سالم بمان. صفی یک زن ٢٧ ساله‌ی افغان است. او معمولا در پارک‌های عمومی عدم امنیت ناخوشایندی را احساس می‌کرد، اما با اینحال برای استراحت و ورزش با دوستانش به پارک می‌رفت و برای احساس آزادی و تنفس هوای تازه سفرهای کوهنوردی برای خودش تدارک می‌دید. فضاهای باز در شهری که بمب‌گذاری‌های انتحاری، قتل‌های هدفمند و فساد در آن موج می‌زد پناهگاهی برای زندگی بود. در شهری که تمام سال دود غلیظی آن را پر می‌کرد فضای سبز به معنای یک مه‌شکنی دلپذیر بود.

روز ١٠ نوامبر ٢٠٢٢ همه چیز تغییر کرد. طالبان – از زمانی که در تابستان ٢٠٢١ کنترل افغانستان را به دست گرفت - قانونی را تصویب کرد که زنان را از دسترسی به تمام پارک‌های عمومی منع می‌کرد. صفی این روزها دیگر حتی نمی‌تواند برای یک پیاده‌روی تفننی از خانه خارج شود.

او گفت: «زنان افغان با ناامیدی عمیقی دست و پنجه نرم می‌کنند. نداشتن آزادی برای بیرون رفتن از خانه برای تمدد اعصاب و احساس آرامش موقتی، بسیاری از ما را به افسردگی سوق داده است.»

این محدودیت یکی از ۴٢ قانونی است که با هدف محدود کردن زنان افغان توسط طالبان وضع شده است. ثبت نام زنان در دانشگاه یا مدارس پس از کلاس ششم، غیرقانونی است. آنها اجازه ندارند در رستوران‌ها غذا بخورند، در شغل‌های دولتی مشغول به کار باشند یا حتی خانه را بدون سرپرست مرد ترک کنند.

پیش از اعمال ممنوعیت مطلق، طالبان دسترسی زنان به فضای باز را به روزهای خاصی از هفته محدود کرده بود. به علاوه اگر زنان می‌خواستند بیرون بروند باید قوانین سختگیرانه‌ی حجاب را رعایت می‌کردند.

پیش از تسلط طالبان، تعداد اندکی از افغان‌ها  -از جمله زنان افغان- به ورزش‌های فضای باز مانند دوچرخه‌سواری، اسکی و حتی صخره‌نوردی روی آورده بودند و تعداد آنها روز به روز بیشتر می‌شد. دیده شدن آنها در تلویزیون ملی و رسانه‌های اجتماعی این ورزش‌ها را میان نسل جوان ترویج می‌کرد. مهم‌تر از تمام اینها این است، مشارکت زنان در ورزش‌های فضای باز، نمود کاملاً مشهودی از آزادی زنان و سرپیچی از قوانین جامعه‌ی مردسالار افغانستان بود.

نسرین نوا، روزنامه‌نگار افغان و مدافع دوچرخه‌سواری زنان، می‌گوید قوانین طالبان جامعه را به عقب می‌کشاند: «تنها دو سال پیش، انبوهی از زنان در حال دویدن و دوچرخه‌سواری در خیابان‌های افغانستان دیده می‌شدند. حالا به ندرت می‌توان زنی را بیرون از فضای خانه دید، چه رسد به اینکه در حال دویدن و ورزش باشد.»

اگرچه بسیاری از ورزشکاران زن مجبور به ترک فضای باز افغانستان شده‌اند، اما این ممنوعیت بلافاصله زنان عادی مانند صفی را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد، زنانی که اکنون حتی نمی‌توانند از یک پیک نیک ساده لذت ببرند. قبل از تسلط طالبان، صفی با همسرش و دوستانش برای گذرندان تابستان به پغمان، شهر کوهستانی ٢٠ مایلی شمال غرب کابل، سفر می‌کرد. صفی می‌گوید در این سفرها وقتی به شهر نزدیک می‌شد، هیجان سراسر وجودش را فرا می‌گرفت زیرا آسمان کم کم «آبی و شفاف می‌شد»، اما آسمان کابل همیشه با گرد و غبار و دود پوشیده شده بود.

صفی و دوستانش یک سوله‌ی ساخته شده از ورق‌های فلزی، مشرف به منظره‌ی ذوب برف از قله‌ی کوه‌های اطراف و ریختن آنها به رودخانه‌ی بکر پغمان، اجاره می‌کردند. صفی همیشه دوست داشت وقتی دوستانش برای کباب آتش درست می‌کردند با هندوانه‌ی بزرگی که از دکه‌ای کنار جاده خریده بود به سمت رودخانه برود و با احتیاط آن را لابلای سنگ‌های رودخانه بگذارد که خنک شود. آنها بعدازظهرها همگی در قله‌های اطراف پیاده‌روی می‌کردند که ببینند چقدر می‌توانند بالا بروند. گاهی با هم مسابقه‌های سرشار از هیجان و آدرنالین هم می‌دادند. صفی عمیقا دلتنگ آن روزهاست.

«وقتی در طبیعت وقت می‌گذراندم ذهنم آرام می‌گرفت و استرسم کم می‌شد. در کارم انرژی بیشتری داشتم و صبورتر بودم.»

وقتی ممنوعیت کامل فضای باز اعلام شد، صفی و سایر زنان هنوز مطمئن نبودند این ممنوعیت فقط در پارک‌های محصور در شهرها اعمال می‌شود یا مکان‌های تفریحی کوهستانی مانند پغمان نیز شامل آن هستند. اما با اعمال نیروی طالبان در ماه‌های اخیر، برای همگان روشن شد که هرگونه تفریح ​​زنان در فضای باز قابل تحمل نخواهد بود. از صفی پرسیدم که آیا از زمان قانون به دیدار پغمان رفته است؟ او گفت داستان‌های زیادی در مورد آزار و اذیت مردان به خاطر آوردن همسران و فرزندان دخترشان به فضای باز –مکان‌هایی که امروزه فقط مردان اجازه دارند از آنها استفاده کنند- توسط طالبان رواج یافته است.

صفی می‌گوید: «من حالا حتی از نشستن در ماشین با دوستانم می‌ترسم، چه برسد به اینکه با آنها جایی بروم.»

یکی دیگر از جوانب مخرب این قوانین ممنوعیت ورود زنان به ورزشگاه‌ها و مکان‌های تفریحی سرپوشیده است. این امر عملاً سالن‌هایی که فقط مخصوص زنان بودند را تعطیل کرده است. محیط داخلی سالن‎‌های ورزشی برای زنان افغان امن‌تر و راحت‌تر از فضای بیرون است، ورزش در فضای باز نگاه‌های خیره و سخنان مردان را برای آنها به همراه دارد. چند سال پیش زمانی که صفی دانشجوی پزشکی بود، ورزش در یک سالن ورزشی یک فعالیت طبیعی بود.

او می‌گوید: «بدن سالم نیازمند ورزش است، درست مانند غذا خوردن. اما اکنون حتی نمی‌توانم به عنوان یک پزشک، به بیمارانم ورزش را توصیه کنم، زیرا یک فعالیت غیرقانونی قلمداد می‌شود.»

زن جوان دیگری که برای پنهان کردن هویتش از او به عنوان تمنا یاد می‌کنیم، می‌گوید که در کابل پنج میلیون نفری فقط ده سالن ورزشی برای زنان فعال است و حتی این پنج سالن نیز تاثیر بسزایی در رفاه بسیاری از زنان افغان دارد. او می‌گوید: «بسیاری [زنان] به توصیه‌ی پزشک برای مدیریت شرایط مزمن مانند دیابت به باشگاه من مراجعه می‌کنند. من همچنین از مردم گزارش‌هایی شنیدم که طالبان زنان سالخورده را از راه رفتن در تپه‌های شهر منع می‌کند، پیاده‌روی‌هایی که به آنها کمک می‌کند در سن بالا سلامت خود را حفظ کنند.»

ممنوعیت تفریحات در فضای باز بسیاری از سازمان‌ها را نگران افزایش بحران سلامت روان در کشور کرده است. افغانستان حتی پیش از قدرت گرفتن طالبان، به دلیل فقر و ناامنی گسترده، همواره بدترین کشور برای زندگی زنان بوده و مردم آن ناراضی ترین شهروندان جهان شناخته می‌شدند. مقاله‌ای از سازمان ملل در سال ٢٠٢٢، افزایش نرخ خودکشی را در میان زنان افغان هشدار داد.

زنان برای زنان افغان (WAW)، یک سازمان غیرانتفاعی که به حمایت و ارتقای حقوق زنان افغان اختصاص دارد، ممنوعیت حضور در پارک‌ها و سالن‌های ورزشی را آخرین تلاش طالبان برای حذف زنان افغان می‌داند. این سازمان در بیانیه ای کتبی گفت: «این محدودیت‌ها نه تنها نیمی از جمعیت افغانستان را از جامعه‌ی انسانی حذف می‌کند، بلکه سلامت روان میلیون‌ها زن که با بیکاری و مشکلات اقتصادی، انزوا، محرومیت از تحصیل و تحقیر اجتماعی روبروهستند را به خطر می‌اندازد. ما مکرراً از جامعه جهانی درخواست داریم که در همبستگی با زنان افغان به پا خیزند و اطمینان حاصل کنند که حقوق انسانی اولیه‌ی آنها توسط مقامات د-فکتو رعایت می‌شود.»

طالبان علاقه‌ی چندانی به لغو این ممنوعیت نشان نداده است و زنان در افغانستان را مجبور کرده است که از حضور در مکان‌های بیرونی به طور کامل اجتناب کنند یا راه‌های خلاقانه ای برای نادیده گرفتن قانون بیابند. صفی اکنون برای ورزش، نیم ساعت مسیر از خانه تا محل کارش را راه می‌رود. طالبان به زنان در برخی از مشاغل مانند پزشکی و تدریس اجازه داده است به شغلشان ادامه دهند. اما با اینحال هر وقت صفی برای کار بیرون می‌رود، می‌ترسد توسط سربازان طالبان متوقف شود.

او می‌گوید: «هرچقدر هم که خودم را بپوشانم، باز هم می‌ترسم چیزی برای به دام انداختنم پیدا کنند.»

 از صفی در مورد اولین جایی که در صورت رفع ممنوعیت‌ها می‌رود، پرسیدیم. او با اشاره به ولسوالی کوهستانی در شرق افغانستان با قله‌هایی که بالاتر از ١۴٠٠٠ فوت ارتفاع دارند، گفت: «زادگاهم، دره‌ی نور». جنگلی از درختان کاج و صنوبر دامنه‌های شیب دار این کوه‌ها را پوشانده است. صفی در دوران نامزدی با همسرش به آنجا می‌رفت، اما اکنون تنها به خیابان‌های غبارآلود کابل محدود شده است.

 

منبع: Outside Online