اسماء فتحی

قاهره - کارگران خانگی اغلب در خفا آسیب می‌بینند و مکرراً در معرض سوءاستفاده‌های مستمر قرار می‌گیرند و گاهی اوقات به دام شبکه‌های مخفی قاچاق انسان و فحشا کشیده می‌شوند. این معضل با گذشت زمان شدت می‌یابد، چرا که فاقد پشتوانه‌ی قانونی لازم برای حمایت از خود در برابر خطرات عمده و نقض‌های حقوق بشری در محیط کاری هستند.

آیه سالم، رئیس انجمن مصری حقوق اقتصادی و اجتماعی در حلوان، که مدافع حقوق اقتصادی و اجتماعی کارگران خانگی است، در مصاحبه‌ای با خبرگزار‌ی ما، دیدگاه‌های خود را در خصوص مشکلات و استراتژی‌های مقابله با چالش‌هایی که این گروه با آن مواجه هستند، بیان کرد. او کارگران خانگی را به عنوان گروه اصلی مخاطب برنامه‌های آموزشی و خدماتی انجمن معرفی کرده و به ارائه‌ی تلاش‌هایی برای افزایش آگاهی و حمایت از آنها پرداخت.

 

انجمن مصری در حلوان نسبتا متفاوت از سایر انجمن‌هاست. مهمترین زمینه‌های فعالیت شما در آنجا چیست؟

انجمن ما در اصل بر پرداختن به موضوعات مرتبط با زنان و حقوق آنها متمرکز است. در این راستا، اولویت ما بر روی اجرای پروژه‌هایی است که از همه مهم‌تر، حقوق کارگران خانگی را در بر می‌گیرد؛ چرا که این افراد اصلی‌ترین گروه هدف فعالیت‌ها و برنامه‌های ما به شمار می‌روند. ارائه حمایت‌های روانی، اجتماعی، و اقتصادی به این گروه، به همراه برگزاری برنامه‌های آموزشی و افزایش آگاهی در زمینه‌هایی نظیر قاچاق انسان و آموزش راه‌های دفاع از حقوق خود، از جمله مهم‌ترین اقدامات ما است.

این گروه منحصر به فرد، به دلیل نبود پوشش قانونی، دائماً زیر فشار استثمار و اخاذی به شیوه‌های مختلف قرار دارد. این وضعیت آنها را به یک اولویت اساسی در برنامه‌های میدانی ما تبدیل کرده است، زیرا خطراتی که آنها با آن مواجه هستند، نیازمند توجه و حمایت فوری است.

 

شهر حلوان ویژگی های بسیار خاصی دارد. برجسته ترین بحران هایی که زنان در آنجا با آن روبرو هستند چیست؟

یکی از اصلی‌ترین مشکلاتی که زنان در حلوان با آن مواجه هستند، ناتوانی در بیان آزادانه عقایدشان است، این مسئله به دلیل ماهیت بسته و محافظه‌کارانه جامعه است. این شرایط باعث می‌شود که بسیاری از زنان ندانند در صورت تجربه هرگونه تجاوز یا سوءاستفاده، باید به چه نهاد یا ارگانی مراجعه کنند.

در فرهنگ موجود، تقریباً انتظاری برای درخواست کمک وجود ندارد، زیرا این امر موجب انتشار اخبار می‌شود. در حلوان، بیشتر خانواده‌ها یکدیگر را می‌شناسند و مناطق غیررسمی زیادی وجود دارد که در آن‌ها، زنان ممکن است صرفاً به خاطر درخواست برای کمک، با نگرش‌های منفی و طردشدگی مواجه شوند.

در مناطق کم محروم، برچسب‌های اجتماعی بحران‌زا هستند چرا که اطلاعات و جزئیات شخصی به آسانی و بدون تردید به اشتراک گذاشته می‌شوند. این شرایط زنان را در وضعیتی قرار می‌دهد که احساس ناتوانی می‌کنند و اغلب از درخواست کمک یا اقدام قانونی علیه تجاوزاتی که گاهاً با آن روبه‌رو می‌شوند، خودداری می‌نمایند.

 

برخورد با کارگران خانگی امری پیچیده است، زیرا تحت پوشش قانونی قرار ندارند. چگونه در عمل این کار را انجام می‌دهید؟

در حقیقت، قانون پوشش حمایتی برای کارگران خانگی و کشاورزان را فراهم نمی‌کند. از این رو، ما تمرکز خود را بر حقوق اقتصادی و اجتماعی آنها قرار داده‌ایم، که به طور گسترده‌ای نادیده گرفته شده است. بسیاری از این افراد با نقض حقوق خود، از جمله مواجهه با تجاوز، خشونت فیزیکی و گاهی اوقات زندانی شدن بر اساس اتهامات بی‌اساس، روبرو می‌شوند.

کارگران خانگی با چالش‌های فراوانی مواجه هستند که از جمله آنها می‌توان به فقدان قراردادهای کاری معتبر با کارفرمایان اشاره کرد. علاوه بر این، نه تنها فرهنگ قدردانی و احترام به آنها در جامعه کمرنگ است، بلکه هنوز هم با عناوین ناپسندی چون «کلفت» و «خدمتکار» خطاب می‌شوند. این وضعیت ما را به سمت تغییر نگرش جامعه و ارتقاء احترام و شناخت آنها به عنوان «کارگران خانگی» یا «کسانی که به ما کمک می‌کنند» به جای استفاده از عبارات تحقیرآمیز، هدایت کرده است.

کارگران خانگی به دلیل نبود پوشش قانونی و فقدان قراردادهای کاری معتبر با کارفرمایان خود، به راحتی ممکن است مورد اتهامات نادرست مانند دزدی قرار گیرند. این اتهامات، که اغلب به منظور فرار از پرداخت دستمزد به آنها انجام می‌شود، می‌تواند بدون هیچ مانعی ساخته و پرداخته شود، و در نتیجه آینده‌ی آنها را به خطر اندازد.

 

کارگران خانگی به طور گسترده ای مورد نقض حقوق قرار می‌گیرند. چه مکانیزم هایی به آنها امکان می‌دهد حقوق بشری خود را تضمین کنند؟

پروژه‌ی اخیر ما به هدف افزایش آگاهی و توانمندسازی کارگران خانگی در مواجهه با قاچاق انسان اجرا شده است. این پروژه روش‌هایی را به آنها آموزش می‌دهد که چگونه قاچاق انسان را شناسایی کنند و در برابر آن مقاومت نمایند تا از تبدیل شدن به قربانیانی که مورد سوءاستفاده قرار می‌گیرند، جلوگیری کنند.

یکی از مواردی که به اطلاع ما رسیده است، مربوط به زنی است که در دفتری خدماتی مشغول به کار بود که وظیفه توزیع کارگران در خانه‌ها را داشت. او در حین انجام وظیفه، به دلیل ارتباط با شبکه‌ای که فعالیت‌های غیراخلاقی انجام می‌داد، دستگیر شد و بدین ترتیب، در دام قانون گرفتار آمد.

این داستان، متاسفانه، نمونه‌ای تکراری است که نشان می‌دهد پس از دستگیری کارگر خانگی و اطلاع‌رسانی به مقامات درباره محل فعالیت دفتر خدماتی، آن دفتر ناگهان از بین می‌رود. این وضعیت منجر به زندانی شدن فرد بی‌گناه برای جرمی شده است که مرتکب نشده، تنها به این دلیل که فرد یا افرادی از نیاز و وضعیت او و سایر زنانی که برای مشاغلی به همین شکل انتخاب کرده‌اند، سوءاستفاده کرده‌اند.

ضرورت دارد که قوانین و مقرراتی مشخص برای حمایت از حقوق کارگران خانگی وضع شود، چرا که این شغل از واقعیت‌های جامعه است و افراد شاغل در آن، به ویژه زنان، در معرض نقض گسترده حقوق و تعدیات به کرامت و حقوق بشری خود هستند. وجود قراردادهای کاری مشخص بین کارگران خانگی و خانواده‌ها ضروری است تا حقوق هر دو طرف به طور متوازن تضمین شود و در مواقع بروز اختلاف، چارچوب قانونی برای حل آن موجود باشد، به گونه‌ای که کارگران خانگی تحت سلطه ناعادلانه خانواده‌ها قرار نگیرند.

ضروری است که تدابیر اجتماعی و بهداشتی جامعی برای حمایت از کارگران خانگی اتخاذ شود. این تدابیر می‌توانند در جلوگیری از سوءاستفاده‌هایی که ممکن است منجر به قاچاق آنها شود، نقش مؤثری ایفا کنند، با تأمین حمایت‌های ضروری، از آسیب‌پذیری این گروه در برابر سوءاستفاده‌های مختلف کاسته می‌شود.

 

نقش مؤسسات زنان در قبال کارگران خانگی چیست و برنامه های آینده شما چیست؟

فرهنگ‌سازی و افزایش آگاهی اهمیت بالایی دارد، هم برای خود کارگران خانگی که باید از حقوق خود آگاه باشند، و هم برای جامعه که نیازمند فهم این مطلب است که حقوق کارگران خانگی باید محترم شمرده شود. این شامل حق آنها برای داشتن یک محیط کاری امن است که کرامت و منزلت آنها را حفظ می‌کند.

یک جنبه‌ی دیگر از حمایت ما، ارائه‌ی پشتیبانی روانی و اقتصادی از طریق پروژه‌های متنوع است. این ضرورت از آنجا ناشی می‌شود که کارگران خانگی به طور مداوم در معرض خطراتی قرار دارند و بسیاری از آنها به دلایلی چون بیماری یا عدم دسترسی به فرصت‌ها و امکانات لازم، قادر به کار نیستند.

یکی از برجسته‌ترین موفقیت‌هایی که در حوزه کارگران خانگی کسب کرده‌ایم، افزایش آگاهی آنها نسبت به این واقعیت است که گاهی اوقات بدون اطلاع خودشان، در قاچاق انسان به عنوان کالا مورد استفاده و مبادله قرار می‌گیرند. اکنون بسیاری از آنها به حقوق خود آگاه هستند و با قاطعیت هرگونه رفتار آسیب‌رسان به خود را رد می‌کنند.

امسال، مؤسسه ما تمرکز ویژه‌ای بر راه‌اندازی کمپین‌های آگاهی‌بخشی در محیط‌های دانشگاهی دارد، که در آن دانشجویان به عنوان پیام‌رسان، اطلاعات و دانش خود را درباره حقوق کارگران خانگی به خانواده‌های خود منتقل می‌کنند. علاوه بر این، یک واحد تازه‌تاسیس برای مبارزه با خشونت علیه زنان راه‌اندازی کرده‌ایم، که در آن به افراد نیازمند به حمایت خدمات ارائه داده، نیازهای آنها را شناسایی می‌کنیم و به آنها کمک می‌کنیم.