ساریا دنیز

مرکز خبر- درد، قتل عام، شکنجه، اعدام... این «کلمات کلیدی» به ویژه در سال‌های اخیر ایران را برای زنان خلاصه می‌کند. اما در کنار این، دو سال پیش دیوار بزرگی از ترس فرو ریخت. زنان قوی‌تر و به شکلی که همه را تکان داد فریاد زدند «زن، زندگی، آزادی». ژینا امینی که در ایران به خاک افتاد، جوانه‌های مقاومتی را در سراسر جهان و همچنین مبارزه‌ای مشترک را به بار آورد.

پیشگامی زنان در انقلاب «زن، زندگی، آزادی» که امروز همه سعی در درک جامعه‌شناختی یا همه جانبه آن دارند، یک شبه اتفاق نیفتاد. مرگ ژینا آخرین «قطره» برای زنان بود.

 

سکینه جانسز الهام بخش این روزها

سخنان سکینه جانسز (سارا)، یکی از بنیانگذاران پ.ک.ک و از پیشگامان اولیه جنبش زنان کورد که در ٩ ژانویه ٢٠١٣ در پاریس، پایتخت فرانسه ترور شد، درباره آنچه سال‌ها پیش در ایران اتفاق افتاد، دقیقاً امروز را توصیف می‌کند. برای درک ایران و زنان، باید به مصاحبه سکینه جانسز در ۴ آوریل ٢٠١١ در طول سومین کنفرانس اتحادیه زنان شرق کوردستان (YJRK) نگاه کرد. چرا که سکینه جانسز در آن تاریخ گویی رویدادهای امروز ایران را روایت می‌کند.

 

گامی مستقل برای آزادی

سکینه جانسز که با کلام و عمل خود راه را نشان می‌دهد، می‌گوید: «زن دوستی جز ایدئولوژی آزادی ندارد» و به ویژه به مبارزه در حال رشد زنان در روژهلات (شرق کوردستان) اشاره می‌کند. «هر حرکتی در کوردستان ایران، از ماکو و ارومیه گرفته تا سنه و هورامان، و حضور هر یک از رفقای زن، به خودی خود گامی برای آزادی و نوعی انقلاب است. چرا؟ زیرا سیستم حاکم بر کوردستان ایران و کل ایران، که نمونه‌ای افراطی از سیستم‌های رایج در خاورمیانه است، به شکلی سخت‌گیرانه عمل می‌کند. این رژیم با تکیه بر مفهوم دولت-ملت، دین و ملیت را سیاسی و دولتی کرده است. هر پیشرفت اجتماعی و تمام ارزش‌های متعلق به جامعه، مردم و بشریت را از دریچه ذهنیت دولتی و ایدئولوژی رژیم می‌نگرد. این وضعیت به جایی رسیده که یک واقعیت تلخ اجتماعی شکل گرفته، واقعیتی که در آن زنان بیشترین محدودیت و سرکوب را تجربه می‌کنند.»

 

«در اینجا انسانیت مرده است»

ساکینه جانسز، با تأکید بر اینکه تنها با موضع متحد و سازمان‌یافته زنان می‌توان به دولت ایران پاسخ داد، به مجازات اعدام که ١١٢ سال پیش نیز مانند امروز اجرا می‌شد، اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «تصور کنید، روح چنین سیستمی چگونه می‌تواند باشد؟ در چنین سیستمی، روح کودک و روح مردان چگونه خواهد بود؟ آیا در این مردان انسانیت، عشق یا احساسی باقی می‌ماند؟ هیچ چیز باقی نمی‌ماند. هیچ چیز انسانی حفظ نمی‌شود و وقتی این وضعیت گسترش می‌یابد و توسعه پیدا می‌کند، چه اتفاقی می‌افتد؟ جامعه اینگونه فاسد می‌شود و به فساد کشیده می‌شود. تغییر این واقعیت مهم است؛ تغییر جامعه‌ای که روحش تا این حد آلوده و کشته شده، تغییر ذهنیت و واقعیت یک رژیم. اعدام نیز همینطور است. مردم با همان ذهنیت تماشا می‌کنند. وقتی کسی به پای چوبه دار می‌رود، به تماشا گذاشته می‌شود. اینجاست که انسانیت به پایان می‌رسد.»

ساکینه جانسز در این مصاحبه می‌گوید که «روژهلات باید به نقطه عزیمت قدرتمندی تبدیل شود و بیان می‌کند که زنان کورد قادرند برای همه فضای آزادی ایجاد کنند و این قدرت را دارند». دقیقاً همین نیرو با قتل ژینا امینی، زن کورد، شعله‌ورتر شد و باعث شد فلسفه «زن، زندگی، آزادی» در افغانستان، هند، ترکیه و سراسر جهان طنین‌انداز شود.

 

به عنوان زن بازداشت شد، با هویت کورد و زن بودنش به قتل رسید

ژینا امینی در ٢١ سپتامبر ١٩٩٩ در روژهلات (کوردستان ایران) به دنیا آمد. خانواده‌اش نام 'ژینا' را که به معنای 'زندگی' در زبان کوردی است، برای او انتخاب کردند. از آنجا که دولت ایران اسامی غیر اسلامی و غیر فارسی را ممنوع کرده بود، آنها مجبور شدند دخترشان را با نام مهسا در شناسنامه ثبت کنند. دوستان ژینا امینی او را فردی آرام اما بلندپرواز توصیف می‌کردند. او قرار بود در اواخر سال ٢٠٢٢ تحصیلات دانشگاهی خود را آغاز کند. ورود ژینا به دانشگاه در مقایسه با بسیاری از زنان و دختران، گامی رو به جلو محسوب می‌شد.

ژینا امینی در سپتامبر ٢٠٢٢ در تهران توسط نیروهای وابسته به دولت به بهانه 'عدم رعایت قوانین حجاب' مورد شکنجه قرار گرفت و ١۶ سپتامبر در بیمارستانی در این شهر جان خود را از دست داد. دو سال از قتل او می‌گذرد. ژینا به هویت و فرهنگ کوردی خود پایبند بود. او همیشه با پوشیدن لباس‌های محلی، این میراث فرهنگی را حفظ می‌کرد. ژینا به عنوان یک زن بازداشت شد و به عنوان یک زن کورد به قتل رسید. پس از قتل ژینا امینی، قیام مردمی در کشور آغاز شد.

 

قیام، زنان جهان را متحد کرد

شعار 'ژن، ژیان، آزادی' یعنی 'زن، زندگی، آزادی' در خیابان‌های جهان طنین‌انداز شد. اعتراضات از ایران فراتر رفت و به دورترین نقاط جهان رسید. ورزشکاران، هنرمندان، روشنفکران، سیاستمداران، کارگردانان و بسیاری دیگر با گفتن 'ژن، ژیان، آزادی'، از خواسته‌های زنان ایرانی حمایت کردند و همزمان برای خودشان نیز آزادی و برابری خواستند.

 

دولت ایران برای سرکوب قیام، هر راهی را امتحان کرد

دولت ایران دو سال است که برای پایان دادن به انقلاب زنان، هر روشی را امتحان کرده است. هزاران نفر از شرکت‌کنندگان در اعتراضات بازداشت شدند و صدها نفر به حبس محکوم شدند. زنان بیش از همه هدف قرار گرفتند. در جریان سرکوب و حملات دولت به تظاهرات، صدها نفر جان خود را از دست دادند. صدها زن در بازداشت مورد خشونت، شکنجه و تجاوز قرار گرفتند. تلاش شد تا دانش‌آموزان دختر که در مدارس از قیام حمایت می‌کردند، با حملات شیمیایی مسموم شوند. تنها بیش از ٧٠٠ دانش‌آموز توسط نیروهای امنیتی دستگیر شدند. مدافعان حقوق بشر اعلام کردند که بین ٩ مارس ٢٠٢٢ تا ٧ مارس ٢٠٢٣، حداقل ٣٩۵٣ زن بازداشت شده‌اند. در سال ٢٠٢٣، ٢١ زن زندانی اعدام شدند.

 

حکم اعدام برای پخشان عزیزی و شریفه محمدی

در دومین سال قیام، در حالی که شورش زنان همچنان ادامه دارد، دولت ایران امروز با اقدامات خود نشان می‌دهد که حتی کوچک‌ترین واکنش یا مخالفتی را تحمل نخواهد کرد. زنان ایرانی به دلیل حمایت از انقلاب 'زن، زندگی، آزادی' دستگیر، احضار یا بازداشت می‌شوند. به‌ویژه در ماه‌های اخیر، روزنامه‌نگاران، دانشجویان، هنرمندان و مدافعان حقوق بشر هدف قرار گرفته و تحت محاکمه‌هایی قرار می‌گیرند که به مجازات اعدام ختم می‌شود. دولت ایران برای شکستن قدرت زنان که از ایران به سراسر جهان گسترش یافته، علیه زنان اعلام جنگ کرده است. صدور حکم اعدام برای پخشان عزیزی، روزنامه‌نگار و مدافع حقوق زنان، و شریفه محمدی، مدافع حقوق کارگران، نتیجه این اقدامات تلقی می‌شود. درست به همین دلیل، شنیده شدن صدای زنان و بازتاب آن از نقاط مختلف در سالگرد قتل ژینا امینی اهمیت دارد. زنان، در حالی که با قیام عظیمی که پس از قتل ژینا شکل گرفت، شوکی به رژیم ملایان وارد کردند، امروز ادامه این قیام و مخالفت با اعدام و سرکوب را ادامه دستاوردهای خود می‌دانند. همانطور که ساکینه جانسز در بالا اشاره کرد، زنان با هر قدم خود به سوی آزادی و انقلاب پیش می‌روند.

 

زنان به سوی قرن خود حرکت می‌کنند

١٢ سال پس از طرح شعار 'ژن، ژیان، آزادی' توسط جنبش زنان کورد در روژهلات کوردستان، اکنون این شعار به نماد کنفدراسیون جهانی زنان دموکراتیک تبدیل شده است. در هندوستان، اعتراضاتی که پس از تجاوز و قتل یک پزشک جوان زن آغاز شد، همچنان ادامه دارد. زنان هندی نیز با حمل پلاکاردهای 'ژن، ژیان، آزادی' خواستار عدالت هستند. در افغانستان، زنان به بهای جان خود، میدان‌های مبارزه را ترک نمی‌کنند.

این شعار و فلسفه پشت آن، که توسط رهبر جنبش کورد عبدالله اوجالان مطرح شده، از مرزهای ملی فراتر رفته است. انقلاب روژاوا، که با مقاومت زنان و بر اساس این فلسفه شکل گرفته، به الگویی برای زنان تبدیل شده است. همانطور که اوجالان پیش‌بینی کرده بود که قرن ٢١ قرن زنان خواهد بود، رویدادهای اخیر نشان می‌دهد که زنان با گام‌های استوار به سوی تحقق این چشم‌انداز پیش می‌روند.