رجاء خيرات

مراکش- در افتتاحیه سومین دوره جشنواره کتاب آفریقا، مشارکت‌کنندگان بر این نکته تأکید کردند که زنان هنوز با مشکلات زیادی مواجه‌اند و چالش‌های بزرگی را برای رسیدن به مراکز تصمیم‌گیری می‌پذیرند، چرا که سلطه تفکر مردسالارانه همچنان حاکم است.

فعالیت‌های سومین دوره جشنواره کتاب آفریقا روز پنج‌شنبه ۳۰ ژانویه در مراکش آغاز شد و تا یک‌شنبه ۲ فوریه ادامه خواهد داشت. این دوره با پنلی آغاز شد که به مشارکت زنان در نوشتن متون و تجربیات سیاسی‌شان در مبارزه با تصورات قالبی و کاهش فاصله‌های جنسیتی از طریق حضور در فرآیندهای تصمیم‌گیری پرداخته بود.

کریستیان توبیرا، نویسنده و وزیر دادگستری سابق فرانسه، گفت: «نمی‌توان انکار کرد که مردان بر قدرت تسلط دارند و تمام ابزارهایی را در اختیار دارند که به آنها اجازه می‌دهد تصمیمات سیاسی را به‌طور انحصاری اتخاذ کنند. حتی با حضور تعداد زیادی از زنان در موقعیت‌های مهم، همچنان آنها از کسب پست‌های عالی محروم می‌شوند.»

وی اشاره کرد که این زنان تنها در حد مشارکت حضور دارند و گاهی در پذیرش و موافقت با تصمیمات مردسالارانه در فرآیندهای تصمیم‌گیری محدود می‌شوند. او تأکید کرد که این وضعیت در تمام جوامع، حتی جوامع دموکراتیک، صادق است.

در خصوص جوامع مردسالارانه و مالکیت قدرت، وی بیان کرد که این قدرت در دست مردان است، مگر در دوران مادرسالاری که قدرت در دست زنان بود، اما این دوره با بسیاری از سوالات روبه‌رو است که برخی از مردم‌شناسان به آن پرداخته‌اند.

وی افزود که زنان در جوامع مردسالار خوش‌آمد نیستند و هرگاه وارد عرصه سیاسی شوند با موانع و فشارهای زیادی روبرو می‌شوند که مانع از شنیده شدن صدای آنها و تحمیل دیدگاه‌ها و نظراتشان می‌شود.

وی توضیح داد که از تجربیات سیاسی‌اش درک کرده است که هنوز تفکر مردسالارانه‌ای وجود دارد که به مبارزه با زنان ادامه می‌دهد. او گفت: «چندین بار متوجه شدم که زمین‌هایی که در جوامع ما قدم می‌زنیم پر از سنگ‌ها و موانعی است که اجازه نمی‌دهد زنان با کفش‌های پاشنه بلند قدم بردارند. این شبیه یک شوخی است، اما حقیقتی است که نمی‌توان از آن فرار کرد.»

وی نتیجه گرفت که مفهوم قدرت در خود و ساختار قدرت به‌طور خاص مردسالارانه است و تحت سلطه مردان قرار دارد، و این امر زنان فعال در سیاست را وادار می‌کند که هر روز مبارزات سختی برای مقابله با این قدرت انجام دهند، در حالی که برخی دیگر از زنان در برابر تفکر مردسالارانه تسلیم می‌شوند و آن را تقویت می‌کنند.

وی همچنین به تأثیر برخی فلاسفه و اندیشمندان بر خود اشاره کرد و گفت که در دهه ۱۹۷۰ تحت تأثیر نویسندگان و فلاسفه فرانسوی چون سیمون دو بووار، ژان پل سارتر و آلبر کامو قرار گرفته است، به‌ویژه اختلافات فکری میان سارتر و کامو درباره خشونت و خشونت انقلابی. همچنین مطالعه کتاب‌هایی همچون "la parole aux négresses" از پژوهشگر مردم‌شناسی سنگالی، «اوا تیام»، به او کمک کرده تا با مبارزه فمینیستی آشنا شود و آگاهی‌اش از مسائل زنان به‌ویژه زنان سیاه‌پوستی که با ظلم و سرکوب به‌خاطر جنسیت، طبقه اجتماعی و نژاد مواجه‌اند، عمیق‌تر شود.

در مورد تعهد سیاسی و مشارکتش در زندگی سیاسی، او گفت که آموزشی که از دوران دانشجویی در پاریس دریافت کرده بود، او را به اهمیت تعهد به مسائل مختلف، به ویژه مسئله زنان، آگاه کرد.

در مورد حذف زنان آفریقایی از دوایر تصمیم‌گیری و اینکه آیا این امر موجب تأخیر در پیشرفت وضعیت آنها شده است، او اشاره کرد که این زنان تنها کسانی نیستند که از این حذف رنج می‌برند؛ بلکه این وضعیت شامل زنان آسیایی و اروپایی نیز می‌شود و به‌طور کلی زنان که نیمی از جامعه را تشکیل می‌دهند، از مشارکت در سازماندهی جامعه محروم هستند.

او تأکید کرد که ابتدا باید این وضعیت را بشناسیم و سپس اقدام‌های لازم را برای مقابله با آن انجام دهیم. برخی از زنان در این زمینه فعال هستند، با وجود اینکه ترفندهای مردانه‌ای مانع از این می‌شوند. او افزود که این ترفندها یا نقشه‌ها به‌طور حتم توسط مردان اجرا نمی‌شود بلکه زنانی نیز در دوایر تصمیم‌گیری حضور دارند که این سیستم سلطه‌گرانه را تثبیت می‌کنند.

او از زنان خواست که برای کسب قدرت تلاش کنند، زیرا قدرت ابزار موثری برای تغییر است. او اشاره کرد که تجربه‌های اجتماعی و انباشته‌هایی که زنان در طول تاریخ داشته‌اند، می‌تواند برای تغییر مفید باشد. او گفت که مردان تجارت‌پیشه‌ای که اقتصاد را کنترل می‌کنند، وارد سیاست می‌شوند چون به اهمیت وضع قوانین که منافع اقتصادی آنها را تأمین کند، آگاهند و بنابراین زنان نیز باید وارد عرصه سیاسی شوند و قدرت را در دست گیرند.

او همچنین گفت که آنچه زنان را متمایز می‌کند نه تفاوت‌های جنسیتی یا فیزیولوژیکی است که با مردان دارند، بلکه تجربه انباشته و حافظه جمعی است که آنها در طول تاریخ تحت سلطه، حذف و سرکوب قرار گرفته‌اند، و این میراث باید به اشتراک گذاشته شود و منتقل گردد.

از طرف دیگر، نجاة فالو بلقاسم، وزیر آموزش و پرورش مراکش-فرانسه، اظهار داشت که سوال در مورد الهام و تعهد به مسائل اساسی جامعه، به ویژه مسئله زنان، بخشی از تجربیات شخصی‌اش از رابطه‌اش با مادرش است.

او توضیح داد که در خصوص تجربه‌اش، و کتابی که در این زمینه منتشر کرده با عنوان "زندگی خیال بیشتری از تو دارد"، عنوانی که از عبارتی که مادرش همیشه به او می‌گفت، الهام گرفته است: «نگران نباش، زندگی خیال بیشتری از تو دارد.»

او اشاره کرد که این «خشم» را از تجربه مادرش در زندگی و محدودیت‌هایی که به او تحمیل شده بود، به دست آورده است، همچنین فقدان استقلال و ... که به او انگیزه داد تا عدالت را برای او برقرار کند و شرایط را برای خودش و نسل‌های آینده تغییر دهد.

او افزود که تعهد به این مسائل انسانی و دفاع از آنها از تعهدات شخصی در دوران کودکی نشأت می‌گیرد، سپس با بلوغ و تکامل به تعهدات جهانی می‌رسد که ضروری است اطمینان حاصل شود که تمامی صداها، به‌ویژه صدای زنان، شنیده شود.

او بر این نکته تأکید کرد که گروه‌های حاشیه‌ای و حذف‌شده در جامعه نمی‌توانند داستان‌های خود را بگویند و این شامل زنان می‌شود. چون طبیعت خلأ را نمی‌پذیرد، گروه‌های دیگری به‌جای زنان این خلأ را پر می‌کنند.

او گفت که زنان صدای خود را نمی‌شنوند و داستان‌هایشان گفته نمی‌شود و این یک میراث تاریخی است که برای تغییر آن زمان زیادی لازم است. او افزود که تعداد کمی از داستان‌ها و تصورات زنانه وجود دارند که می‌توانند بخشی از میراث مشترک انسانی ما شوند.

او نتیجه گرفت که به همین دلیل، گفتمان‌ها تا حد زیادی مردانه هستند. گفتمان دارای اهمیت و قدرت است زیرا این گفتمان است که به مردم می‌گوید چه چیزی خوب است، چه چیزی بد است و چه چیزی عادلانه و چه چیزی ناعادلانه است.

در خصوص مشکلات زنان مهاجر برای دستیابی به مناصب عالی، او گفت که این به توانایی شکستن سقف‌های شیشه‌ای بستگی دارد که تنها در سیاست وجود ندارد، بلکه در تمامی حوزه‌ها از جمله سیاست، موسسات خصوصی و ادارات عالی وجود دارد.

او اشاره کرد که این سقف‌های شیشه‌ای بر زنان و مهاجران اعمال می‌شود، بنابراین هر وقت زنی موفق به شکستن این سقف می‌شود، این پیامی به دیگران است که آنها نیز می‌توانند به مناصب عالی دست یابند. با این حال، او تأکید کرد که رسیدن او به وزارت آموزش و پرورش چیزی را تغییر نداده است، اما او و دیگر زنان همچنان برای رسیدن به مناصب مهم در حوزه‌های مختلف مبارزه می‌کنند. او همچنین یادآوری کرد که در دوران وزارتش اقدامات خاصی برای استخدام زنان در مناصب مهم انجام داد.

او نتیجه‌گیری کرد که دسترسی یک زن مهاجر به مقام عالی کافی نیست تا الهام‌بخش دیگر زنان باشد، بلکه باید در تغییر قوانین و قواعد سیستم سیاسی عمومی مشارکت داشته باشد تا این سیستم برای زنان انعطاف‌پذیرتر شود.