صبا مجیدی

کرماشان - گزارش جدید مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که استان کرماشان با ۵۱ درصد در بین استان‌های کشور در صدر شاخص فلاکت کشور قرار دارد. این شاخص که ترکیبی از نرخ تورم و بیکاری است، تصویری از وخامت شرایط اقتصادی و اجتماعی را ارائه می‌دهد. نرخ بیکاری در کرماشان بالاتر از میانگین کشوری است و مهم‌تر از آن، زنان به‌ویژه در این استان تحت فشار بیشتری قرار دارند.

از سوی دیگر، نرخ بیکاری در میان زنان به دلایل مختلفی مانند کمبود فرصت‌های شغلی، تبعیض سیستماتیک و عدم تخصیص منابع اقتصادی مناسب در کرماشان افزایش یافته است. این وضعیت ناشی از سال‌ها مدیریت ناکارآمد، سیاست‌های نابرابر و سرکوب مستمر نیروهای کار زنان به ویژه در کرماشان و روژهلات کوردستان است. همچنین، کاهش جمعیت فعال که نتیجه‌ای از ناامیدی و خروج از بازار کار است، تصویر واقعی بیکاری را مخدوش می‌کند و کاهش ظاهری نرخ بیکاری را به نمایش می‌گذارد.

مشارکت زنان در اقتصاد کرماشان نه‌تنها کم است، بلکه توسط سیاست‌های تبعیض‌آمیز تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرد. این نابرابری در بازار کار و بالا بودن شاخص فلاکت، نمادی از وضعیت استعماری دولت مرکزی بر کرماشان و روژهلات کوردستان است. سیاست‌های اقتصادی متمرکز به جای اینکه به کاهش شکاف‌ها کمک کند، آنها را تعمیق می‌بخشد. اگر تخصیص منابع اقتصادی به شکل عادلانه‌ای انجام شود، این نابرابری می‌تواند کاهش یابد.

 

بررسی تاریخی: سرکوب اقتصادی و استثمار کرماشان و روژهلات کوردستان

برای درک عمیق‌تر بحران بیکاری در کرماشان باید به تاریخ سرکوب اقتصادی و سیاسی ملت کورد توسط دولت مرکزی در ایران پرداخت. کرماشان به‌عنوان بزرگترین شهر روژهلات کوردستان، همواره تحت سیاست‌های اقتصادی ناعادلانه‌ای قرار گرفته است. این سیاست‌ها نه تنها منابع این منطقه را غارت کرده، بلکه با محدود کردن سرمایه‌گذاری‌ها و عدم ایجاد زیرساخت‌های اقتصادی، به تشدید فقر و بیکاری دامن زده است.

این استثمار سیستماتیک به‌ویژه در مورد زنان کورد که از دو جنبه‌ی ملی و جنسیتی تحت ستم هستند، شدیدتر بوده است. در طول تاریخ، دولت‌های مرکزی ایران سعی داشته‌اند تا با تبعیض اقتصادی و اجتماعی، ملت کورد را در حاشیه نگه دارند. این تبعیض‌های اقتصادی به‌ویژه در استان‌های کرماشان، ایلام و سنه به شکل بارزی قابل مشاهده است. کمبود فرصت‌های شغلی و نبود زیرساخت‌های مناسب، به‌طور مستقیم بر افزایش بیکاری در این مناطق تأثیر گذاشته است.

 

ساختارهای اقتصادی ناعادلانه و سیاست‌های دولت مرکزی

در ساختارهای اقتصادی دولت مرکزی، تمرکز منابع و سرمایه‌ها در شهرهای بزرگ و مراکز صنعتی به‌ویژه تهران صورت گرفته و مناطق حاشیه‌ای همچون کرماشان از این سرمایه‌ها بی‌بهره مانده‌اند. این سیاست‌های متمرکز نه‌تنها منجر به محرومیت اقتصادی مردم کورد شده، بلکه به طور خاص بر بیکاری زنان تأثیر منفی گذاشته است. عدم دسترسی به منابع اقتصادی، نبود تسهیلات مالی و عدم وجود زیرساخت‌های صنعتی باعث شده تا فرصت‌های شغلی برای زنان بسیار محدود باشد.

علاوه بر این، سیاست‌های نولیبرالی دولت مرکزی که به خصوصی‌سازی ناعادلانه منجر شده، بسیاری از صنایع کوچک و متوسط را نابود کرده است. این سیاست‌ها عمدتاً به نفع طبقات سرمایه‌دار و گروه‌های نزدیک به قدرت بوده و بخش‌های ضعیف‌تر جامعه، به‌ویژه زنان و مردمان حاشیه‌نشین، از این سیاست‌ها آسیب دیده‌اند. خصوصی‌سازی‌ها و کاهش سرمایه‌گذاری دولتی در کرماشان باعث شد که فرصت‌های شغلی محدودتر شود و زنان بیشتری از بازار کار بیرون رانده شوند.

 

نقش فرهنگ مردسالارانه و ساختارهای اجتماعی تبعیض‌آمیز

یکی دیگر از عوامل موثر در بیکاری زنان در کرماشان ساختارهای اجتماعی و فرهنگی مردسالارانه است. به دلیل تقویت و حمایت فرهنگ سنتی و نگرش‌های پدرسالارانه از سوی حکومت ایران، زنان اغلب از مشارکت در بازار کار محروم می‌شوند. این نگرش‌ها زنان را به خانه‌نشینی و انجام وظایف خانگی محدود می‌کند و به‌طور مستقیم بر دسترسی آنها به شغل‌های مناسب تأثیر منفی می‌گذارد.

نظام مردسالار و تئوکراتیک حاکم زنان را به عنوان نیروی کار درجه دوم تلقی می‌کند. این مسئله نه تنها باعث کاهش نرخ اشتغال زنان می‌شود، بلکه باعث می‌شود زنان حتی در صورت ورود به بازار کار با تبعیض‌های متعدد در سطح دستمزد و فرصت‌های شغلی مواجه شوند. برای مثال، زنان کورد معمولاً در مشاغل خدماتی کم‌درآمد مشغول به کار می‌شوند و از فرصت‌های شغلی بهتر که به مردان داده می‌شود، محروم هستند.

 

بحران‌های محیط زیستی و تأثیر آنها بر بیکاری زنان

یکی دیگر از عواملی که بر بیکاری در کرماشان به‌ویژه برای زنان تأثیرگذار است، بحران‌های محیط زیستی مانند خشکسالی و کمبود آب است. بخش عمده‌ای از اقتصاد کرماشان در طول تاریخ به کشاورزی و باغداری وابسته بوده است و زنان در بسیاری از خانواده‌های کشاورز نقش مهمی ایفا می‌کنند. اما با بدتر شدن شرایط آب و هوایی و کاهش منابع آبی، کشاورزی در این منطقه دچار بحران شده است. این بحران‌ها باعث شده تا بسیاری از خانواده‌ها از کشاورزی فاصله بگیرند و زنان نیز به دلیل کمبود فرصت‌های شغلی جدید، از بازار کار بیرون بمانند.

کمبود آب، به‌ویژه در تابستان‌های خشک، تاثیر مخربی بر صنایع کشاورزی و دامداری گذاشته و بسیاری از زنان روستایی که به این صنایع وابسته بودند، حالا با بیکاری دست و پنجه نرم می‌کنند. علاوه بر این، کمبود زیرساخت‌های صنعتی باعث شده که زنان نتوانند به مشاغل جدید در بخش‌های دیگر اقتصاد دست یابند. از این رو، بحران‌های محیط زیستی به‌طور غیرمستقیم بر نرخ بالای بیکاری زنان تأثیر گذاشته و آنها را به حاشیه می‌برد.

 

تبعیض طبقاتی و ملی و رابطه آن با بیکاری زنان

یکی دیگر از جنبه‌های مهم تحلیل بیکاری زنان در کرماشان، مسئله تبعیض طبقاتی و ملی است. زنان کورد نه تنها به دلیل جنسیت، بلکه به دلیل هویت ملی‌شان نیز تحت تبعیض هستند. سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی دولت مرکزی همواره به نفع طبقات بالاتر و مناطق مرکزی بوده و مناطق حاشیه‌ای مانند کرماشان از این سیاست‌ها بی‌بهره مانده‌اند. این تبعیض‌های چندگانه به‌ویژه در میان زنان کورد که هم از لحاظ طبقاتی و هم از لحاظ ملی در حاشیه قرار دارند، شدت بیشتری دارد.

 

نابرابری جنسیتی در بازار کار ایران

بر اساس آمارهای رسمی، نرخ بیکاری زنان در ایران به‌طور کلی بالاتر از مردان است. این نابرابری به‌ویژه در استان‌های محرومی مانند کرماشان بیشتر به چشم می‌خورد. نرخ مشارکت اقتصادی زنان در ایران بسیار پایین است و این نرخ در کرماشان حتی از میانگین کشوری نیز کمتر است. طبق گزارش‌ها، تنها ۱۴.۶ درصد از زنان کرماشانی در بازار کار مشارکت دارند که نشانگر عمق تبعیض جنسیتی در این منطقه است.

همچنین نرخ بیکاری زنان تحصیل‌کرده نیز به طور قابل‌توجهی بالاتر از مردان است. برای مثال، در سطح کارشناسی، نرخ بیکاری زنان حدود ۲۴.۵ درصد و در مقطع کارشناسی ارشد ۱۷.۳ درصد است. این در حالی است که نرخ بیکاری مردان تحصیل‌کرده بسیار کمتر است و نشان‌دهنده نابرابری عمیق در دسترسی به فرصت‌های شغلی است. این نابرابری‌ها نشان‌دهنده عدم عدالت اجتماعی و اقتصادی در سیاست‌های استخدامی کشور است.

 

نولیبرالیسم و تأثیر آن بر بیکاری زنان

سیاست‌های نولیبرالی که از دهه‌های اخیر توسط دولت‌های مختلف در ایران پیاده شده‌اند، تأثیرات مخربی بر اشتغال زنان در مناطق محروم مانند کرماشان داشته است. خصوصی‌سازی‌های گسترده و کاهش هزینه‌های عمومی، بسیاری از زنان را از دسترسی به مشاغل دولتی و خدمات اجتماعی محروم کرده است. این سیاست‌ها به نفع طبقات ثروتمند و شرکت‌های بزرگ بوده و باعث افزایش نابرابری‌های اقتصادی در کشور شده است.

در نتیجه این سیاست‌ها، بسیاری از زنان کرماشانی که در بخش‌های خدمات عمومی و مشاغل دولتی مشغول به کار بودند، به دلیل کاهش بودجه‌های دولتی و تعطیلی واحدهای دولتی، شغل خود را از دست داده‌اند. همچنین نبود قوانین حمایتی کافی از کارگران زن، باعث شده تا زنان بیشتر در معرض اخراج و بیکاری قرار گیرند.

 

راهکارهای پیشنهادی برای مقابله با بیکاری زنان در کرماشان

برای مقابله با این بحران، نیاز به تغییرات اساسی در سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی وجود دارد. دولت باید به طور جدی به بازسازی زیرساخت‌های صنعتی و کشاورزی کرماشان بپردازد و سرمایه‌گذاری‌های جدیدی در این زمینه‌ها انجام دهد. همچنین سیاست‌های حمایتی از کارگران زن، از جمله ایجاد فرصت‌های شغلی برابر، افزایش دستمزدها و فراهم کردن شرایط کاری مناسب، باید در اولویت قرار گیرد.

بیکاری زنان در کرمانشاه تنها یک مشکل اقتصادی نیست؛ این بحران نتیجه مستقیم ساختارهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ناعادلانه‌ای است که ملت کورد و به‌ویژه زنان کورد را در حاشیه نگه می‌دارد.