اسماء فتحی

قاهره - خشونت خانگی یکی از بحران‌هایی است که زنان در سکوت کامل عواقب آن را تحمل می‌کنند. خشونت ناشی از حلقه‌های آداب و رسومی است و از سوی افراد خانوادە انجام می‌شود کە همانند قلب بە فرد قربانی نزدیک است. خانوادە این محیط امن که معمولاً از آن انتظار حمایت و کمک می‌رود، در حالی که آنچه در واقع اتفاق می‌افتد با انتظارات در تضاد است و با بسیاری از اقداماتی که حقوق زنان را نقض می‌کند، آلوده شده است.

علیرغم تأثیر منفی خشونت خانگی بر زنان، اکثر آنها نمی‌توانند از اعضای خانواده شکایت کنند و معمولاً ناتوانی در صدمه زدن به آزاردهنده اعم از همسر، پدر یا برادر به ذهن متبادر می‌شود. علیرغم تلاش برای رهایی از تخلفات، این معادله همچنان برای زنان به دلیل آن اشتیاق از یک سو و ترس‌ها و عادات از سوی دیگر دشوار است.

زنان معمولاً خشونت خانگی و پیامدهای آن را در خفا و سکوت تجربە می‌کنند، اما تا زمانی که نفس می‌کشد، آثار آن بر روی فرد قابل مشاهدە است. آنچه در جوانی برای او اتفاق افتاده است، مانع قدم‌های او در دوران میانسالی است. این امر گروهی از زنان جوان را بر آن داشت تا طرح «براح آمن» را برای مقابله با خشونت خانگی راه‌اندازی کنند و تعدادی از مسائل خاموش اجتماعی را مورد توجە قرار دهند. نایرا حشمت، یکی از بنیانگذاران این ابتکار در گفت‌وگو با خبرگزاری ما بە این موضوع پرداخت.

 

هدف از راه‌اندازی طرح «آزادی برای زنان زندانی در خانه‌های مصر» چیست و چگونه آغاز شد؟

خشونت خانگی یکی از بحران‌هایی است که زنان در معرض آن قرار دارند، اما مقابله با آن دشوار است، زیرا مورد پذیرش جامعه قرار می‌گیرد. شروع کار بر روی این ابتکار زمانی بود که یکی از دوستان عضو موسس ابتکار مورد خشونت خانگی قرار گرفت و در خانه‌ی خود زندانی شد. به او گفت اتفاقی که برای او افتاده است در نتیجه‌ی خشم خانواده‌اش نسبت به او و نگرانی ضمنی آنها برای او مسلم است. آن حادثه زنگ خطری بود که ما را از نیاز به کار روی این پرونده از سال ٢٠١۵ آگاه کرد، و ما کمپینی راه‌اندازی کردیم و شهادت دختران را در مورد آنچه در معرض آن قرار دارند جمع‌آوری کردیم و کار با راه‌اندازی هشتگ «آزادی برای زندانیان در داخل خانه‌های مصری» آغاز شد. اگرچه بنیان‌گذاران آن دخترانی از استان‌های مختلف هستند که به مدت دو سال برای افزایش آگاهی و جمع‌آوری شهادت در مورد خشونت خانگی تلاش کردند، اما این موضوع در عرض واقع متبلور نشد. تصور می‌شد ابتکار «براح آمن» را راه‌اندازی کند که از طریق آن کار روی این پرونده به شیوه‌ای گسترده‌تر و موثرتر انجام می‌شود. در نتیجه بازجویی‌های مکرر از شهادت‌ها هر از چند گاهی، موارد خشونت خانگی را از وب‌سایت‌های مصری رصد کرده‌ایم و مجموعه‌ای از گزارش‌های دوره‌ای، اعم از ماهانه، نیمه‌سالانه یا سالانه را از سال ٢٠١٨ تاکنون منتشر کرده‌ایم.

 

فعالیت‌های ارائه شده توسط ابتکار «براح آمن» برای زنان چیست؟

ما با تمام توان روی مسائل مربوط به حقوق جسمانی و جنسی زنان کار می‌کنیم و یکی از کمپین‌هایی که مایل بودیم روی آن کار کنیم موضوع ختنه بود که از طریق آن ایده‌ی عدالت جبرانی را مطرح کردیم. عملیات ترمیم یک جنبه‌ی عدالت جبرانی برای زنان است، قانونگذار قبلاً مجازات را افزایش داده است و اکنون مجرم مجازات می‌شود، اما دختر آسیب‌دیده کاملاً بی‌حساب است. از این رو ما خواستار حمایت از این جراحی‌های پرهزینه شدیم تا دختران بتوانند از عواقب ختنه و تأثیر منفی آن بر خود رهایی یابند. ما روی بسیاری از موضوعاتی کە جامعە در قبال آنها سکوت کردە است، کار می‌کنیم. مثلاً سیکل قاعدگی و کمپین «پرونده سمره» را راه‌اندازی کردیم تا روش‌های برخورد جامعه با آن را به عنوان یک موضوع شرم‌آور معرفی کنیم که نباید درباره‌ی آن صحبت کرد. یافتن نوار بهداشتی حق زنان است و تجمل انگاشتن آن و افزایش قیمت هر از چندگاهی جایز نیست زیرا جزء ضروری نیازهای زنان است. علاوه بر افزایش آگاهی در همه‌ی سطوح، جنبه‌ی اساسی آن خشونت خانگی از بعد اجتماعی و قانونی است و بقیه مربوط به مسائل مختلف زنان است.

 

یکی از مشکلات موجود نبود قوانینی است که دختران را در برابر خشونت خانگی حفظ کند، سهم کار در بعد قانونی فعالیت شما چقدر است؟

البته ما در بعد حقوقی کار می‌کنیم و علاوه بر شرکت در بحث تغییر قوانین، با سایر نهادها نیز وارد مشارکت شده‌ایم و در مارس ٢٠٢١ روی یک کمپین آگاهی‌بخشی در مورد قانون احوال شخصیه کار کردیم. در نوامبر و دسامبر ٢٠٢١، کمپین «حقوق مدنی» را راه‌اندازی کردیم که شامل ازدواج اجباری یا ازدواج خردسالان و طلاق شفاهی و غیابی بود.

ما تا حد زیادی وضعیت زنان را از قوانین برجسته کردەایم. زیرا می‌بینیم که قوانین، زنان را نمی‌بینند و بسیاری از بحران‌های آنها را نادیده می‌گیرند و نیاز به قوانین بیشتری برای حمایت از آنها احساس می‌شود، اما قانون به تنهایی کافی نیست.

ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که از افراد آزاردهنده حمایت می‌کند. نمونه‌هایی وجود دارد که خشونت علیه زنان را تشویق می‌کند و هنری وجود دارد که تا حد زیادی تجاوز به آنها را ترویج می‌کند. عنوانی نیز وجود دارد که زنان را تحت پوشش خود می‌کُشد که به قتل‌های ناموسی معروف است که بسیاری از مردان برای خلاصی از شر همسران خود از آن استفاده می‌کردند.

 

برخی از دختران درخواست حمایت می‌کنند اما پس از آن عقب می‌نشینند... چند وقت یکبار با موارد مشابه مواجه می‎شوید؟

ما نمی‌توانیم زنان را به دلیل ترس از شرایطی که در آن زندگی می‌کنند سرزنش کنیم، زیرا همه‌ی آنها به دلایل زیادی از جمله فشارهای اقتصادی قادر به مقابله با خشونت نیستند.

داستان‌های زیادی به ما رسیده است، از جمله داستان دختری که مجبور شد از ارث خود صرف‌نظر کند و توسط خانواده‌اش زندانی شد و زمانی که یکی از اعضای ما با وکیل برای کمک به او رفتند، از طرف خانواده‌ مورد ضرب و شتم قرار گرفتند. همسری بود که از طریق ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی کمک خواست، اما بعد از آن از حق خود صرف نظر کرد و دوباره با همسر بدسرپرست آشتی کرد، زیرا ایستادن بر تصمیم خلاص شدن از شر آزاردیده‌ها، تجملی است که بسیاری آن را ندارند.

 

اخیراً زنان به دلیل محرومیت از ارث کشته شده‌اند، شما در آخرین کمپین خود در این زمینه چگونه کار کردید؟

صحبت از وراثت در جامعه‌ی مردسالار موضوع بسیار سختی است، چند ماه طول کشید تا در مورد آنچه در این موضوع مطرح می‌شود فکر کنیم و در نهایت تصمیم گرفته شد تا فرم سوالی با عنوان «ارث شش زن» درج شود.

ما خیلی فکر کردیم که چگونه با این موضوع برخورد کنیم و در مورد چه چیزی باید صحبت کنیم، آیا این مطالبه برابری جنسیتی در ارث خواهد بود یا آموزش زنان برای اصرار بر احقاق حقوق خود و مقابله با کسانی که آنها را غارت می‌کنند؟ موضوع بر گوش دادن به تجربیات و طرح موضوع به طور کلی حل شد.

بزرگی بحرانی که زنان از آن رنج می‌برند را نمی‌توان نادیده گرفت، شهادت‌های زیادی دریافت کرده‌ایم، از جمله اخراج دو دختر از آپارتمان پدرشان پس از فوت پدر و تصاحب کل ارث توسط عمو. همچنین مرگ زنی به دلیل ناتوانی در انجام عمل جراحی و رفتن برادرش که ارثش را غارت کرده است به دلیل مذهبی بودن به زیارت می‌رود و داستان‌های دیگری که تضاد شخصیت‌ها و جامعه و دوگانگی آنها را در برخورد با این موضوع برجسته می‌کند.

متأسفانه ارث یکی از موضوعاتی است که اخیراً بر صحنەی جنایت حاکم شده است، شاهدیم که زنانی را می‌کشند تا از ارث محروم شوند. دختری هم توسط خانوادە زندانی شد و از دادن داروها و خوراکی‌هایش بە او خودداری کردند تا ارث خود را رها کند. همچنین برادری که برای اخاذی از خواهرش برای انصراف از حقش او را آزار داد و اگر فریادهای او و دخالت همسایه‌ها نبود، هر کاری می‌خواست انجام می‌داد و می‌خواست از خواهرش عکس برهنه بگیرد. دیگری خواهرش را جلوی چشم همسرش سوزاند تا یکی از قربانیان ارث باشد.

 

«مجموعه‌ای از اقدامات مصر برای مقابله با خشونت انجام شده است»

در غیاب قانون نمی‌توان از امکان‌پذیری رویه‌ها مطمئن بود، زیرا هیچ قانونی وجود ندارد که عملاً از زنان در برابر خشونت خانگی محافظت کند، بنابراین توسل به نهادها فقط طرح یک شکایت است که ممکن است عملاً کارآمد نباشد.

کاهش و از بین بردن خشونت خانگی پیچیده‌تر از داشتن مکانی برای دریافت شکایات زنان است. هر مردی در خانواده حق بی‌پایانی در خشونت و آزار زنان را دارد، چیزی که ابتدا باید با آن مقابله کرد و تغییر داد. ما به یک قانون بازدارنده نیاز داریم که از این اعمال جلوگیری کند و جلوی خشونت تقریباً دائمی زنان را بگیرد که در جامعه بیداد می‌کند.

 

در طول کار با چه مشکلات و موانعی مواجه شدید؟

موانع زیاد و در سطوح مختلف است، هنوز جوامعی هستند که دسترسی به زنان بدون کسب اجازه از مردان دشوار است و باید ابتدا از دروازه‌ی آنها عبور کرد تا با زنان صحبت کرد. حتی زنانی هستند که اصلاً حق صحبت ندارند و مرد سخنگوی آنها رسمی است و برخی چهره‌ی خود را نشان نمی‌دهند و برخی دیگر کاملاً در حیطه‌ی اختیارات مطلقه‌ی مردسالار هستند.

علاوه بر این، تعداد زیادی از موضوعات مطرح شده در مورد صحت و سقم آنها مورد تردید قرار می‌گیرد و معمولاً در مورد این شک و تردید بازخورد دریافت می‌کنیم که گویی این امر با جامعه بیگانه است و اتفاقی نیافتادە است و تخلفاتی که علیە زنان انجام می‌شود خیالی است.

یک گروه سنی وجود دارد که اغلب باعث می‌شود ما احساس درماندگی کنیم و آن‌ها بین ١٨ تا ٢١ سال سن دارند، وقتی دختری در این سن در معرض خشونت قرار می‌گیرد باید از طرف او قیم باشد تا وکیل تعیین کند و معمولاً افراد مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند. شخص همان ولی است و بنابراین این موضوع را انجام نخواهد داد.

ما همچنان بر خلاف این روند حرکت می‌کنیم زیرا فرهنگ اجتماعی تا حدی در دل شهروندان ریشه دوانده است که از نفوذ خود قانون فراتر رفته و قوی‌تر است. بیشتر زنان برای احقاق حقوق راه قانونی در پیش نمی‌گیرند.