افزایش نگران‌کننده ترک تحصیل در استان اورمیه
نبود امکانات آموزشی، فقر اقتصادی و تبعیض سیستماتیک علیه مناطق حاشیه‌ای، از عوامل اصلی ترک تحصیل در استان اورمیه هستند.
لانه محمدی
اورمیه- استان اورمیه با وجود منابع طبیعی غنی و موقعیت جغرافیایی مهم، همچنان از نبود زیرساخت‌های آموزشی مناسب و فقر گسترده رنج می‌برد. نرخ ترک تحصیل در این استان، به‌ویژه در مناطق کوردنشین و روستایی، یکی از بالاترین‌ها در کشور است.
براساس آماری کە اخیرا مدیر کل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری منتشر کرد این استان با دارا بودن آمار ۱۰ درصدی دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل، دومین استان کشور با بالاترین آمار است. این استان پس از سیستان و بلوچستان، دومین رتبه را در ترک تحصیل دانش‌آموزان دارد. این وضعیت نه‌تنها به دلیل مشکلات اقتصادی و فرهنگی، بلکه ناشی از تبعیض سیستماتیک علیه مناطق حاشیه‌ای و سیاستهای ناکارآمد دولت مرکزی است.
فقر و بیکاری؛ عوامل اصلی ترک تحصیل
یکی از اصلی‌ترین دلایل ترک تحصیل در اورمیه و مناطق روستایی، فقر اقتصادی است. بسیاری از خانواده‌ها قادر به تامین هزینه‌های تحصیل فرزندان خود نیستند. روناک محمدی، معلم یکی از مدارس ابتدایی اورمیه، توضیح می‌دهد: «در بسیاری از روستاهای استان، مدارس از حداقل امکانات بی‌بهره‌اند. خانواده‌ها برای تامین هزینه‌های تحصیل، از جمله لوازم‌التحریر و پوشاک فرزندان خود با مشکلات جدی روبرو هستند. برخی خانواده‌ها حتی توانایی تهیه یک وعده غذایی مناسب برای فرزندان خود را ندارند، چه برسد به تأمین هزینه‌های تحصیلی.»
در حالی که بسیاری از مناطق شهری کشور از امکانات آموزشی بهتری برخوردارند، در مناطق روستایی استان اورمیه و به‌ویژه مناطق کوردنشین، این امکانات به‌صورت ناعادلانه توزیع شده است. در این مناطق، مدارس فاقد کتابخانه، آزمایشگاه و تجهیزات آموزشی مناسب هستند. بسیاری از دانش‌آموزان به دلیل دوری مدارس از محل زندگی‌شان و نبود وسایل نقلیه مناسب، از ادامه تحصیل بازمی‌مانند.
نقش سيستماتيک در ترک تحصیل
فقر اقتصادی تنها یکی از دلایل ترک تحصیل در اورمیه است. تبعیض سیستماتیک علیه مناطقی که به‌عنوان «حاشیه» شناخته می‌شوند، نقشی کلیدی در این معضل دارد. سیاستهای آموزشی و فرهنگی دولت مرکزی به شکلی طراحی شده‌اند که نیازهای ویژه مناطق پیرامونی را در نظر نمی‌گیرند. کتاب‌های درسی که با ایدئولوژی حکومتی نوشته شده‌اند و به فرهنگ و زبان مناطق مانند کوردستان و آذربایجان محلی‌سازی نشده‌اند، یکی از چالش‌های اصلی است که باعث کاهش انگیزه و علاقه دانش‌آموزان به ادامه تحصیل می‌شود.
وی در این باره توضیح می‌دهد: «کتاب‌های درسی که مطابق با ایدئولوژی حکومتی هستند و هیچ ارتباطی با فرهنگ محلی ندارند، موجب نارضایتی و بیگانگی دانش‌آموزان می‌شوند. این عدم تطابق فرهنگی، به‌ویژه در کوردستان ، به شدت حس می‌شود. بسیاری از دانش‌آموزان با این کتاب‌ها نمی‌توانند ارتباط برقرار کنند و در نهایت، ترک تحصیل می‌کنند».
سیاستهای دولت در این مناطق بیشتر بر کنترل و انقیاد تمرکز دارد تا بهبود شرایط زندگی و آموزش. تبعیض در تخصیص منابع و عدم توجه به نیازهای آموزشی این مناطق، ترک تحصیل را به یک بحران جدی تبدیل کرده است.
نگاه مرکز به پیرامون؛ سیاستهای ناعادلانه در توزیع منابع
در ساختار سیاسی و اجتماعی ایران، نگاه مرکز به پیرامون همیشه به‌عنوان یک مسئله چالش‌برانگیز مطرح بوده است. استان‌هایی مانند اورمیه و دیگر استان‌های کوردستان به دلیل فاصله جغرافیایی و فرهنگی با مرکز، کمتر از امکانات بهره‌مند می‌شوند. این نابرابری‌ها، در زمینه آموزش نیز به وضوح دیده می‌شود.
در حالی که تهران و دیگر مراکز مهم کشور از امکانات آموزشی پیشرفته و مدارس خصوصی با کیفیت برخوردارند، مناطق پیرامونی مانند اورمیه با مشکلاتی مانند کمبود مدارس، معلمان غیرمتخصص و زیرساخت‌های ضعیف آموزشی مواجه هستند. این نابرابری‌ها باعث می‌شود دانش‌آموزان در این مناطق از همان ابتدا با چالش‌های جدی روبرو شوند.
او درباره این موضوع می‌گوید: «در شهرهای تهران و اصفهان، مدارس خصوصی با بهترین امکانات در دسترس است. اما در روستاهای اورمیه، حتی یک مدرسه مجهز به کامپیوتر وجود ندارد. چگونه می‌توان انتظار داشت که دانش‌آموزان این مناطق بتوانند در رقابت‌های آموزشی کشوری موفق شوند؟»
پیامدهای اجتماعی ترک تحصیل
افزایش نرخ ترک تحصیل در استان اورمیه پیامدهای اجتماعی گسترده‌ای دارد. ترک تحصیل دانش‌آموزان به‌ویژه دختران، باعث افزایش کودک همسری، افزایش کودکان کار و تشدید فقر در جامعه می‌شود. ازدواج‌های زودهنگام که عمدتاً به دلیل فشارهای فرهنگی و اقتصادی در این مناطق رخ می‌دهد، باعث می‌شود دختران از فرصت‌های آموزشی و تحصیلی محروم شوند و چرخه فقر و نابرابری همچنان ادامه یابد.
وی در مورد ترک تحصیل در این استان می‌گوید: «ازدواج زودهنگام دختران در این مناطق به‌طور مستقیم با ترک تحصیل مرتبط است. بسیاری از خانواده‌ها به دلیل مشکلات اقتصادی، دختران خود را مجبور به ازدواج می‌کنند و این باعث می‌شود که فرصت‌های تحصیلی از آن‌ها گرفته شود. همچنین کودکان کار نیز در نتیجه ترک تحصیل افزایش یافته‌اند و این مسئله باعث تشدید فقر در جامعه می‌شود.»
راهكارهای پیشنهادی برای کاهش ترک تحصیل
برای مقابله با معضل ترک تحصیل در استان اورمیه، نیاز به اقدامات جدی و برنامه‌های حمایتی دولت وجود دارد. دولت باید بودجه بیشتری را به اين مناطق اختصاص دهد و از تبعیض در توزیع منابع جلوگیری کند. ساخت مدارس جدید، بهبود زیرساخت‌های آموزشی و افزایش تعداد معلمان متخصص از جمله اقدامات ضروری است.
وی در ادامه می افزاید: «دولت باید برنامه‌های حمایتی را برای خانواده‌های نیازمند اجرا کند تا بتوانند هزینه‌های تحصیل فرزندانشان را تأمین کنند. ارائه کمک‌های مالی به دانش‌آموزان، ارائه وعده‌های غذایی رایگان در مدارس و بهبود زیرساخت‌های آموزشی می‌تواند به کاهش نرخ ترک تحصیل کمک کند. همچنین، باید کارگاه‌های آموزشی برای والدین برگزار شود تا باورهای غلط فرهنگی مانند ازدواج زودهنگام تغییر کند».
وی در نهایت اضافه می‌کند: «حل این معضل تنها با توجه به مشکلات اقتصادی ممکن نیست؛ بلکه دولت باید به مسائل فرهنگی و اجتماعی نیز توجه کند. ایجاد فرصت‌های برابر برای دانش‌آموزان سراسر کشور، بدون در نظر گرفتن محل زندگی آن‌ها، باید در اولویت برنامه‌های دولت قرار گیرد».