لاوە کوردە

مرکز خبر- ٨ مارس روز جهانی زن، روزی که به نماد مبارزەی زنان برای رفع نابرابری جنسیتی تبدیل شد. گرامیداشت ٨ مارس، ارج نهادن به مبارزەی بیش از دو قرنی زنان برای پایان دادن به ظلمی است که نظام مردسالار بر آنها تحمیل کرده است، مبارزه طولانی مدت زنان از ٨ مارس تداوم و گسترش خواهد یافت.

در اینجا تاریخچەی مختصری است از مبارزات طولانی زنان را نشان می‌دهیم کە از جملە آن زنان کورد هستند کە همواره سعی در تغییر نگرش منفی جامعه نسبت به خود داشته و پیوسته با ظلم و هجمه و بی‌عدالتی بر خود و ملت خود مبارزه کرده‌اند.

اگرچه جامعه کوردی جامعه‌ای مردسالار است، اما تعداد قابل توجهی از زنان در تاریخ خلق کوردستان وجود دارند که نقش برجسته‌ای در عرصه‌های سیاسی، هنری، نظامی و اجتماعی داشته‌اند.

 

خانزاد میر سوران

در باشور کوردستان خانزاد میر سوران وجود دارد که نامی برجسته در تاریخ ملت کورد است. نام کامل وی خانزاد شاەقلی بگ میر سوران است، او در اواسط قرن شانزدهم متولد شد و در اواخر همان قرن در سال ١۵٩٧ درگذشت. او بر سوران حکومت می‌کرد، در میان تمام درگیری‌های میرنشین‌ها و مشکلات بین امپراتوری ایران و عثمانی، توانست با موفقیت حکومت خود را اداره کند و علاوه بر ساخت چندین پروژه خدماتی در مناطق تحت حاکمیت میرنشینان، توانست مرزهای قلمرو خود را گسترش دهد.

بر اساس نوشته‌های تاریخی، زمانی که «خانزاد میر سوران» بر سوران حکومت می‌کرد، مردم سوران به ویژه حریر بسیار مرفه بودند. وی در طول هفت سال حکومت خود به امور میرنشینان رسیدگی می‌کرد و همەی کارها را انجام می‌داد، اگرچه کتاب و نوشته‌های کمی از او موجود است اما زندگی، مبارزات، قلعه و آثار او هنوز در کوردستان پابرجا است.

 

سکینە جانسز

سکینه جانسز، پیشگام و عضو کمیته مؤسس حزب کارگران کوردستان (پ‌ک‌ک)، در سال ١٩۵٧ در درسیم باکور کوردستان به دنیا آمد، پس از کودتای نظامی ترکیه در سال ١٩٧١ به جنبش جوانان انقلابی پیوست و در میان انقلابیون کورد ماندگار شد.

او در شهر العزیز فعال بود و در محله‌های فوزی چاکماک و یلماز باغلر که اکثر کوردها در آن علوی هستند جنگید و در سازماندهی جوانان کورد نقش فعالی داشت در ٢٧ نوامبر سال ١٩٧٨ در اولین کنگرەی تاسیس حزب کارگران کوردستان شرکت کرد و در سال ١٩٧٩ بە همرزمانش در العزیز پیوست.

در کودتای ١٢ سپتامبر ١٩٨٠با وجود همەی شکنجه‌ها و فشارها در زندان آمد به مبارزەی خود ادامه داد. او مدت زیادی را در زندان‌های العزیز، مالاتیا، آمد، بورسا و چناک کایا گذراند و در سال ١٩٩١ از زندان آزاد شد. پس از آن در صفوف فعالان کورد حضور فعال داشت و مدتی را در فلسطین، سوریه و روژآوای کوردستان گذراند، سپس به کوەهای کوردستان رفت و در مبارزات نظامی شرکت کرد. در کنگره‌ها و کنفرانس‌های جنبش جوانان و پ.ک.ک شرکت کرد سپس به اروپا رفت و کار سازماندهی خود را در کشورهای اروپایی انجام داد. سکینه جانسز و دو همرزمش فیدان دوغان و لیلا شایلمز در ٩ دسامبر ٢٠١٣ در پاریس طی یک حملەی تروریستی به شهادت رسیدند.

 

مینا قاضی

مینا اسکندری یا مینا قاضی سیاستمدار کورد و رئیس اتحادیەی زنان دمکرات کوردستان ایران بود. وی در سال ۱۳۰۷ در مهاباد روژهلات کوردستان بە دنیا آمد، پدرش احمد و مادرش گل‌اندام نام داشت و در ١٩ سالگی با پیشوا قاضی محمد ازدواج کرد و علیرغم عدم تحصیلات کافی در همەی زمینه‌ها حامی پیشوا قاضی محمد بود.

او زن با استعداد زمان خود بود و در سال ١٩۴۵ اتحادیه زنان دمکرات کوردستان ایران را تأسیس کردند. مینا اولین رئیس سازمان شد و در جریان تأسیس جمهوری کوردستان، رئیس سازمان اجتماعی زنان یایا شد. در این شرایط و در حالی که سنت‌های اجتماعی مانعی برای حضور زنان در فعالیت‌های سیاسی بود اما مینا قاضی توانست نقش بسزایی در آغاز ورود زنان به عرصەی مبارزات سیاسی ایفا کند.

مینا قاضی در زندگی سختی‌های بسیاری از جمله زندان، شکنجه و رنج رژیم‌های اشغالگر ایران را متحمل شده است، در سال ١٩٨۴ به مدت ١١ ماه توسط رژیم آخوندی ایران زندانی و مورد شکنجه و خشونت قرار گرفت و سپش دچار بیماری شد در سال ١٩٩١ به آلمان رفت و اندکی بعد به مهاباد بازگشت و در سال  ١٩٩٨درگذشت.

 

میان خاتون

میان خاتون یکی از رهبران زن کورد در سال ١٨٧۴ در شنگال بە دنیا آمد. وی دختر عبدی بگ، امیر سابق ایزدی‌ها است او بین سال‌های ١٩١٣ تا ١٩۵٧ بە طور رسمی کوردهای ایزدی را رهبری کردە و یک جنگجوی توانا بود.

از سال ١٨٩٢ تا ١٨٩٣، میان خاتون مورد حملەی عثمانی‌ها قرار گرفت و توسط عمر وهبی پادشاه عثمانی دستگیر شد و از وی خواستند دین خود را بە اسلام تغیر دهد. این یکی از سخت‌ترین دوران برای کوردهای ایزدی بود که با حملەی عثمانی‌ها مواجه شدند و بسیاری از آنها قتل عام شدند شخصیت خشن میان خاتون تا حدی مربوط به وقایعی است که او شاهد آن بوده است.

پس از ترور میرعلی بگ پیشنهاد دادە شد کە پسرش سعید بگ بە جای او قدرت را بە دست گیرد اما چون سعید بگ جوان بود، میان خاتون امور امپراتوری را به دست گرفت، چون او سال‌ها امور مینرنشینان را اداره می‌کرد و جامعەی ایزدی را از همەی جنگ‌ها و درگیری‌ها حفظ کردە بود. وقتی سعید بگ بزرگ شد و امیر شد، کنترل میرنشین‌ها همچنان در دست میان خاتون باقی ماند.

بر اساس اسناد رسمی حضور میان خاتون حدود ۴۴ سال در مبارزات ادامه داشت و نقش او در آن زمان بسیار مهم بود، زیرا جهان با جنگ جهانی اول روبرو بود که تأثیر زیادی بر منطقه و کوردستان داشت. وی در سال ١٩۵٨ درگذشت.

 

جمیلە بوحرد

جمیلە بوحرد یک زن الجزایری است که مستقیما در انقلاب الجزایر علیه اشغالگری فرانسه در اواخر قرن بیستم شرکت کرد. جمیلە که در سال ١٩٣۵ از پدری الجزایری و مادری تونسی در حی قسبە به دنیا آمد، در حالی که دانش‌آموزان الجزایری در صف صبح می‌گفتند فرانسه مادر ماست، جمیله فریاد می‌زد الجزایر مادر ماست، مدیر مدرسه او را از صف بیرون آورد و او را به شدت تنبیه کرد، اما پشیمان نشد در آن لحظه رغبت مبارزە در وی درست شد.

هنگامی که انقلاب فرانسه در سال ١٩۵۴ آغاز شد، جمیلە بوحرد به جبهه آزادیبخش ملی الجزایر علیه اشغالگری فرانسه پیوست، او بعدها به صفوف قربانیان پیوست و یکی از اولین داوطلبان همراه با فعال زن جمیلە بوعزە بود. پس از مجروح شدن شدید و خونریزی در سال ١٩۵٧ به زندان افتاد و فرانسوی‌ها در بیمارستان او را به مدت سه روز با برق شکنجە کردند تا اعتراف کند و دوستانش را لو دهد، اما شکنجه را تحمل کرد تا اینکه بیهوش شد و پس از آنکە بە هوش آمد گفت جزایر مادرمان است. پس از سه سال زندان، او را  به فرانسه منتقل کردند و سه سال در آنجا ماند و سپس با سایر دوستان آزاد شد.

نقش جمیله‌ی مبارز زنجیره ارتباطی فرماندهی کوه جبهه آزادی الجزایر و فرمانده شهر بود، در نشریات فرانسوی در شهر آمدە بود کە برای آوردن سر جملیە ١٠٠ هزار فرانک پرداخت می‌شود. او به خاطر قهرمانی‌هایش در صدر فهرست افراد تحت تعقیب قرار داشت. هنگامی که شکنجه‌گران او نتوانستند از او اعتراف بگیرند، او را در سال ١٩۵٧ به اعدام محکوم کردند. او گفت: می‌دانم که شما مرا بە اعدام محکوم می‌کنید، اما فراموش نکنید که با کشتن من سنت آزادی را در کشور خود از بین می‌برید، اما این مانع از آزادی الجزایر نخواهند شد.

 ٧ مارس ١٩۵٨ برای اجرای این تصمیم تعیین شد اما جهان اعتراض کرد و گروه‌های حقوق بشر در ایالات متحده تجمع کردند، پس از آزادی الجزایر در سال ١٩۶٢جمیله از زندان آزاد شد و به معروف‌ترین نماد مقاومت در الجزایر تبدیل شد.

 

کلارا زتکین

کلارا زتکین یک سیاستمدار چپگرای آلمانی و فعال حقوق زنان بود. او در سال ١٨۵٧ به دنیا آمد. پس از فارغ‌التحصیلی به عنوان معلم در مدارس راهنمایی تدریس کرد. از سال ١٨٧۵، در دوران بسمارک، او در خط مقدم مبارزەی زنان برای آزادی‌های عمومی زنان قرار داشت و در بالا بردن آگاهی سیاسی و اجتماعی صدها زن کارگر آلمانی مشارکت داشت.

کلارا زتکین تحت تعقیب پلیس در سال ١٨٧٨ به زوریخ گریخت. او تا سال ١٩١٧ یکی از اعضای فعال حزب متحد دمکراتیک آلمان بود، سپس به جناح چپ حزب متحد دمکراتیک بی طرف آلمان پیوست. او در سال ١٨٩١ اتحادیە اسپارتاکوسیە را تأسیس کرد که مخفف اسپارتاکوس، آزادی بخش بردگان بود.

او در سال ١٩١٠ به دبیرخانه بین‌المللی زنان متحد پیشنهاد داد تا در ٨ مارس هر سال از مبارزان زن تجلیل شود در سال ١٩٣٢ زمانی که نماینده پارلمان آلمان بود، سخنرانی کرد که بعدها به یک سند تاریخی تبدیل شد.

به افتخار کلارا زتکین، آلمان شرقی عکس او را روی سکه خود گذاشت، او در ٢٠ ژوئن ١٩٣٣ درگذشت.

 

سیلی غفار

سیلی غفار در سال ١٩٨٣ در ولایت فرح در غرب افغانستان بە دنیا آمد. او دختر یک مبارز آزادیخواه و روشنفکر چپ است.  هنگامی که او سه ماهه بود، خانواده‌اش از افغانستان مهاجرت کردند تا به عنوان پناهنده در پاکستان زندگی کنند، زیرا او از یک خانواده روشن فکر بود و با انگیزه بالایی برای مبارزه برای دستیابی بە حقوق پایمال شدەی مردمش بزرگ شدە بود. او کار خود را به عنوان یک فعال اجتماعی با کمک به کودکان و زنان افغان در کمپ‌های پناهندگان در پاکستان آغاز کرد.

او همیشه از دولت و همه مبارزان انتقاد می‌کرد و دلایل اصلی نقض حقوق مردم افغانستان را توضیح داده است. او به عنوان یک رهبر فعال شناخته می‌شود و در اکثر کنفرانس‌ها و تحولات ملی و بین‌المللی در مورد افغانستان نقش فعال داشته است مانند بن دوم و کنفرانس لندن و غیرە که در آن او به شدت در مورد وضعیت افغانستان پرداخت، همه این تجربیات منجر به مشارکت فعال او در سیاست به عنوان اپوزیسیون شد.

وی به عنوان سخنگوی حزب همکاری افغانستان تا آگوست ٢٠٢١ علیه اشغالگران و سربازان آمریکا و ناتو فعالیت می‌کرد. او در مناظره‌های تلویزیونی، سیاست‌های شیطانی اشغالگران و منبرهای افغانی آنها را افشا و جنایات دولت و دیگر مبارزان محلی بر مردم افغانستان را برجسته می‌کرد.

 

لورا جین آدامز

لورا جین آدامز (متولد ١٨۶٠) یک فعال آمریکایی، اصلاح طلب، محقق اجتماعی، جامعه‌شناس، مدیر کل و نویسنده آمریکایی و یکی از پیشگامان مهم در تاریخ مددکاری اجتماعی و حق رأی زنان در ایالات متحده بود. آدامز هاوس یکی از معتبرترین خانه‌های مسکونی در شیکاگوی آمریکا با نام هال هاوس را تأسیس کرد و خدمات اجتماعی گسترده‌ای را به خانواده‌های فقیر ارائه کرد که عمدتا خانواده‌های مهاجر بودند. در سال ١٩١٠، لورا جین آدامز مدرک افتخاری هنر را از دانشگاه ییل دریافت کرد و اولین زنی بود که در سال ١٩٢٠ مدرک افتخاری را از مدرسه دریافت کرد او همچنین اتحادیه آزادی‌های مدنی آمریکا را تأسیس کرد.

او که مدافع صلح جهانی است و به عنوان بنیانگذار حرفه مددکاری اجتماعی در آمریکا شناخته می‌شود، در سال ١٩٣١ اولین زن آمریکایی بود که جایزەی صلح نوبل را دریافت کرد. او در سخنرانی خود با عنوان «استفاده از زنان در حکومت شهر» به آمریکا کمک کرد تا مسائل مربوط به مادران را برجسته کند، مانند نیازهای کودکان، سلامت عمومی داخلی و صلح جهانی. این رابطه بین کار دولتی و خانواده را بازسازی کرد و زمانی که لورا جین آدامز در سال ١٩٣۵ درگذشت، او مشهورترین چهره عمومی زن در آمریکا بود.

 

زنان کورد در دوره جدید مبارزه تاریخی خود را احیا کردند

امروز مبارزات زنان در تمام کشورهای جهان و در چهار بخش کوردستان ادامه دارد و زنان در ایران، ترکیه، سوریه، عراق و اکثر کشورها روز به روز از وجود رژیم‌های فاشیستی و دیکتاتوری رنج می‌برند.

در روژآوای کوردستان که رژیم بعث سوریه همەی حقوق را زیر پا می‌گذارد و به دولت اشغالگر ترکیه اجازه حمله می‌دهد، حملات و خشونت علیه زنان به هر شکل افزایش یافته است. با این حال، مبارزه دیرینه زنان در سال ٢٠١٢ به انقلابی بزرگ تبدیل شد و در جهان به عنوان «انقلاب روژآوا» طنین‌انداز شد. می‌بینیم که این انقلاب به رهبری زنان از نظر آگاهی، اقتصادی، سیاسی، حفاظتی، فرهنگی و زبانی آغاز شد و امروز به ملت‌های تحت ستم نور بخشیدە است.

رژیم ایران ۴۴ سال است که با زور، کشتار، نابرابری جنسیتی و ظلم به زنان در قدرت بوده است، در مقابل، زنان ملیت‌های مختلف ایران، به ویژه زنان کورد، دهه‌هاست که علیه این رژیم می‌جنگند. پس از قتل ژینا امینی، مبارزات زنان به انقلابی جدید تبدیل شده و حدود هفت ماه است که با شعار «ژن ژیان ئازادی» ادامه دارد.