ساریا دنیز

مرکز خبر- دولت ترکیه طی سال‌های اخیر فعالان حقوق زنان را هدف حملات خود قرار داده است. این حملات که به طور مستقیم به بدن و هویت زنان آسیب می‌رساند، نشان‌دهنده خشم و نفرت عمیق نسبت به مبارزات زنان است. گزارش‌ها حاکی از آن است که قرار بوده با شلیک گلوله و رها کردن زنان بدون درمان تا مرگ یا سوزاندن پیکرها و به نمایش گذاشتن اجساد بی‌جان، جامعه زنان سرکوب شود. با این حال، عدم پیگیری مؤثر مقامات قضایی نتوانسته کسی را از ادامه مبارزه بازدارد. برعکس، به نظر می‌رسد زنان از پیکرهای بی‌جان زنان شهید الهام گرفتە‌اند و مبارزات خود را تقویت کرده‌اند.

بنا به گزارشات، در تاریخ ۴ ژانویه ٢٠١۶، سه فعال حقوق زنان به نام‌های سوه دمیر، عضو شورای حزب مناطق دموکراتیک (DBP)، فاطمه ایار، فعال حزب دموکراتیک خلق‌ها (HDP) و کنگره آزاد زنان (KJA) و پاکیزه نایر، رئیس مشترک مجلس مردمی سلوپی، هنگام تلاش برای ترک یک محله تخلیه شده در دوران ممنوعیت عبور و مرور، مورد حمله شدید نیروهای انتظامی دولت ترکیه قرار گرفتند و به شدت مجروح شدند. گزارش شده پس از اعلام مکان آنها به مقامات برای اعزام آمبولانس، آنها دوباره توسط نیروهای انتظامی با سلاح گرم هدف قرار گرفته و به قتل رسیدند. پس از حمله ١١ گلوله از بدن سوه دمیر، ۵ گلوله از بدن پاکیزه نایر و ٣ گلوله از بدن فاطمه ایار خارج شده بود به طوری که پیکر سوه دمیر توسط نزدیکانش از روی موهای مجعدش شناسایی شده بود.

 

روند قتل‌عام‌ها چگونه آغاز شد؟

پیش از کشته شدن سوه دمیر، فاطمه ایار و پاکیزه نایر، روند حل مسئله در ترکیه به طور عملی با ملاقات‌های نمایندگان حزب دموکراتیک خلق‌های (BDP) با رهبر خلق کورد عبدالله اوجالان در اوایل ژانویه ٢٠١٣ آغاز شد. در همان سال، در جشن نوروز، این فرایند با قرائت نامه عبدالله اوجالان به مرحله جدیدی رسید. در فوریه ٢٠١۵، اعلامیه مشترک ١٠ ماده‌ای با هیئت HDP و وزرای حزب عدالت و توسعه (AKP) در دفتر نخست‌وزیری دولمه‌باغچه به اطلاع عموم رسید. در این مدت، حملات و سیاست‌های ادغام، نابودی، انکار و نسل‌کشی رئیس جمهور ترکیه رجب طیب اردوغان علیه کوردها همچنان ادامه داشت. «طرح فروپاشی» علیه کوردها اجرا شد. اولین حمله این طرح در ۵ ژوئن در تجمع HDP در میدان ایستگاه آمد رخ داد. به این حمله در انتخابات ۷ ژوئن پاسخ داده شد. در پاسخ، دولت سیاست‌های تهاجمی خود را بیشتر اجرا کرد. اردوغان با گفتن «توافق‌نامه دولمه‌باغچه را به رسمیت نمی‌شناسم» در نهایت میز را واژگون کرد. اولین گام آن، عدم به رسمیت شناختن نتایج انتخابات ۷ ژوئن بود. این موضوع باعث تشدید بیشتر خشونت‌ها شد. قتل‌عام‌ها یکی پس از دیگری رخ دادند.

 

اعلام خودمدیریتی

در واکنش به افزایش خشونت‌ها و قتل‌عام‌ها علیه کوردها، مردم در شهرهای مختلف به منظور اداره و حفاظت از خود، اقدام به اعلام خودمدیریتی نمودند. اعلام خودمدیریتی در ابتدا در شهرهای شرناخ، سلوپی، جزیر و نسبین آغاز شد و سپس در شهرهای هکاری، باتمان، یوکسکووا، وارتو، بولانیک، ادرمیت، ایپک‌یولو، سور، سیلوان، لیجه، دوغوبایازیت و حزن نیز گسترش یافت. پس از اعلام خودمختاری، شهرها به کلی ویران شدند و هزاران نفر آواره گشتند. همچنین طبق گزارش‌ها، صدها تن از جوانان، سالخوردگان، زنان، کودکان و نوزادان کورد کشته شدند.

زنان همواره در خط مقدم مبارزات قرار داشته‌اند. در این دوره، حملات واحدهای نظامی ویژه دولت ترکیه علیه زنان کورد نیز افزایش یافت. هویت، اراده، بدن و آزادی زنان هدف قرار گرفت. زنان برای دفاع از اراده و آزادی خود مبارزه کردند و جان خود را از دست دادند. سوه دمیر، فاطمه ایار و پاکیزه نایر از پیشگامان این مبارزات بودند که جان خود را فدای این راه کردند.

 

جایی در کوردستان نبود که پا به آن نگذاشته باشد

سوه دمیر یکی از چهره‌های شناخته‌شده در مبارزات طولانی مدت خلق کورد بود که پای وی به اغلب مناطق کوردنشین رسیده بود. وی در روستای شوته از توابع شهرستان ساور، استان ماردین به دنیا آمد و تمامی عمر خود را وقف مبارزه برای رهایی ملت کورد و آزادی زنان نمود. در دهەی نود به همراه خانواده‌اش به دلیل فشارهای دولت، مجبور به مهاجرت به شهرستان بیسمیل، استان آمد شدند. در سال ١٩٩۵ خانواده به شهرستان صالحلی، استان مانیسا نقل مکان نمودند. تجربەی فشارها و مهاجرت‌ها موجب گردید تا سوە دمیر نقشی بسیار فعال در مبارزات آزادی‌خواهانەی ملت کورد ایفا نماید. سوە دمیر در مزارع پنبه به عنوان کارگر مشغول به فعالیت بود و همزمان در فعالیت‌های اجتماعی نیز مشارکت داشت.

وی بیشتر با چهره‌ی مهربان و خندانش شناخته می‌شد. مادر او ، سکینه دمیر، درباره‌ی فرزندش چنین می‌گوید: جایی در کوردستان نبود که سوه پایش به آنجا نرسیده باشد. او به همه‌جا سفر می‌کرد. همه‌ی کوردستان او را می‌شناختند. او قلب، روح و کل وجودش را وقف مبارزه کرده بود. در سال‌های فعالیتش با بسیاری از فشارها روبرو شد. ۵ سال در زندان به سر برد و ۶٠ روز را نیز در اعتصاب غذا گذراند.

همرزمان سوە دمیر، چه کسانی که وی را می‌شناختند و چه کسانی که نمی‌شناختند، پس از شهادت وی وعده‌ی ادامه‌ی مبارزه دادند.

 

یاغی و سرکش

فاطمه ایار و پاکیزه نایر همراه سوه دمیر در لحظات پایانی زندگی‌شان حضور داشتند. فاطمە ایار در ۲۸ اوت ۱۹۸۸ به عنوان دومین فرزند خانواده‌ای ۷ نفره در روستای دهوک به دنیا آمد. وی در پایەی پنجم ابتدایی تحصیل را رها کرد و ۱۱ ساله بود که به مبارزات پیوست. هنگامی که به اوایل دهەی ۲۰۰۰ رسید، مانند هم‌نسلان خود در مبارزات جوانان حضور یافت. وی که توسط دوستانش با ویژگی‌هایی همچون شیطنت، سرکشی و استواری شناخته می‌شد، در سال ۲۰۰۹ دستگیر و ۵ سال و ۳ ماه در زندان به سر برد. بلافاصله پس از آزادی، در فعالیت‌های زنان در مناطق مرزی و بوتان مشارکت نمود. فاطمە ایار پیش از جانباختن در ۲۷ سالگی، در شهر سلوپی مشغول به فعالیت در KJA بود.

فاطمه ایار که با حضور در خانه‌ها و سازماندهی زنان در دوران ممنوعیت عبور و مرور از پیشگامان به‌شمار می‌رفت، مدت کوتاهی پیش از جانباختن به دوست دوران کودکی‌اش،  فلک چاکر، چنین گفته بود: «گویا قرار است شهید شوم.» پس از شهادت وی نیز فشارهایی از سوی مقامات علیه خانواده‌اش اِعمال گردید، به‌طوری‌که علیه برادر وی که در مراسم تشییع جنازه حضور داشت، پرونده‌ای تشکیل شد. مادر وی، خدیجه ایار، نیز با اتهام «عضویت در گروه» بازداشت و زندانی گردید. خدیجه ایار پس از دو ماه و ده روز حبس، آزاد شد. وی بیان کرد میراث مبارزاتی فاطمه را در همه جا ادامه می‌دهند.

 

او را کارگر زندگی می‌نامیدند

پاکیزه نایر که با عنوان «کارگر زندگی» شناخته می‌شد، در سال ۱۹۹۰ میلادی در روستای زیریستان، شهرستان سلوپی به دنیا آمد. وی نیز تنها توانست تا پایەی پنجم ابتدایی درس بخواند. پاکیزە نایر برای سالیان متمادی در شهرهای مختلف به‌عنوان کارگر کشاورزی مشغول به‌کار بود. سرانجام در محلەی محل سکونت‌شان آرایشگاهی راه‌اندازی کرد. حملات داعش به کوبانی تأثیر عمیقی بر وی گذاشت. پاکیزە نایر اجساد کسانی را که در کوبانی جان باخته بودند استقبال نموده و از خانواده‌هایی که در مرز منتظر بودند، پذیرایی می‌کرد. پاکیزه نایر که در آکادمی خانەی زنان شرکت کرده بود، در آن‌جا با سوه دمیر و فاطمه ایار ملاقات نمود. پس از آن به‌صورت فعال‌تری در فعالیت‌ها شرکت داشت و ریاست مشترک مجلس مردمی سلوپی را برعهده گرفت.

پس از کشته شدن پاکیزه نایر، خواهرش در جریان یورش به خانه‌اش دستگیر شد. او چند روزی در بازداشت بود و سپس آزاد شد. مدت کوتاهی بعد، خواهر پاکیزه نایر دوباره دستگیر شد. دادگاه او را زندانی کرد و پس از ١ سال زندان آزاد شد. بعد از آن، عموی پاکیزه، جلال‌الدین نایر، به دلیل حضور در مراسم تشییع جنازه پاکیزه، تحت بازجویی قرار گرفت. مادرش بهیه نایر که هنوز از کوچه‌ای که دخترش در آنجا به قتل رسید، نمی‌تواند عبور کند، بر پرچم مبارزه‌ای که پاکیزه جانش را برای آن فدا کرد، سوگند یاد کرد.

 

در ۸ سال گذشته هیچ‌کس در پروندەی قتل‌عام سوه دمیر، فاطمه ایار و پاکیزه نایر محاکمه نشده است

در این پرونده طی ۸ سال گذشته هیچ پیشرفتی حاصل نگردیده است. این سه زن سیاست‌مدار کورد علی‌رغم مجروح‌بودن و درخواست اعزام آمبولانس، ساعت‌ها منتظر ماندند و سپس در حالی‌که همچنان مجروح بودند، مجدداً مورد حملەی گلوله‌باران قرار گرفتند. از سال ۲۰۱۶ تاکنون، این موضوع ده‌ها بار در دستور کار مجلس قرار گرفته و طرح‌های سؤال متعددی مطرح شده است. تشکیل کمیتەی تحقیق مجلس درخواست شده، اما همەی این درخواست‌ها بی‌پاسخ مانده‌اند. پروندەی تحقیقات همچنان بایگانی و کنار گذاشته شده است. هیچ مجازات قانونی برای عاملان این قتل‌عام اعمال نگردیده است.

سوه، فاطمه و پاکیزه تا آخرین لحظات زندگی‌شان از مبارزه و مقاومت دست برنداشتند. این سه زنی که بی‌باکانه مرگ را به چالش کشیدند، از نام‌ها و نمادهای فراموش‌نشدنی خلق کورد هستند. امروز خانواده‌ها، دوستان و حتی کسانی که آن‌ها را نمی‌شناخته‌اند، مبارزه آن‌ها را ادامه می‌دهند.