تولیدی‌های پوشاک در کشور لسوتو یکی از بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان شلوارهای جین برای برندهایی چون لیوایز هستند. کارگران این تولیدی‌ها عمدتاً زنان هستند و به‌طرز شرم‌آوری استخدام می‌شوند.

 

آنی کلی

مرکز خبر- در یکی از بزرگ‌ترین تولیدی‌های پوشاک در ماسرو، پایتخت کشور لسوتو، مدیران برای تکمیل سفارشات کلان پوشاک از سوی اروپا و آمریکا هیچ‌گاه کارگران ثابت موردنیاز را استخدام نمی‌کردند. درعوض، یکی از سرپرستان مرد، هر روز صبح، چند ساعت پس از آغاز به‌ کار چرخ‌های خیاطی، جلوی در ورودی کارخانه می‌رفت و با ده‌ها زن که آنجا منتظر بودند روبه‌رو می‌شد. همین‌که نزدیکشان می‌شد، هجوم می‌آوردند، خودشان را به نرده می‌چسباندند و اسمشان را فریاد می‌زدند.

این زنان را ''روزانه‌ها'' می‌نامیدند، یعنی برش‌زن‌ها و چرخ‌کارانی که از کارخانه‌ای به کارخانه‌ای دیگر می‌رفتند و دنبال چند ساعت کار معمولی بودند. همه می‌دانستند زنان برای اینکه از میان جمعیت انتخاب شوند باید چه‌کار کنند. خیلی‌هایشان تن به آزار و تعرض جنسی مکرر می‌دادند تا دست‌کم خیالشان از بابت دستمزد ناچیز روزانه کمتر از ۷ دلار راحت باشد.

 سال گذشته، سازمان مردم‌نهاد ائتلاف حقوق کارگران۱ (دابلیو.آر.سی) با انتشار گزارشی نشان داد که تجاوز به عنف، آزار و تعرض جنسی در چندین کارخانه‌ی تولیدی پوشاک در ماسرو شایع است. بیش از ۱۲۰ زن از سه کارخانه‌ی مختلف گواهی دادند که برای حفظ کار خود وادار به رابطه‌ی جنسی با مردان سرپرستشان شده‌اند. چند نفرشان ادعا کردند در محوطه‌ی کارخانه مورد تجاوز جنسی قرار گرفته‌اند. برخی می‌گفتند از سرپرستشان ایدز گرفته‌اند، چون این سرپرستان دریافت حقوق را مشروط به این کرده بودند که تن به رابطه‌ی بدون پیشگیری دهند. هر کس هم شکایتی می‌کرد اخراج می‌شد.

بعضی از مشهورترین برندهای دنیم در دنیا را همین کارخانه‌های لسوتو تأمین می‌کنند. شرکت تایوانی نین هسینگ (مالک کارخانه‌های بررسی‌شده توسط دابلیو.آر.سی) از تأمین‌کنندگان اصلی لیوایز، رنگلر و خرده‌فروشی لباس کودکان چیلدرنز پلِیس در آمریکاست. تمام برندها مورد حسابرسی مسئولیت اجتماعی و نیز بازرسی کارخانه قرار گرفته بودند، و این در حالی است که چنین بازرسی‌هایی با هدف شناسایی هرگونه نقض قانون کار و حقوق بشرند، اما هیچ‌کدامشان متوجه شرایط موهن و سوءاستفاده از کارگران زن نشده بودند.

گزارش دابلیو.آر.سی اولین گزارشی بود که برندهای مطرح را مستقیماً به خشونت جنسی در لسوتو پیوند داد، اما کارگران پوشاک در هند، برزیل، مکزیک، سری‌لانکا، ترکیه، چین، بنگلادش و ویتنام نیز گزارش داده‌اند که، در کارخانه‌های تولیدکنند‌ەی لباس برای برندهای بین‌المللی، مورد تعرض، تعقیب، تفتیش بدنی، آزار و تجاوز به عنف قرار گرفته‌اند. گزارشی از سوی سازمان مردم‌نهاد اکشن‌اید در سال ۲۰۱۹ چنین برآورد کرد که ۸۰ درصد از کارگران صنعت پوشاک در بنگلادش در محل کارشان با خشونت جنسی مواجه شده‌اند.

آرونا کاشیاپ، فعال و وکیل‌مدافع حقوقی سازمان دیده‌بان حقوق بشر، می‌گوید ''آزار جنسی همان راز کثیف صنعت مد است. کسی برندهای مشهور را بابت بلایی که بر سر زنان سازنده‌ی لباس‌هایشان می‌آید بازخواست نمی‌کند''.

تبلانگ موهاپی، که در بخش حقوق و دستمزد کار می‌کرد، می‌گوید ''زنی که بچه‌هایش گرسنه‌اند تن به هر کاری می‌دهد تا نانی سر سفره‌اش ببرد''. موهاپی نگاهی توأم با ترحم و ترس نسبت به زنان بیرون دروازه‌ی ورودی داشت: می‌دانست که خط نامرئی میان او و ''روزانه‌ها'' با کوچک‌ترین لغزشی محو می‌شود. سرپرستان می‌دانستند تمام قدرت در دستشان است. ''هیچ‌کس جلویشان را نمی‌گرفت و هر کاری دلشان می‌خواست انجام می‌دادند''.

موهاپی ۲۳‌ساله می‌دانست که کارکنان ثابت هم برای حفظ شغل وادار به رابطەی جنسی با مدیرانشان می‌شوند، اما خودش فکر می‌کرد اگر سخت کار کند و سرش توی کار خودش باشد، انگشت‌نما نخواهد شد. وقتی دوره‌ی آزمایش را پشت ‌سر گذاشت و سرپرستش به او پیشنهاد شغل تمام‌وقت داد، حس کرد بار سنگین سال‌ها مشقت از روی دوشش برداشته شده است.

چند هفته گذشت. تا اینکه یک روز، پیش از پایان شیفت کاری‌اش، سرپرستش آمد و او را به دفترش فراخواند. تبلانگ چهارچشمی او را زیر نظر داشت که کرکره‌ها را پایین کشید و از او هم خواست در را ببندد.

تبلانگ موهاپی می‌گوید ''اولش گفت عاشقم شده و می‌خواهد با هم رابطه داشته باشیم. وقتی پاسخ منفی دادم، گفت باید بیشتر قدردان او باشم''. سپس عصبانی و پرخاشگر شد و با دادوهوار در تاریکی اتاق به‌سوی او پیش آمد. موهاپی از دفتر گریخت و با تن لرزان یکراست سراغ مسئول منابع انسانی کارخانه رفت تا از این تعرض شکایت کند. او را همان روز اخراج کردند.

موهاپی می‌گوید ''همه‌چیز در یک لحظه تغییر کرد''. با شوهرش به‌تازگی خانه‌ی تک‌خوابه‌ی کوچکی اجاره کرده بودند و این رؤیا را در سر می‌پروراند که پول پس‌انداز کند و به دانشکده‌ی پرستاری برود. شوهرش درست نمی‌توانست او و دختربچه‌شان را پشتیبانی کند؛ قبلاً کار شوهرش در کارخانه‌ی پوشاک این بود که زانوی شلوارهای جین نو را زاپ بزند اما، پس از اینکه بر اثر استنشاق الیاف دنیم بیمار شد، به‌ناچار شغلش را ترک کرد. موهاپی می‌گوید ''این شغل را شروع اتفاقات خوبی برای خودم و خانواده‌ام می‌دانستم. خبر داشتم اتفاقات بدی توی کارخانه می‌افتد، اما از دل ساده خیال می‌کردم خودم از این اتفاقات مصونم''.

اواخر سال گذشته که در ماسرو با موهاپی دیدار کردم، حدود یک سال از اخراج او می‌گذشت و هنوز سر کاری نرفته بود. مدیران منابع انسانی نامه‌ای روی پرونده‌اش گذاشته بودند که می‌گفت او گستاخ و نافرمان است و کارش را خوب انجام نمی‌دهد. او می‌گوید ''هر جا رفته‌ام آن نامه مثل داغ ننگی بر پیشانی‌ام بوده. هر روز حرص می‌خورم که من مجازات شدم و آن مردک هنوز آنجاست و حقوق می‌گیرد. هیچ‌کس ککش نمی‌گزد آنجا چه بلایی سر ما زن‌ها می‌آید''.

ستلیل نتلهاکانا می‌گوید ''نتیجەی پا پیش گذاشتن و اعتراض زنان در کارخانه‌های نین هسینگ فوق‌العاده بوده، اما متأسفانه کمی آن‌طرف‌تر زنان در کارخانه‌های دیگر پوشاک با همان آزار و اذیت‌ها مواجه‌اند. امروزه به‌خاطر کرونا وضعیت زنان در لسوتو روزبه‌روز بدتر می‌شود. در لسوتو بیش از ۴۵ هزار و در دنیا بیش از ۴۰ میلیون کارگر پوشاک هست. هر مورد از خشونت جنسی که با آن روبه‌رو می‌شوند جرم است و باید جلوی آن گرفته شود''.

کمی پیش از آغاز قرنطینه، طی تماسی تلفنی، با تبلانگ موهاپی از لسوتو صحبت کردم. می‌گفت زندگی‌اش از زمان انتشار گزارش دابلیو.آر.سی تغییر کرده است. وقتی دید زنان کارخانه‌ برای خود و هزاران نفر دیگر چه دستاوردی به ارمغان آورده‌اند، او هم قضیه‌اش را پیش دیوان دادرسی کار مطرح کرد و دوباره سر کارش برگشت. او حالا در حال گذراندن دوره‌ای آموزشی است تا نمایندەی اتحادیه در کارخانه شود.

می‌گوید ''اوضاع هنوز هم سخت است، اما دست‌کم اینجا در لسوتو همه حالا به حرفمان گوش می‌دهند. می‌خواهم تمام تلاشم را کنم که هیچ زن دیگری مجبور نشود برای کار به کارخانه بیاید و با آن رنج‌ها و سختی‌ها روبه‌رو شود''.

برگرفته از سایت: گاردین نیوز