وقتی صحبت از حقوق زنان به میان می‌آید، با مشکلات فرقه‌ای متعددی مواجه هستیم که برخی از آن‌ها نهادینه شده‌اند؛ نهادهای دینی بر این حوزه تسلط دارند. برای مثال، زن لبنانی نمی‌تواند تابعیت خود را به فرزندانش منتقل کند. حتی در بسیاری از بحران‌های لبنان، تنش‌های داخلی مربوط به تقسیم قدرت به‌واسطهٔ مداخلات خارجی تشدید شده‌اند، که این امر به موقعیت ژئوپلیتیکی لبنان در منطقه برمی‌گردد، از جمله ائتلاف‌هایی که در چارچوب درگیری عربی-اسرائیلی شکل گرفته‌اند، و نیز اختلافات داخلی بر سر مسئلهٔ فلسطین، و اخیراً روابط با رژیم سوریه، عراق یا عربستان سعودی.»
حلیمه قعقور تأکید کرد که کشور نیازمند ساختن یک دولت واقعی است، اما چه نوع دولتی؟ «باید دولتی سکولار و بی‌طرف از نظر دینی باشد؛ دولتی که برابری را میان همهٔ شهروندان تضمین کند. حتی احزاب ما نیز فرقه‌ای هستند و زمانی که رئیس‌جمهور از یکی از این احزاب قوی باشد، حاکمیت قانون و نهادها تضعیف می‌شود، چون آن حزب خود را فراتر از قانون می‌داند. حتی در سطح شهرداری نیز بحران لبنان ساختاری و نظام‌مند است. لبنان یکی از بزرگ‌ترین اقتصادهایی است که قدرت و ثروت را طبق دیدگاه و نفوذ رئیس‌جمهور متمرکز کرده است.»
وی افزود: «ما حتی وقتی از عدالت اجتماعی صحبت می‌کنیم، در حالی که این مفهوم در مقدمهٔ قانون اساسی لبنان آمده است، بسیار از تحقق آن فاصله داریم. از سوی دیگر، با بحران هویتی مواجهیم؛ چرا که وابستگی‌های مذهبی مختلف به قدرت‌های خارجی اجازه نمی‌دهد حس تعلق به دولت در مردم شکل بگیرد. اگر ما نتوانیم حقوق شهروندان را تضمین کنیم، آن‌ها هرگز احساس تعلق به کشور نخواهند داشت.»
سیغرید هایبرگ، نماینده پارلمان نروژ، نیز با تأکید بر این مسئله که نروژ و جامعه بین‌المللی به‌طور کلی باید چه اقداماتی را برای حمایت از حقوق بین‌الملل در منطقه از جمله اتخاذ موضعی روشن در قبال درگیری اعراب با نیروهای اسرائیلی انجام دهند، به تلاش‌های نروژ برای تحقق صلح و حمایت‌های انسان‌دوستانه این کشور اشاره کرد، و همچنین به مواضع سیاسی حزب سبز نروژ در خاورمیانه پرداخت، و بر اهمیت وجود اتحادی ملی برای دستیابی به صلحی واقعی که همهٔ شهروندان و اجزای جامعه را در بر گیرد، تأکید کرد.
وی توضیح داد که شرایط فعلی در خاورمیانه از جهت تشدید تنش‌ها بسیار خطرناک است؛ چرا که نیروهای اسرائیلی با اکثر همسایگان خود در حال جنگ هستند درگیری‌هایی که بر سر نفت، انرژی، آب و سایر منابع صورت می‌گیرد.
وی گفت: «ما روی کاغذ بر همکاری بین‌المللی، احترام به مرزها و حقوق بشر برای حفظ صلح توافق کرده‌ایم، اما این اصول در عمل اجرا نشده‌اند.»
وی همچنین افزود: «در حالی که هزینه‌های سنگینی صرف امور دفاعی می‌شود، هیچ برنامهٔ بلندمدتی برای رفاه شهروندان، مثلاً در زمینهٔ تأمین آب در ده سال آینده در نظر گرفته نشده است. از سوی دیگر، نسل‌کشی مداوم در غزه و کرانهٔ باختری توسط نیروهای اسرائیلی بسیار نگران‌کننده است و با تمامی قوانین بین‌المللی و حقوق بشر در تضاد است. همین‌طور جنگ بین اسرائیل و ایران نیز نقض آشکار قوانین بین‌المللی است، بنابراین ما باید فوراً برای اجرای حقوق بین‌الملل فشار وارد کنیم، و این مسئولیتی است که کشور ما، نروژ، باید به‌عهده بگیرد.»
وی در پایان تأکید کرد که حزب سبز نروژ خواستار خروج از جنگ‌ها شده و گفت: «ما خواهان اجرای گسترده‌تر اصلاحات به‌ویژه در شرایط کنونی هستیم. باید از لبنان در مسیر اصلاحات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و علمی و از طریق جامعهٔ مدنی و سازمان‌های بین‌المللی حمایت شود. ما به‌عنوان حزب سبز نروژ، در همکاری با حزب سبز لبنان، بر این باوریم که باید یک شبکهٔ بین‌المللی از پشتیبانی و تاب‌آوری شکل بگیرد تا بتوان به اصلاحات لازم در همهٔ زمینه‌ها دست یافت و به صلح واقعی رسید.»