مترجم: آوا شاعری

با افزایش قیمت جهانی غذا و انرژی، ٧١ میلیون نفر در کشورهای در حال توسعه در فقر فرو رفته‌­اند. پیش‌­بینی می­‌شود بیتشرین آسیب ناشی از این بحران، با توجه بار مالی مضاعف ناشی از نابرابری مداوم دستمزد و کار کم ارزش‌تر، متوجه زنان باشد. زنان اغلب در مواقع بحرانی بدون حمایت کافی دولت، به تنهایی در شرایط وخیم رها می‌­شوند.

این مشکلات به ویژه برای زنان روستایی که در دستیابی به استقلال و ثبات مالی با موانع بیشتری روبروهستند، چالش برانگیز است. زنان روستایی معمولاً به دلیل دسترسی ضعیف به منابع، خدمات و اطلاعات، بار سنگین مراقبت­‌های بدون دستمزد و کار خانگی وهنجارهای اجتماعی سنتی تبعیض آمیز در مواجهه با بحران­ها، بیشترین آسیب را می­‌بینند.

برنامەی مشترک «تسریع پیشرفت به سوی توانمندسازی اقتصادی زنان روستایی(JP RWEE)» مشارکت منحصر به فردی میان سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) برای حمایت از زنان روستایی در تامین معیشت و ایجاد تاب آوری در مواجهه با بحران‌های معیشتی، ارائه داده است. صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی (IFAD)، نهاد سازمان ملل متحد برای برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان (زنان ملل متحد) و برنامه جهانی غذا (WFP) از طریق رویکردی جامع، که شامل سویه‌های اجتماعی و اقتصادی است، با موانع پیش­روی زنان روستایی مقابله می‌کنند. در حال حاضر در نپال، نیجر، تانزانیا، تونس، رواندا و جزایر اقیانوس آرام (فیجی، کیریباتی، جزایر سلیمان، تونگا) حوزه­های سیاسی توانمندسازی JP RWEE اجرا می‌­شود.

 

افزایش سیستم های کشاورزی شکننده

کشاورزی مهم­ترین منبع درآمد و منبع اصلی امرار معاش جوامع روستایی است. به عنوان مثال در تانزانیا، تقریباً ٨٠ درصد از زنان برای تغذیه خود و خانواده‌شان به کشاورزی معیشتی مشغول هستند. و در تونس ٧٠ درصد از نیروی کار کشاورزی، زنان هستند.

زنان روستایی که نخستین منبع درآمد خود را کشاورزی قرار می‌­دهند، در مواجه با بحران­‌های جهانی مانند درگیری‌ها و تغییرات آب و هوایی با مشکلات شدیدتری مواجه می‌­شوند. در سال ٢٠٢٢، کاهش قابل توجه عرضه­‌ی جهانی کود -که عمدتاً در اوکراین و روسیه تولید می­شود- تولید غذای کافی را با مشکلات بسیاری مواجه کرده است.

از آنجایی که ٩۵ درصد فعالیت کشاورزی در تانزانیا وابسته به بارندگی است، تغییر میزان بارندگی تاثیر گسترده­‌ای بر کشاورزی خواهد داشت. وابستگی اقتصادی بیش از حد به کشاورزی، سازگاری جوامع روستایی را دچار مشکل می­‌کند.

 

هنجارهای محدود کننده اجتماعی-فرهنگی

در بسیاری از کشورها، زنان و دختران روستایی بیشتر وقت خود را صرف کارهای خانگی و مراقبت­‌های بدون مزد می­‌کنند. همچنین در بسیاری از جوامع روستایی، هنجارهای جنسیتی سنتی، سلطه‌­ی زیادی بر زندگی روزمره­‌ی مردم داشته و انتظار می‌رود زنان اکثر کارهای خانگی و مراقبت از کودکان را به عهده بگیرند. در تانزانیا، زمان صرف شده روی کارهای خانگی توسط زنان ٧/٣ برابر بیشتر از مردان است و بنابراین زمان کمتری برای پرداختن به کار یا کارآفرینی در اختیار زنان خواهد بود. زنان تونس پس از ساعات معینی از روز با محدودیت رفت و آمد مواجه هستند و با افراد خارج از خانواده‌شان تعامل محدودی دارند. این سنت‌ها و باورهای قدیمی، آنها را از به عهده گرفتن نقش‌های رهبری و سخنوری منصرف کرده و موجب می‌­شود بسیاری از آنها از حقوق خود بی‌اطلاع باقی بمانند.

 

دسترسی محدود به خدمات

عدم دسترسی به خدمات مالی، دولتی و... مانع رایجی در زندگی زنان روستایی سراسر جهان است. نابرابری‌های جنسیتی که ریشه در سیستم‌های مردسالارانه تبعیض‌آمیز و هنجارهای اجتماعی دارد، به این معنی است که با وجود مشارکت بسیار در بخش کشاورزی، زنان دسترسی محدودتری به خدمات کشاورزی، بازارها، زمین و خدمات مالی رسمی دارند. در تانزانیا، تنها ٢/١٢ درصد از زنان از خدمات بانکی استفاده می­‌کنند، در حالی که این آمار در مردان ۴/٢١ درصد است. زنان کمتر به اعتبارات مالی، وام­‌ها، بیمه محصولات کشاورزی، دام و سایر منابع تولیدی دسترسی دارند و این امر، مشارکت در فرصت‌­های اقتصادی مانند کارآفرینی را برای آنها دشوار می­‌کند و این محدودیت‌­ها اغلب با فقدان دانش مدیریت مالی و سواد تجاری ترکیب می‌­شوند.

 

در تاریخ ١۵ اکتبر ٢٠٢٢، بیانیه‌­ا­ی توسط زنان سازمان ملل، برای روز جهانی زنان روستایی تنظیم شد که به شرح زیر بود:

 

زنان روستایی در مواجهه با بحران جهانی معیشتی

بحران معیشتی جهانی، معیشت، سلامت و رفاه زنان را در معرض خطر قرار داده و پیشرفت در اهداف توسعه­‌ی پایدار را با اختلال مواجه ساخته است. قیمت مواد غذایی، سوخت و کود، به دلیل تشدید شرایط اضطراری آب و هوایی و اختلال در عرضهی نفت، گاز و کالاهای اصلی غذایی مرتبط با جنگ اوکراین به شدت افزایش یافته است. زنان و دختران با فقر انرژی، سوءتغذیه و ناامنی غذایی و همچنین خشونت‌های مبتنی بر جنسیت مانند استثمار جنسی، قاچاق جنسی، ازدواج زودهنگام کودکان و ادواج اجباری مواجه هستند.

بحران معیشتی نابرابری‌های جنسیتی را برای میلیون‌ها زن روستایی در سراسر جهان، که نقش‌های اساسی در سیستم‌های غذایی ایفا می‌کنند، بیشتر کرده است. زنان در این سیستم‌های حیاتی، از کشت و تولید گرفته تا فرآوری، تهیه و توزیع غذا سهم دارند. با اینحال، زنان در سراسر جهان از امنیت غذایی کمتری برخوردارند و این شکاف امروزه عمیق­تر نیر شده است. در سال ٢٠٢١، آمار زنان گرسنه بیش از ١٢۶ میلیون نفر بیشتر از مردان بود.

بدون دسترسی برابر به زمین و سایر منابع تولیدی، زنان قادر به انباشت دارایی، درآمد و پس‌انداز قابل مقایسه نخواهند بود و این شکاف‌ها افزایش پیدا خواهند کرد. این امر به ویژه در مناطقی که حمایت اجتماعی وجود ندارد و زنان و دختران روستایی با اشکال متفاوتی از تبعیض روبرو هستند شدیدتر است. این امر همچنین زنان سالخورده و بومی، زنان آفریقایی تبار، افراد دارای تنوع جنسیتی و افراد دارای معلولیت را نیز در بر می­‌گیرد.

همچنین بحران معیشتی با کاهش درآمد خانوارها، پیشرفت دسترسی به انرژی مدرن را معکوس می­کند. این امر منجر به بازگشت بهره‌­گیری از بیومس ناسالم برای سوخت جهت پخت و پز و گرمایش شده است و زنان و دختران روستایی را در معرض خطر بیشتر مرگ ناشی از آلودگی هوای خانگی قرار می‌­دهد.

 

به همین دلیل نیاز فوری به بازنگری و تغییر شکل سیستم‌های جهانی انرژی و غذا احساس می‌­شود. ارگان زنان سازمان ملل با همکاری گروه واکنش جهانی به بحران سازمان ملل متحد، برای دستیابی به انتقال پایدار انرژی و تولید مواد غذایی متنوع و سالم، توصیه­‌هایی ارائه کرده است.

زنان سازمان ملل در همکاری با چندین ذینفع به برخی از علل و شرایط ریشه‌ای که ناامنی غذایی زنان را تداوم می‌بخشد، رسیدگی می‌­کند. ائتلاف اقدام فمینیستی برای عدالت اقلیمی، متولیانی را از طریق مدل­‌های تعاونی و حقوق زمین و امنیت تصدی زنان، برای ایجاد تاب­آوری گرد هم اورده است. همچنین ائتلاف اقدام عدالت اقتصادی، برای افزایش دسترسی و کنترل زنان روی منابع تولیدی، مانند اطلاعات مالی، خدمات و بازار که برای ارتقای امنیت غذایی و تغذیه کلیدی هستند، کار می­‌کند.

تجربه رویکردهای موفق برای ایجاد تاب‌آوری زنان روستایی در برابر بحران‌های آبشاری در برنامه مشترک توانمندسازی اقتصادی زنان روستایی که توسط فائو، IFAD، زنان سازمان ملل و برنامه جهانی غذا اجرا می‌شود، منجر به افزایش ​​تولید ٨٢ درصدی و افزایش ذخیره‌­ی غذایی اتیوپی، گواتمالا، قرقیزستان، لیبی، نپال، نیجریه و رواندا شد. این برنامه اشتراکی، فاز دوم خود را در نپال، نیجریه، جزایر اقیانوس آرام، تانزانیا و تونس با مدیریت اجرایی زنان سازمان ملل آغاز کرده و راه اندازی مرحله­ی دوم را شخصاً در زنگبار پیش از روز جهانی زن روستایی، در معرض توجه قرار داده است. کشاورزان جلبک دریایی و تعاونی­‌های زنان و کارآفرینان تانزانیا برای احقاق حقوق خود، توانمند شدن و ایجاد انعطاف پذیری در برابر شوک‌هایی مانند بحران جهانی غذا و تغییرات آب و هوا، توسط این برنامه حمایت خواهند شد.

 

منبع: UN Women – Headquarters