ساریا دنیز

مرکز خبر- از زمان تأسیس جمهوری در ترکیه، مؤسسات آموزشی بە عنوان ابزاری  با وظیفەی آسمیلەکردن کوردها بە کار گرفتە شدەاند، مؤسسات آموزشی و برنامه‌های درسی که با هدف تحمیل گفتمان و ایدئولوژی «یک میهن، یک ملت، یک پرچم» بر ذهن کودکان و نوجوانان شکل گرفتەاند، به طور ویژه در سال‌های اخیر، با تأکید و تمرکز بر «مذهب»تلاش کردەاند افرادی آسمیلە و مطیع تربیت کنند.

کودکان کورد که از مهدکودک تا دبیرستان در معرض سیاست هویت‌زدایی قرار دارند، با اجبار معلمین دولتی، مجبورند بە زبانی غیر از زبان مادریشان درس بخوانند کودکانی که نتوانند بە درستی ترکی صحبت کنند طرد و سرزنش شدە و حتی مورد خشونت قرار می‌گیرند شکنندگی و آسیب‌پذیری در کودکان کوردی کە بە دلیل اجبار تحصیلی در تمام مقاطع بە چشم می­خورد.

 

مضامین «دولت‌گرا و ملی‌گرا»

بارزترین نمونه‌های ناسیونالیسم و دولت‌گرایی در نظام آموزشی را می‌توان از همان ابتدا در کتاب‌های درسی، در جهت تقدیس  الگوهایی همچون «عشق به کشور»، «عشق به پرچم»، «فداکاری» و«وطن‌پرستی» را در غالب یک ملت واحد ترک  مشاهدە کرد، در درس تاریخ که در برنامه آموزشی آموزش و پرورش از مقطع ابتدایی تا مقطع دبیرستان گنجانده شده است، ذهن کودکان و نوجوانان  را با مفاهیم ملی‌گرایانه از تاریخ ترکیە، که مردمان دیگر را انکار می­کند یا آنان را دشمن بە شمار می‌آورد، پر می­کنند. در نظام آموزشی ترکیه  همانند دیگر گفتمان‌های دولت، ارزش‌های ترک‌گرایی بە شیوەایی اغراق‌آمیز  مقدس شمردە شدە و با ایجاد  توهم «ترک بودن»  ارزش‌های سایر ملل انکار یا تحقیر می­شود.

بر اساس کتاب‌های درسی، تنها ترک‌ها و مسلمان‌ها در ترکیه زندگی می­کنند تقریباً در همه دروس از جمله تاریخ، هنر و علوم و فناوری، موضوعات ملی‌گرایانە پوشش دادە می‌شوند. در مدرسه ذهن کودکان و جوانان را با استفاده از مفاهیم و داستان‌های قهرمانی ترک، قدرت دولت و فتوحات تاریخ عثمانی‌ها مسموم و  همچنین حکومت AKP با تولید سریال‌های نژادپرستانە، دولت‌گرایانە و ضد چریک  اذهان را تحت تأثیر قرار می­دهند.

کودکان کورد و سایر اقوام کە در این سیستم آموزشی  هویتشان انکار و همچنین در جهت تُرک‌سازیشان تلاش می­شود، در معرض یک آسمیلاسیون کامل قرار گرفتە و بسیاری از آنها با مشکلات شخصیتی مواجه می­شوند.

 

دولت، زبان ملی خود را تحمیل می­کند

در سیستم آموزشی کە از تأسیس جمهوری ترکیه تاکنون بر اساس زبان، ملت و پرچمی واحد استوار است،  تنها زبان موجود ترکی است. در سال ٢٠٢٢ و در راستای تلاش ترکیە برای عضویت در اتحادیه اروپا موضوعاتی کە در خصوص حقوق اتنیک‌‌ها با تأکید بر مطالبات جنبش کورد بازتاب یافت،  هنوز بە صورت معلق باقی ماندە است. علاوە بر آن، در دوران دولت‌های حزب عدالت و توسعە AKP، مسئلە کوردها و آموزش به زبان مادری به عنوان ابزاری  برای کسب آراء و همچنین پیشبرد اهدافش مورد سواستفادە قرار گرفتە است.

در طول سالهای ۲۰۱۶ و ٢٠١٩ ، فعالیت‌های فرهنگی و همچنین مدارس و مهدکودک‌های کوردی که در شهرداری‌های حزب دموکراتیک خلق  (HDP) تشکیل شده بود، توسط متولیان منصوب شدە از طرف دولت بستە شد. در عین حال حزب عدالت و توسعه  (AKP) همزمان با این اقدام، برای فریب کووردها شروع بە برگزاری دورەهای زبان کوردی کرد. به رغم اینکه به رسمیت شناختن و تحصیل بە زبان مادری از طبیعی‌ترین حقوق هر انسان و جامعه‌ای است، با بازی‌های دولت و قدرت،  به یک درس انتخابی در دروس و مدارس تقلیل یافت و اجرایی نشد و اولیاء و دانش آموزانی که مایل به انتخاب درس زبان کوردی، که با نام دروس انتخابی ارائە می­شود، هستند مطرود می­شوند.

با توجه به نظر کارشناسان، آموزش زبان مادری پس از تولد تا سن۶ سالگی در رشد شخصیت کودک تأثیرگذار است. پس از کامل شدن قسمت شفاهی زبان تا سن ۶ سالگی، بخش‌های مربوط بە خواندن و نوشتن زبان در مغز فعال می­شود. در حالیکە سیستم فعلی اعلام می­کند که آموزش زبان مادری پس از دوره ابتدایی و به صورت انتخابی در دسترس است، دولت زبان رسمی خود را بە اجبار تحمیل می­کند و مدعی است که ارائه زبان مادری به کودکانی که آن زبان را فراموش کرده­اند با عنوان درس انتخابی، یک دستاورد است و  در عمل تلاش می­کند تا مانع اجرایی شدن آن بشود.

 

افرادی که خواهان انتخاب زبان کوردی بودند را بە انتخاب درس‌های دیگر سوق دادند

 آموزش به زبان مادری حق طبیعی میلیون‌ها کورد در ترکیه است اما جمهوری ترکیه که بر پایه تورکیسم پایه‌گذاری شده است، همچنان بر اصول انکار و تخریب خود پافشاری می‌کند.به منظور دموکراتیک جلوه‌دادن نظام آموزشی که مطابق با ساختار و ایدئولوژی دولتی در ترکیه ایجاد شده است، در سال تحصیلی ٢٠٢٢-٢٠٢٣ لهجه‌های کوردی کورمانجی و زازاکی به عنوان دروس انتخابی در مقطع متوسطە ارائه شد.

 

عدم ارائە گزینە زبان کوردی در فرم ثبت‌نام مدارس یا حذف آن

از میان برنامە ۱۲ سالەی تحصیل اجباری ترکیە، تنها مقطع متوسطە یعنی پایه­های ۵، ۶، ٧، ٨ آن هم در صورتی کە تعداد دانش‌آموزان بە حد نصاب برای تشکیل یک کلاس برسد، قادر خواهند بود در هفتە ٢ساعت درس زبان کوردی بخوانند. براساس «برنامە درسی زبان کوردی به صورت انتخابی»،در بسیاری از استانها به دلیل عدم دستیابی بە رتبە ١٠، به عنوان درس انتخابی در مدارس ارائە نشد. بر اساس گفته خانواده­های دانش­آموزانی که درخواست آموزش درس کوردی را داشتند، برخی مدیران مدارس به دلیل نبود کلاس‌های کافی، به دانش­آموزان اجازه انتخاب آن را ندادە و برخی دیگر به دلیل نبود معلم زبان کوردی، دانش­آموزان را به انتخاب دروس دیگری سوق دادند.

 

معلمان منتخبی افرادی هستند کە دانش‌آموزان را وادار بە خواندن سرود می­کنند

در کوردستان برای سرعت بخشیدن بە روند آسمیلاسیون، اقدام‌های ویژەایی انجام شدە است برای حفظ این آموزش، معلمان منتخب به منطقه اعزام شدند.  معلمان قراردادی منتخب ستون اصلی این همسان‌سازی را تشکیل دادند  در حالی که کودکان تحت عنوان اردوهای مدرسەای برای گشت‌وگذار به استان‌های غربی فرستاده می‌شدند، راه‌هایی برای هویت‌زدایی با اجرای برخی برنامه­ها عملی شد. استفادە از زبان کوردی در میان کودکان ممنوع اعلام شد، بە کودکان سرودهای جهادی آموزش دادە  علاوە بر اینها در برخی از مدارس، پرچم ترکیە را روی پیشانی کودکان کشیدە و بە همان شکل آنها را بە خانە فرستادند، این تنها چند نمونەایست از آنچە کە رخ دادە است.

 

رد پیشنهادات HDP

 حزب دموکراتیک خلق‌ها بارها پيشنهاداتي را برای تحصيل كودكان به زبان مادری به مجلس تقديم كرد اما اين پيشنهادها مورد ارزيابي قرار نگرفت  در حالی که HDP در هر فرصتی خواستار آموزش به زبان مادری بود، این درخواست‌ها رد شدە و دولت ترکیە همچنان بر سیاست تبعیض خود پافشاری کرد.

 

جان کودکان کورد در خطر است

نقض جدی حقوق کودکان در بسیاری از زمینه‌ها از جمله کودکان کار، تجاوز جنسی، ازدواج‌های اجباری در سنین پایین و همچنین کودکانی کە والدینشان زندانی هستند، وجود دارد.  این کشور به عنوان سرزمینی شناخته می‌شود که زندگی کودکان کورد و به ویژه دختران در آن با خطرات جدی مواجە هستند. امروز ترکیه به کشتار کودکان تحت عنوان «عملیات فرامرزی» با فراتر رفتن از مرزهای خود در برابر چشمان همه جهانیان ادامه می‌دهد.

در استان‌های منطقه، در نتیجه برخورد با خودروی زرهی، در ۱۵ سال گذشته ۴۴ کودک جان خود را از دست دادند. هزاران کودک به دلیل جنگ آسیب دیده و مجبور به ترک تحصیل شدەاند.علاوه بر خودروی زرهی، بر اثر درگیری،  انفجار مین­ها و عواقب جنگ، هزاران نفر دیگر با زخم‌های عمیق مجبور به ادامه زندگی شدند. در حالی که دولت احزاب AKP-MHP کودکان را آسیب‌پذیر کرده است، عاملان آنها در ده­ها پرونده با معافیت از مجازات، پاداش نیز گرفتند.

سالهاست که کودکانی که زبان مادری آنها ترکی نیست از حق آموزش، آزادی بیان و زندگی با فرهنگ خود محروم شده­اند، در حالی که ابتدایی‌ترین حقوق این کودکان به­ ویژه حق زندگی به دلیل جنگ در این کشور سلب شده است اما خانواده‌ها از مطالبه این حقوق دست برنداشتە و برای حفظ زبان مادری و فرهنگ خود برای آن تلاش می‌کنند.

 

اعتماد به نفس و موفقیت

علاوه بر تلاش سیستم آموزشی ترکیه و برنامه­های درسی مدارس برای آسمیله‌کردن کودکان کورد، شاهد رواج گوشەگیری و انزوا و بحران‌های هویتی در کودکان هستیم. علاوە بر این مسائل وقتی در مقیاس بزرگتر بە آن نگاە شود متوجە خواهیم شد بر موفقیت آنها در این سیستم نیز تأثیر می‌گذارد.

به گفته کارشناسان، آموزش به زبان مادری قبل از هر چیز بر اعتماد به نفس و بە طبع بر موفقیت کودکان تاثیر می‌گذارد، زبان مادری، بە زبانی گفتە می­شود کە کودک آن را از والدین خود آموختە و افراد می­توانند با آن زبان بە بهترین شکل ممکن  خود را بیان کنند. همچنین باعث افزایش موفقیت آنها می‌شود.  مطالعات نشان می‌دهد کودکانی که به زبان مادری خود آموزش می‌بینند بهتر ابراز وجود کردە و راحتتر می­توانند وارد محافل علمی و آکادمیک همچون دانشگاە و مؤسسات عالی شوند.

 

کدام کشورها به زبان مادری آموزش می دهند؟

آلمان

روش آموزش دو زبانه در آلمان پذیرفته شده است.  برخی از ایالت‌ها هفته‌ای ٣ تا ۵ ساعت بە صورت الزامی زبان مادری را در مدرسه ابتدایی ارائه می‌دهند.  از سال اول دوره متوسطه، مدل‌های «آموزش زبان مقایسه‌ای» ارائە شدە است.

 

چینی‌ها

این کشور دارای اقوام مختلفی است کە بە  حدود ۱۴۰زبان مختلف صحبت می‌کنند.  در سال ۱۹٨۴ «قانون خودمختاری ارضی اقلیت‌های ملی» به تصویب رسید. بە موجب مفاد  قانون خودمختاری منطقەایی، حفظ وگسترش زبان محلی الزامی است. مناطق خودمختار صلاحیت تصمیم‌گیری در مورد زبان آموزشی خود را دارند و دانش‌آموزان اقلیت‌ها،  باید علاوه بر زبان مادری خود، چینی نیز یاد بگیرند.

 

بولیوی

در سال ۱۹۹۴ یک اصلاحات آموزشی جدید به اجرا درآمد، بر اساس این اصلاحات علاوه بر زبان اسپانیایی، ۳۰ زبان بومی بولیوی در تمام مدارس به عنوان درس  و هم بە عنوان  زبان آموزشی استفاده می­شود.

 

سوئیس

زبان رسمی و ملی این کشور آلمانی، فرانسوی و ایتالیایی است.  در برخی از ایالت‌های سوئیس تنها یک زبان و در  برخی دیگر  بیش از یک زبان مورد استفادە قرار می­گیرد.  طبق قانون اساسی این کشور، مناطق بر اساس زبان‌ها، تقسیم شدە و دارای جایگاەهای برابری هستند و زبان‌های اقلیت‌ها هم حفظ می‌شوند.

 

سوئد

سوئد در سال ۱۹۷۶در زمینە زبان،  اصلاحتی انجام داد.  بە موجب این اصلاحات شرکت کودکان مهاجر در سیستم آموزشی سوئد اجباری است و دانش‌آموزان حق دارند در صورت تمایل زبان خود را نیز بیاموزند هدف از آموزش زبان مادری ارائه دوزبانگی به کودکان به صورت فعال، یعنی شفاهی و نوشتاری است.  سیستم آموزشی سوئد زبانی را که در خانه صحبت می‌شود به عنوان زبان معتبر در آموزش می‌پذیرد و شهرداری‌ها را ملزم می‌کند که آموزش زبان مادری را در صورت وجود گروه‌های حداقل پنج نفره ارائه دهند.

 

فرانسه

مدارس در فرانسه چند زبانه هستند.  زبان اقلیت‌ها در این کشور در مدارس خصوصی و دولتی تدریس می‌شود.  آموزش زبان اقلیت‌ها برای دانش‌آموزانی کە می­خواهند در مدارس خصوصی آموزش ببینند، از مقطع مهدکودک بە صورت رایگان در دسترس است.  به عنوان مثال، در مناطق باسک و آلزاس-موسل، مهدکودک‌ها و مدارس ابتدایی درصورت داشتن تمایل، می‌توانند آموزشات خود را بە زبان‌های باسکی و یا موسلی ارائە دهند.

 

بلژیک

بلژیک یک کشور فدرال است و سه زبان رسمی دارد: فرانسوی، فلاندری (هلندی) و آلمانی. سه جامعه (فلاندر، والونی و بروکسل)، به ویژه در زمینه آموزش و فرهنگ، تصمیمات خود را به صورت کاملا مستقل اتخاذ می­کنند. در مدارس بروکسل، برای افرادی که به زبان فرانسوی صحبت می­کنند، یادگیری زبان فرانسوی و برای افرادی که به زبان فلاندری صحبت می­کنند، یادگیری زبان فلاندری الزامی است.