حنان حارت

مراکش - زنان مدافع حقوق بشر به طور کلی و حقوق زنان به طور خاص، در منطقه‌ی خاورمیانه و شمال آفریقا، نقش مهمی در مبارزه برای ترویج برابری و مبارزه با تبعیض در جوامع خود دارند .

ابتسام تبات ١۶ سال است که برای حقوق بشر، حقوق زنان و دستیابی به برابری و عدالت اجتماعی در جامعه‌ی مراکش مبارزه می‌کند و در تعریف خود از مدافع حقوق زنان می‌گوید: «هر زنی که علیه فرهنگ حاکم و اقتدار مردسالارانه قیام کرد و توانست از طریق سایت‌های مختلف موجود وبلاگ بزند، نظر و موضع خود را در مورد یک موضوع بیان کند یا رفتار خاصی را رد کند، مدافع حقوق زنان است.»

وی افزود: «فعال و کنشگر فمینیست کسی است که به هر سیاست سرکوبی نه تنها در رابطه با مسائل زنان، بلکه هر کسی که توانسته نظر خود را در مورد هر یک از موضوعاتی که اکنون در عرصه‌ی سیاسی مطرح می‌شود بیان کند. این تنها کنشگر نیست که علیه سیاست کشور شعار سر می‌دهد، بلکه زن است که می‌تواند صدای خود را بلند کند و به بی‌عدالتی، خشونت، آزار و اذیت، بیکاری و همچنین مجموعه‌ای از سیاست‌ها که زنان و شهروندان را به طور کلی محروم می‌کند، نه بگوید زیرا او یک فعال فمینیست است.»

وی در خصوص برجسته‌ترین مشکلاتی که مدافع حقوق زنان در طول کار با آن روبه‌رو می‌شود، توضیح داد: در مراکش با مشکلات متعدد و متنوعی مواجه هستیم که بارزترین آن‌ها ذهنیت مردسالارانه در درون جامعه است که کار را برای ما دشوار می‌کند و خود را ضعیف می‌دانیم زیرا فرهنگ مردسالار جامعه‌ی مراکش را منحرف می‌کند.»

ابتسام تبات در مورد مسائلی که مدافعان حقوق بشر زنان با آن روبرو هستند، می‌گوید: «ما در جامعه‌ای محافظه‌کار هستیم و مسئله‌ی برابری در ارث همچنان مشکل پیش روی ماست و در کار روی آن با مشکل مواجه هستیم. علاوه بر موضوع آزادی‌های فردی، ما با ذهنیت‌های مواجه هستیم که نقش زنان در جامعه را درک نکرده و قدردانی نمی‌کنند و از تغییرات در حال وقوع نیز آگاه نیستند.»

وی در مورد نگاه مرد مراکشی به مدافع حقوق زنان گفت: «ما یک «حفره» درون جامعه هستیم و این طبیعی است زیرا ما تفاوت جامعه را برجسته می‌کنیم ولی مردها ما را دشمن می‌بینند و از آن‌جایی که ما سعی می‌کنیم به یکی از زنان که ممکن است همسر یا خواهر او باشد، کمک کنیم، بنابراین ما را به فساد در اخلاق و فرهنگ حاکم بر جامعه متهم می‌کنند به همین دلیل ممکن است مورد توهین، خشونت و قلدری این مردان قرار بگیریم.»

او تأکید کرد که «مرد باید بداند که ما به دنبال مبارزه با او نیستیم، زیرا او را حریف خود نمی‌دانیم، بلکه حریف ما سیستم قوانینی است که زنان را دست کم می‌گیرند.»

ابتسام تبات درباره‌ی دلایلی که کە او را وادار به دفاع از حقوق بشر و زنان کرد، می‌گوید: «اعتقاد من به حقوق بشر در فراگیر بودن و همگانی بودن آن، همین باعث شد که مدافع حقوق زن باشم، زیرا ما در این کشور زندگی می‌کنیم. جامعه‌ای که زنان را به حاشیه می‌برند و به جایگاه آن‌ها احترام نمی‌گذارند، این نیز باعث شد که بدون هشدار از حقوق بشر دفاع کنم. همان‌طور که رهایی جامعه در گرو رهایی زن است و بالعکس.»

ابتسام در جواب این سوال کە شما برای چه تلاش می‌کنید و چه دستاوردهایی به نفع زنان مراکشی به دست آورده‌اید؟ توضیح داد: «ما منکر این نیستیم که نسبت به سال‌های گذشته توسعه یافته است؛ اما زنان همچنان در آزار و اذیت و بی‌عدالتی زندگی می‌کنند؛ خشونت و آزار و اذیت همچنان ادامه دارد و به همین دلیل وضعیت زنان بهبود نیافته و به سطح مورد نیاز ما نرسیده است و نخواهیم گفت که به برابری واقعی آن‌گونه که به عنوان مدافعان حقوق زنان نگاه می‌کنیم دست خواهیم یافت، اما حداقل ما خواهان برابری هستیم که شایسته‌ی تغییراتی باشد که جامعه‌ی مراکش در قرن بیست‌و‌یکم تجربه می‌کند.»

و در مورد چگونگی دستیابی به برابری تأکید کرد که «برای دستیابی به برابری واقعی باید با اتخاذ مکانیسم‌های دفاع از خود برای هر یک از زنان در جامعه به روشی هموار انجام شود تا آن‌ها را قادر سازد تا از آن‌چه در جامعه حاکم است جدا شوند.»

 

«ما از بطن فاجعه بیرون آمدیم»

بشری شتوانی، فعال سیاسی و هماهنگ کننده‌ی گروه «زنان جوان برای دموکراسی» تعریف خود از مدافعان حقوق زنان را این‌گونه توضیح داد: «مدافع حقوق بشر و زنان هر زنی است که از حقوق اولیه‌ی بشر دفاع می‌کند و به دنبال حفظ آن است. هر زنی که متعلق به یک سازمان یا حزب نباشد و توانسته از یک هدف خاص دفاع کند، مدافع حقوق زنان است.»

وی با تأکید بر این‌که «زنان و مدافعان حقوق بشر هر زنی است که معتقد است عدالت اجتماعی و برابری واقعی باید در جامعه محقق شود و آن‌قدر شجاعت و عصیان دارند که حرف خود را بزنند»، توضیح داد که «زنانی که در مناطق دورافتاده‌ی مراکش زندگی می‌کنند و برای تهیه‌ی آب آشامیدنی سالم برای فرزندانش از چاه‌‌های اطراف شهر و یا روستا متحمل مشکلات زیادی می‌شوند، من آن‌ها را مدافع حقوق بشر می‌دانم.»

وی افزود: «مدافع حقوق زنان بودن به این معنا نیست که مورد خشونت قرار نگیریم یا تحت تأثیر اتفاقاتی که برایمان می‌افتد نباشیم، زیرا مدافع حقوق زنان قبل از هر چیز یک انسان است؛ ما از بطن فاجعه بیرون آمدیم. ما گریه کردیم، عاشق شدیم، ازدواج کردیم، طلاق گرفتیم، بچه‌هایمان علیه ما قیام کردند، پدر و مادرمان علیه ما قیام کردند و ما هم علیه آن‌ها قیام کردیم. ما هم خشن بودیم و اعضای خانواده‌مان با ما دعوا کردند و از این رو این انباشته‌ی بزرگ زمانی جسارت یا حق اعلام یا افشای آن را نداشتیم، ما را به عقب باز نگرداند، بلکه انگیزه‌ای بود برای ادامه‌ی راهپیمایی برای دعا، برابری واقعی و عدالت واقعی.»

او توضیح داد: «به عنوان یک انجمن، ما مشتاقیم فضاهای امنی را برای مدافعان حقوق زنان و خبرنگارانی که از مسائل زنان دفاع می‌کنند ایجاد کنیم تا حریم خصوصی را حفظ کنیم و نتایج مثبتی به دست آوریم.»

وی درباره‌ی تفاوت بین نسل‌های مدافع حقوق گفت: «در نحوه‌ی رسیدگی به مسائل تفاوت وجود دارد، تضاد نسلی وجود دارد، زنان مدافع حقوق بشر از نسل اول به شیوه‌ی خود مبارزه می‌کنند و گروه‌های زنان جوان با ابتکارات به روش خود مبارزه می‌کنند، اما همه به یک سمت می‌روند، به سمت عدالت اجتماعی و برابری. مهم نیست که چه کسی زودتر وارد می‌شود، مهم این است که ما به عنوان زنان جوان زمینه‌ی خوبی را به جای بگذاریم، همان‌طور که نسل‌های قبل از ما این کار را انجام دادند.»

 

«مدافعان حقوق زن به انسان و توانایی‌های او اعتقاد دارند»

سعاد طاوسی ، فعال حقوق بشر و کارشناس مسائل جنسیتی، برای از بین بردن تبعیض علیه زنان براساس جنسیت و تضمین برخورداری زنان از حقوق و آزادی کامل خود تلاش می‌کند. وی با تأکید بر این‌که اصطلاح مدافعین حقوق بشر و حقوق زنان اعم از زن و مرد در ترویج و حمایت از کلیه‌ی حقوق بشر و آزادی‌های اساسی مشارکت دارند، تأکید کرد: «هیچ وصف خاصی که منوط به دفاع از حقوق بشر و زنان باشد وجود ندارد. زیرا آن‌ها گروهی از هر دو جنسیت هستند که به انسان و توانایی‌های او اعتقاد دارند و این اعتقاد را به عرصه‌های زندگی پیوند می‌زدند تا جامعه‌ای را پایه‌گذاری کنند که به کرامت، برابری، آزادی و اصول اصلی حقوق بشر با همه‌ی تنوع نژادی و اعتقادی خود احترام بگذارد.»

وی در مورد مشکلاتی که زنان در دفاع از حقوق بشر و حقوق زنان با آن روبه‌رو هستند، توضیح داد: «ما با مشکلاتی مواجه هستیم، زیرا در جامعه‌ای مردسالار زندگی می‌کنیم، با توجه به این‌که اقتدار وجود دارد و زنی که علیه آن اقتدار مردسالار و نمایندگی‌های اجتماعی که می‌آیند قیام می‌کند. ما از آموزش‌وپرورش و میراث فرهنگی و آداب و سنن که زنان را در زمره‌ی زنان مطیع اقتدار مرد اعم از پدر و برادر و پسرعمو قرار می‌دهد و در لحظاتی حتی پسر بالغ از او می‌خواهد که تسلیم شود. به اقتدار او و این بازنمایی‌ها و ذهنیت مردانه در قوانین و برنامه‌های تلویزیونی و برنامه‌های درسی آموزشی تجسم یافته است تا او را از یک انسان تمام عیار مانند مردی که دارای حقوق و تکالیف است حذف کند.»

سعاد طاوسی در مورد تفاوت شهروند و مدافع حقوق بشر با زنان تأکید کرد: «تفاوت او با زن دیگر این است که می‌داند حقوقش سلب می‌شود و مطیع نمی‌شود و بنابراین مدافع حقوق بشر به طور عام و حقوق زنان به طور خاص، با خانواده و جامعه، با قوانین و محیط کار و همچنین با دیدگاه جامعه‌ای که نمایندگی اجتماعی را ایجاد می‌کند مواجه می‌شوند».

این فعال سیاسی در پایان سخنان خود گفت: «حمله به زنان مدافع حقوق زنان تنها زنانە نیست، زیرا مردانی نیز هستند که از این حق دفاع می‌کنند و هر دو جنس در معرض فشارها و خطرات یکسانی هستند.»