مرکز خبر- همزمان با بحران انرژی و آب در سراسر ایران، بحران کمبود کاغذ نیز به نقطه‌ای رسیده که چاپ کتاب‌های درسی، نشریات و کتاب‌های عمومی به‌طور جدی مختل شده است؛ بازار کاغذ نایاب و قیمت‌ها سر به فلک کشیده‌اند، اما در حالی که ناشران و مطبوعات دست به دامن مسئولان شده‌اند، دولت و وزارتخانه‌های مرتبط هنوز راه‌حلی پایدار و روشن برای این بحران ارائه نکرده‌اند و این وضعیت بی‌تفاوتی، آینده نشر و آموزش ایران را به خطر انداخته است.

سردبیر ماهنامه «اندیشه پویا» در یادداشتی اعلام کرد که بیش از ۱۰ روز است به دلیل نبود کاغذ رول وارداتی، انتشار شماره جدید نشریه متوقف شده و با وجود تمایل به خرید حتی با قیمت‌های گزاف، موفق به تأمین کاغذ نشده‌اند. همچنین روزنامه «شرق» به مناسبت روز خبرنگار از توقف چاپ نسخه کاغذی خود در روزهای ۱۵ و ۱۶ مردادماه به علت کمبود کاغذ خبر داد. مدیرمسئول روزنامه «هم‌میهن» نیز از کاهش شدید تیراژ و چاپ با کاغذ قرضی سخن گفته است.

یکی از دلایل اصلی بحران، افزایش چندبرابری قیمت کاغذ است؛ قیمت هر کیلوگرم کاغذ در عرض سه سال از حدود ۸ هزار تومان به بیش از ۶۰ هزار تومان رسیده است. این وضعیت در کنار کمبود شدید، بازار کاغذ را به حال خود رها کرده و به باور برخی کارشناسان، احتکار کاغذ وارداتی در انبارها و نبود نظارت کافی بر بازار، به تشدید این بحران دامن زده است.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران نیز تاکنون نسبت به بحران موجود واکنش موثری نداشته‌اند. سردبیر «اندیشه پویا» اشاره می‌کند که مسئولان وزارتخانه‌ها و حتی نهاد ریاست‌جمهوری از واقعیات بازار کاغذ بی‌اطلاع هستند و در عمل واردات کاغذ به دلیل تصمیمات دولتی متوقف شده است. مدیرمسئول روزنامه «دنیای اقتصاد» نیز گفت مشکل اصلی تخصیص ارز برای واردات کاغذ است و حتی واردات با نرخ آزاد هم به‌دلیل نبود مجوزها و سیاست‌های محدودکننده امکان‌پذیر نیست.

در حوزه کتاب‌های درسی، کمبود کاغذ به معضل بزرگی تبدیل شده است. مسئولان دولتی، از جمله معاون اول رئیس‌جمهور ایران، قول تأمین کاغذ لازم برای چاپ کتاب‌های درسی را داده‌اند، اما گزارش‌ها حاکی از آن است که حتی پس از چند ماه، کاغذ وارداتی به دست چاپخانه‌ها نرسیده و همچنان از ذخایر محدود چندساله استفاده می‌شود.

کارشناسان تولید داخلی کاغذ نیز شرایط مناسبی را گزارش نمی‌کنند. با وجود افزایش مقطعی تولید در سال‌های گذشته، کاهش تولید در سال ۱۴۰۳ و مشکلاتی چون تخصیص ارز، کمبود مواد اولیه و عدم واردات ماشین‌آلات جدید، تولید داخلی نتوانسته پاسخگوی نیاز کشور باشد. همچنین تولید کاغذ در کشور با چالش‌های زیست‌محیطی و اقتصادی جدی مواجه است که توجیه تولید انبوه را کاهش داده است.

در این میان، کارشناسان توصیه می‌کنند به جای تمرکز صرف بر خودکفایی تولید کاغذ، باید سیاست‌های ترکیبی شامل واردات هدفمند، توسعه فناوری‌های جایگزین و سرمایه‌گذاری در حوزه‌های دیگر برای تأمین منابع ارزی به کار گرفته شود تا نیاز مبرم آموزشی و فرهنگی کشور تأمین گردد.

با توجه به افزایش قیمت و کمبود شدید کاغذ، بازار نشر در رکودی عمیق فرو رفته و بسیاری از ناشران اعلام کرده‌اند که ماه‌هاست حتی یک کتاب چاپ نکرده‌اند. این وضعیت علاوه بر تأثیر مستقیم بر صنعت چاپ، به کاهش دسترسی جامعه به کتاب و رسانه‌های چاپی منجر شده و می‌تواند پیامدهای فرهنگی و آموزشی بلندمدتی برای کشور به همراه داشته باشد.