ساریا دنیز

مرکز خبر - سیستم آموزشی در ترکیه مدتی طولانی است کە با مشکلات جدی روبه­رو شده است. رویکرد تک‌اندیشی و ملی‌گرایانە در کتاب­های درسی به تمام سطوح آموزشی نفوذ یافته است و همچنین همکاری با فرقەها در سال‌های اخیر، تاریکی موجود را تشدید کرده است. "آموزش دینی" که از دوران پیش­دبستانی آغاز شده و مطابق با خواست حزب عدالت و توسعه و طرفدارانش، سعی در شکل­دهی ذهنیت کودکان نمودە است.

 

در حوزه آموزش، شاهد پس رفت و دور شدن از عرصەی علم هستیم

مواردی از جملە؛ زیرساخت‌های مدارس، کمبود معلمان، کلاس‌های پرجمعیت، سوق دادن کودکان به سوی فرقەهای دینی و حوادث و تعرض‌هایی کە در آن مکان‌ها تجربە می­کنند مورد بحث قرار می­گیرند.

در حالی به پایان دوره تحصیلی ۲۰۲۲-۲۰۲۳ در ترکیه رسیده­ا­­یم کە مدارس، دانش­آموزان و والدینان این سال را با مشکلات اقتصادی بسیاری  بە پایان رساندند. خبرها با عنوان «خریدهای مدرسه کامل نشده است» شروع شد و با عنوان‌های «کودکان به­خوبی تغذیه نمی­شوند» به پایان رسید.

والدینی که نتوانستند با هزینه­ها همگام شوند، گاهی اوقات نان خیس­ شده­ایی را در ظرف غذای کودکانشان قرار دادند و گاهی هم به دلایل عدم توانایی در پرداخت هزینه­های سرویس، راهکارهای متفاوتی اتخاذ کردند.

آموزش، یکی از زمینه­هایی است که در آن تبعیض جنسیتی به وضوح دیدە می‌شود. کتاب‌ها و برنامه­های درسی همچنان مملو از تبعیض و نابرابری هستند. امسال نیز کودکان از آموزش به زبان مادری خود محروم ماندند. در حالیکە اکثریت دروس ارائە شدە شامل "آموزش دینی" بودند، درس زبان کوردی به دلیل عدم قرارگیری در رده­بندی مدارس و با بهانەی «کلاس کافی وجود ندارد» ارائە نشد.

 

کودکانی که تحت تأثیر تبعیض جنسیتی قرار گرفتەاند

امسال نیز نظام آموزشی تحت تاثیر ایدئولوژی استبدادی، با چاپ کتاب‌های درسی کە مملو از جنسیت‌گرایی و تبعیض جنسیتی در تمام عرصەهای اجتماعی بودند، مسیری را بە دور از برابری جنسیتی در پیش گرفت. از سوی دیگر، مورد نقد قرار دادن شیوەی آموزش مختلط، خود گواهی بر افزایش محافظە کاری بود. علاوە بر آن در کتاب‌های درسی، تصویری کە از زنان ارائە شدە است بدین شیوە است کە زنان، مسئول کارهای خانە و مراقبت از کودکان هستند و مردان از زنان برتری داشتە و زنان باید بە مردان خدمت و از آنها اطاعت کنند. حزب عدالت و توسعه با چنین ذهنیتی، تبعیض جنسیتی را عمیق‌تر کردە و آموزش را به یک سیستمی تبدیل کرده است که هدف آن بە جای آموزش پرسشگری، بر آموزش مطیع بودن معطوف شدە است. البته کە اتخاذ این سیاست همچون دیگر سیاست‌هایش، پیامدهای سنگینی را بە همراە خواهد داشت.

 

مضمون کتاب‌های درسی چیست؟

در کتاب‌های درسی، که هر سالە شاهد کاهش تدریجی تمثیل‌های مثبت در خصوص زنان هستیم، هیچ پیشرفتی در زمینه تساوی جنسیتی اجتماعی به چشم نمی­خورد. هنگامی که صحبت از حضور زن در خانە می­شود، تصویر یک زن مدرن و تحصیلکرده جامعە، جای خود را به تصویری از یک مادر و خانم خانه محافظه­کار می­دهد. بر اساس برخی از تحقیقات، در کتاب‌های ریاضی، هیچ الگو و نمونه زنی یافت نشدە است. همچنین در برخی از کتاب‌ها، حضور زنان بە صورت بسیار محدود بودە، زنان کارآمد از متون حذف شدە و جای آنها را مردان گرفتەاند و زنان تنها در متون و تصاویری که بر زندگی خانوادگی تأکید داشتند، بە چشم می‌خوردند.

درحالیکە زنان را با  ویژگی "فداکار" نشان می­دهند، مردان را با عبارت‌هایی مانند "میهن­دوست، عاشق وطن و منضبط" بە تصویر می­کشند.

 

۶٧۶ هزار کودک از تحصیل محروم ماندند

ترکیه دارای دوازدە سال آموزش اجباری است.  در مجموع ١٩ ملیون و ١۵۵هزار ۵٧١  دانش آموز،  ٩ میلیون ٩٢٨ هزار ٣٠۴ دانش آموز پسر و ٩ میلیون ٢٢٧ هزار ٢۶٧ دانش آموز دختر در مقاطع پیش دبستانی، ابتدایی و متوسطه آموزش رسمی می‌بینند.  با این حال، گزارش‌ها نشان می‌دهد که ۶٧۶ هزار کودک در کل کشور از تحصیل باز مانده‌اند و فقر به عنوان عامل اصلی این ترک تحصیل‌ها مطرح شده است. از سوی دیگر، سیستم ۴ + ۴ + ۴ نیز از جمله تدابیری است که باعث می­شود کودکان ترک تحصیل کنند. اکثریت قابل توجهی از کودکانی که ترک تحصیل کردەاند در گروه سنی ١۴-١٧ سال هستند. کە این بدین معنی است که یکی از هر دە کودک ترکیه­ای نمی‌تواند به مدرسه برود. بیشترین درصد ترک تحصیل مربوط بە دوره دبیرستان بودە است وهمچنین بخش قابل توجهی از این گروه را دختران تشکیل می­دهند.

 

مخالفت با آموزش مختلط

کارشناسان و اتحادیه­های مرتبط به این نکته اشاره کرده­اند که آموزش مختلط مورد نقد و بررسی قرار گرفته است و خواهان تقسیم جنسیتی هستند. ورود حزب هودا پار به مجلس پس از انتخابات عمومی در ١۴ مه سال جاری، نگرانی‌ها را تشدید کردە است. نسبت حضور دختران در مدارس ترکیه ٩١ درصد اعلام شدە است. عدم توانایی دختران در رفتن به مدرسه یا ترک تحصیلشان به معنای محدود کردن آنها به ازدواج است کە ما شاهد انعکاس این واقعیت در گزارش‌ها نیز هستیم. در ترکیه که برابری جنسیتی اجرا نمی‌شود و قتل‌ها و خشونت علیه زنان همچنان در دستور کار است، مخالفت با آموزش مختلط با هدف ایجاد یک جامعه بر پایه یک دین، یک فرقه و یک جنسیت، در دستور کار است.

 

مشاور معنوی مدارس

در نهایت در چارچوب پروتکل امضا شده توسط وزارت معارف ملی، مقرر شد که مقامات مذهبی تحت عنوان «مشاوران معنوی» در مدارس تعیین شوند. اینکه مقامات چگونه فعالیتی در مدارس انجام خواهند داد و بر اساس کدام برنامە درسی آموزش خواهند داد،  هنوز مشخص نیست. این دستورالعمل‌ها که به عنوان «آخرین حرکت مخالف آموزش سکولار» در نظر گرفته می­شوند، نارضایتی بسیاری از والدین را به همراه داشته است. فقط در ازمیر بە ٨۴٢ مدرسه، کلاس‌های قرآن، مبلغان و متخصاصان، واعظان و کارشناسان مسائل مذهبی اختصاص یافتە است. اینکه چه مقدار منابع برای این افراد مقرر شدە است نیز جای سوال است.

 

در طول ١٩ سال گذشتە یک میلیون ٧۵۵ هزار  ٣٧۵  کودک زایمان کردەاند

دخترانی که تحصیل آنها به عنوان "هزینه اضافی" در نظر گرفته می‌شود، می‌خواهند هرچە زودتر از خانە بروند.  تعداد دخترانی که در ١٩ سال گذشته یعنی در دوره حزب عدالت و توسعه در ترکیه زایمان کردەاند به یک میلیون و ٧۵۵ هزار و ٣٧۵ نفر رسیده است.

در حالی که ٢٧ درصد از این تولدها در کودکان زیر هفدە سال رخ دادە است و تعداد تولدهای زیر پانزدە سال ١۵۶٠١ مورد گزارش شدە است. اطلاعات نشان می‌دهد در ترکیە در بازە سال‌های ٢٠١٢ تا ٢٠٢١ بیش از١۴٠ کودک زیر پانزدە سال، بیش از یک بار زایمان کردەاند.

 

افزایش آمار تعرضات جنسی

علاوە بر تبعیض، سوء استفاده جنسی نیز نوع دیگری از خشونت در سیستم آموزشی است. درصد قابل توجهی از موارد سوء استفاده جنسی در مدارس رخ داده است. در بیشتر موارد متجاوزان عمدتاً معلمان یا مسئولان و مدیران مدرسه بودند. بر اساس گزارشات رسانه­ها، حداقل ٢٣٨ کودک در سال ٢٠٢٢ در معرض آزار و اذیت جنسی قرار گرفتەاند. در سال ٢٠٢٢، حداقل ۶۵ کودک توسط کارکنان مدرسه، ٢۵ کودک توسط کارکنان مدرسه قرآن و اعضای تشکل‌های مذهبی مورد سوء استفاده قرار گرفتند. در ۵ ماه سال ٢٠٢٣، حداقل ۵٠ کودک در معرض سوء استفاده جنسی قرار گرفتند.  ١١ مورد از این موارد در مکان‌هایی مانند مدارس و دوره‌های قرآن صورت گرفت. بر اساس آخرین داده‌های به اشتراک گذاشته شده توسط وزارت دادگستری، جرایم کودک آزاری ٣٣ درصد افزایش یافته است.

 

کودکانی که در مدارس مشغول به کار هستند

تعداد کودکانی که از تحصیل محروم و مجبور به کار شدەاند زیاد است. از طرفی تحت عنوان تحصیل از کودکان کسب درآمد می کنند. در دوره حزب عدالت و توسعه، بسیاری از دبیرستان­های فنی  تحت عنوان آموزش فنی و حرفه ای افتتاح شد.  یک میلیون ١,٨۴٨,٢٣۶ دانش آموز در دبیرستان های فنی و حرفه ای تحصیل می کنند.کودکانی که تحت عنوان آموزش فنی و حرفه ای نیز در مدارس استخدام می شوند ماهانه تنها  هزار و سیصد لیر حقوق دریافت می­کنند.تعداد کودکانی که با رده­بندی­هایی مانند "شاگرد، کاردان و استاد" مشغول به کار هستند، به یک میلیون و دویست هزار نفر رسیده است.

 

۵ میلیون کودک کار

بر اساس نتایج بررسی نیروی کار خانوار توسط مؤسسه آماری ترکیه (TÜİK)  در سال ٢٠٢٢، نرخ شرکت کودکان در نیروی کار در گروه سنی ١۵-١٧ سال به میزان ١٨.٧ درصد اعلام شد. اما شورای بهداشت و ایمنی کارگری(İSİG)  اعلام کرد که داده­های این مؤسسه در این خصوص محرمانە است.

 گزارش موسسە بهداشت و ایمنی کارگری(İSİG)، از کار حداقلی ٢ میلیون کودک کار و افزایش این رقم بە ۵ ملیون در ماهای تابستان خبر داد. کە البتە این آمار کودکان مهاجر یا پناهنده را شامل نمی­شود. بر اساس داده­های وزارت خانوادە و خدمات اجتماعی و همچنین وزارت کار و تامین اجتماعی، در سال ٢٠٢٢ حداقل ٣ هزار ۵۵٢ کودک در خیابان‌ها کار می­کردند. همچنین بر اساس گزارشات شورای بهداشت و ایمنی کارگری، از سال ٢٠٢٢ تا ٣١ مه ٢٠٢٣،  ٨۶٨ کودک در اثر حوادث کاری جانشان را از دست دادەاند.