ژینو درخشان   

سنه- در قوانین ایران سهم الارث زن از همسر بر این اساس تعیین می‌شود که مرد هنگام فوت چند فرزند از این زن داشته باشد. بر اساس ماده ۹۱۳ و ۹۴۶ قانون مدنی ایران، سهم زن یک هشتم است.

تبعیض در سهم الأرث دختر و پسر از پدر نیز در ماده ۹۰۷  قانون مدنی جمهوری اسلامی نهادینه شده است. «در صورتی که وارث متوفی، هم دختر و هم پسر باشند، پسران دو برابر دختران ارث می‌برند». قوانینی که در واقع مهر کننده ریاست مرد بر خانواده هستند و حتی اگر زنی بخواهد مستقل باشد، نهایتاً ناگزیر می‌شود در برابر موانع قانونی سر خم کند.

فرهنگ مردسالارانه در جامعه عامل تأثیرگذار در عدم دستیابی آنان به حق و حقوق خود در زمینه ارث است. در همین زمینە با روژان سلیمی وکیل و حقوقدان گفت‌وگویی داشتیم.

 

«کاش فقط تبعیض و نابرابرب فقط در زمینه تقسیم ارث بود»

 روژان سلیمی در ابتدای صحبت‌های خود می‌گوید: اگرچه در شرع اسلامی و قوانین ایران به ظاهر حق مالکیت برابر برای زنان به رسمیت شناخته شده است اما در موارد زیادی حقوق انسانی و مالی  آنها محدود ‎ است. درخواست حمایت مالی در خانواده‌های سنتی غالباً فرزندان پسر درخواست‌های مالی خود را راحت‌تر مطرح می‌کنند. گویی بر اساس یک قانون نانوشته به دختران از کودکی آموزش می‌دهند با فداکاری در حق برادران‌شان به آن‌ها فرصت استفاده بیشتر از امکانات خانواده را بدهند.

 منیژه.ر یکی از زنانی است کە در زمینە تقسیم ارث مورد تبعیض قرار گرفته از تجربه‌های خودش می‌گوید: همواره از برادرم حمایت ویژه می‌شود. پدرم برایش سنگ تمام می‌گذارد. از خرید خانه تا مغازه و هزینه اولیه زندگی بعد از ازدواج؛ از همه لحاظ او را حمایت می‌کند. حتی در زمان تحصیل که ما در شرایط مالی سختی بودیم برادرم به دانشگاه آزاد رفت؛ زیرا به رشته‌ای که در دانشگاه آزاد قبول شد بیشتر از دانشگاه دولتی علاقه داشت. اعتقاد پدرم این بود که او بعد از مرگش چراغ خانه را روشن می‌کند و اموال او به پسر برسد، بهتر است.

منیژه در ادامه می‌گوید: کاش فقط تبعیض و نابرابری فقط در زمینه تقسیم ارث بود ما نابرابری و تبعیض را از لحظه تولد تجربه می‌کنیم تا زمانی که می‌میریم و آگهی‌های ترحیم ما به جای آخرین عکس از ما تصویر یک شاخه گل یا کاملا سیاه می‌گذارند، پس این تبعیضات همچنان در زندگی برای ما جاری است و قوانین مردسالاری باعث بازتولید ٱن می‌شود ما از نظر قوانین اسلام و جمهوری اسلامی اصلا حقوقی نداریم که بخواهند نقضش کنند.

 

«زنان عاملان اصلی مبارزه برای آزادی هستند»

 روژان در ادامه می‌گوید: قوانین کیفری، قوانین ازدواج، ارث و مالکیت. حتی در کشورهایی که زنان برابری قانونی را به دست آورده‌اند، تبعیض عملا ادامه دارد. نسبت حضور زنان در پُست‌های تصمیم‏گیری بسیار کم است. تبعیض علیه زنان اغلب به‌خاطر قوانین ناکافی رخ می‌دهد. فضای معافیت از مجازات و ظلم‌های در زمینه ارث، خود محور اصلی تبعیض علیه  زنان بوده و این فضا در تکرار این جرایم نقش دارد. با وجود این، زنان تنها قربانی نیستند،  زنان در همه جا عاملان اصلی مبارزه برای آزادی هستند.

 روژان می‌گوید: برای تقسیم ارث ، میان فرزندان متوفی ، باید بر اساس ماده ٩٠٧ قانون مدنی عمل نمود ،که در این ماده پیش بینی شده است که اگر فرزند متوفی یک نفر باشد، چه پسر و چه دختر، تمامی ترکه متوفی به وی خواهد رسید. . اگر همه فرزندان پسر یا همه فرزندان دختر باشند اموال به طور مساوی تقسیم می‌شوند. اما اگر فرد فوت شده هم فرزند دختر داشته باشد و هم فرزند پسر نابرابری اعمال شده میان فرزندان دختر و پسر مشهود خواهد بود و سهم هر پسر دو برابر هر دختر خواهد بود. 

همچنین، اگر مرد فوت شده دارای یک فرزند دختر باشد و فرزند دیگری نداشته باشد، بایستی نصف دارایی متوفی به دخترش برسد. در عین حال اگر متوفی دارای ٢ فرزند دختر یا بیشتر بوده و فرزند پسر نیز نداشته باشد، در این حالت هر کدام از دختران به میزان دو سوم از باقی مانده دارایی را به ارث خواهند برد و مابقی به کسانی می‌رسد که طبق قانون وارث شناخته می‌شوند.شامل عموزاده‌ها وغیره..

 روژان درادامە صحبت‌هایش افزود:  نابرابری ارث زن و مرد همواره مورد بحث روشنفکران، پژوهشگران، حقوق‌دانان و فعالان حقوق بشر و زنان بوده است اما قوانین مردانه ایران تلاشی برای اصلاح این قوانین نابرابر نمی‌کند و همگی زمینه‌ساز زن‌ستیزی و خشونت علیه زنان در جامعه می‌شود.

سارا.م یکی دیگر از زنانی است کە مورد تبعیض و نابرابری  ارث بوده و می‌گوید: شش خواهر هستند و برادر ندارند. بعد از مرگ پدرم  نصف اموال ما به عموزاده‌هایم رسید، هر چند ما خود مستحق هستیم. خیلی دنبال کارهاش دویدم و شکایت کردم اما هیچی حریف قوانین مردسالاری و دینی نمی‌شود و ما باید شاهد به هدر رفتن رنج‌های پدر مادرم باشیم که  آخر وارثان آن کسانی بودند که هیچ بویی از انسانیت نبرده بودند، در خانواده مادرم به خاطر اینکه مادرم سهم ارث خودش رو از برادرهایش درخواست کرده بود مور ضرب و شتم قرار گرفته بود .

 

«زنانی کە حقوق خود را مطالبه می‌کنند زنان بد یا بی چشم خطاب می‎کنند»

روژان در پایان می‌گوید: در بحث دینی ارث و توجیهی که اسلام برای ارث زنان گذاشته، مسئله و توجیهاتی است که در زمان حاضر پاسخگو نیست.دختری خوب است ارث نگیرد، کار کند، مراقب خانواده باشد و... اینها سبب شده است در واقع زنان نیز بە این باور برسند کە در هیچ حق و حقوق با مردان برابر نیستند، و حتی زنانی کە حقوق خود را مطالبه می‌کنند، زنان بد یا بی چشم خطاب می‎شوند تا به خواسته‌های مردان تن دهند تا طرد نشوند. هرچند آگاهی‌ها بیشتر شده، زنان مطالبه می‌کنند، ولو اینکه این مطالبات در مواردی نتیجه‎ای نداشته،  اما مطالبات را به جایی رسانده‌اند. همچنین زنان خودشان نیز در اقتصاد نقش دارند. آگاهی و فرهنگ اقتصادی زنان ارتقا یافته و اهمیت فعالیت اقتصادی برای زنان نیز بیشتر شده است.